Muzyka w renesansie

RENESANSU MUZYKA. W historii muzyki renesansu obejmuje lata ok. 1430–ok. 1600; w okresie tym nastąpiły przełomowe przeobrażenia struktury dzieła muz., sięgające podstaw tonalnych; zaznaczyło się krzepnięcie poczucia harmonicznego opartego na strukturze akordowej. Punktem wyjścia tych przeobrażeń było powstanie fauxbourdonu, wykształconego ok. 1430 w szkole burgundzkiej. Utrzymywał się średniow. system skal modalnych, ale w praktyce największe znaczenie zaczęły zyskiwać 2 tryby: joński (późniejsza skala durowa) i eolski (późniejsza skala molowa). Okres renesansu odznaczał się bujnym rozkwitem wielogłosowości; nastąpił odwrót od średniow. faktury linearnej (tenor) na rzecz układu 4-głosowego (w XVI w. nawet bardziej rozbudowanego), którego podstawę stanowił głos basowy; nastąpiło też odejście od techniki cantus firmus, którą N. Gombert zastąpił zasadą przeimitowania (imitacyjne rozpoczynanie kolejnych odcinków utworu, odpowiadających odcinkom tekstu). Do rozkwitu kunsztownej polifonii wok., uprawianej gł. w muzyce kośc. (msze, motety, psalmy), przyczynili się przede wszystkim kompozytorzy szkoły flamandzkiej (J. Ockeghem, J. Obrecht, N. Gombert, Josquin des Prs), a także 2 najwybitniejsi przedstawiciele muzyki późnego renesansu — O. di Lasso i G.P. da Palestrina. Głównymi formami muzyki świeckiej były: chanson (C. Jannequin), frottola, villanella (B. Trombocino, M. Cara), madrygał (A. Willaert, C. de Rore, L. Marenzio, C. Gesualdo), odznaczające się często rozwiniętą chromatyką. Zmienił się stosunek kompozytorów do tekstu poet.: tekst zaczął decydować o doborze środków muz. zgodnie z ówczesną koncepcją naśladowania natury. Świadectwem wyczulenia kompozytorów na walory brzmieniowe było powstanie w 2 poł. XVI w. techniki wielochórowej (polichóralność) w szkole weneckiej (A. i G. Gabrieli). Z końcem XVI w. wykształciły się samodzielne formy instrumentalne: ricercar, canzona, toccata, fantazja, zalążki suity (łączenie tańców w pary, np. pawany z galiardą); działali w tym czasie wirginaliści angielscy. Główny postulat renesansu — wskrzeszenie tradycji antycznych — przejawił się w muzyce dopiero pod koniec XVI w. w powstaniu opery na fali zainteresowania dramatem starogr. (Camerata florencka). Teorię muzyki uprawiano gł. we Włoszech (Glareanus, G. Zarlino, N. Vicentino). Ważną zdobyczą renesansu było wykształcenie się prężnych ośr. nar.: ang. (J. Dunstable), flam., franc., hiszp. (C. Morales), niem. (L. Senfl) i włoskiego. Muzykę pol. reprezentowali: kompozytorzy — Mikołaj z Radomia (przełom średniowiecza i renesansu), Mikołaj z Krakowa, M. Leopolita, T. Szadek, K. Borek, Wacław z Szamotuł, M. Gomółka, C. Bazylik, lutniści — W. Długoraj, Jakub Polak i działający w Polsce V. Bakfark, także teoretycy muzyki — J. Liban z Legnicy i Sebastian z Felsztyna. Cennym źródłem muz. były tabulatury (Tabulatura Jana z Lublina, Tabulatura z klasztoru Świętego Ducha w Krakowie, Krakowska tabulatura lutniowa).