Państwo totalitarne i autorytarne - charakterystyka porównawcza.

Totalitaryzm? ustrój, w którym kontroli i reglamentacji poddane zostają wszystkie przejawy życia obywateli. Cechują go:
? autokratyczna skupiona w rękach jednostki lub grupy władza
? partia dominuje nad państwem, jest sprawczym czynnikiem zmian, spełnia rolę pierwotną i dominującą
? ujednolicenie aparatu kontroli i jego przenikanie do wszystkich dziedzin życia
? dążenie do ujednolicenia form życia społecznego
? rozbudowany system kontroli nad strefą zachowań, przekonań, poglądów i postaw
? rozbudowanie techniki masowej propagandy
? partia i państwo zorganizowane jest na zasadach hierarchiczno ? wodzowskich.

Państwo totalitarne to takie państwo, w którym życie społeczne i osobiste obywateli jest sterowane i kontrolowane przez władze. Państwu podporządkowane jest wszystko i wszyscy. Państwo totalitarne ingeruje także w sferę świadomości społecznej i indywidualnej, wskazując jeden obowiązujący sposób myślenia o rzeczywistości poprzez indoktrynację obecną w środkach masowego przekazu, programach nauczania, wychowania, także nauce.
W państwie totalitarnym każdy przejaw inności jest traktowany jako działanie wrogie wobec państwa i zwalczany metodami bezwzględnego nacisku. Aparat partii ściśle związany jest
z aparatem państwa. Przywódcy partyjni pełnią funkcje państwowe, przeobrażają się w nowych władców państwa pozbawiając znaczenia poprzedni aparat państwowy.
Polityczne cechy totalitaryzmu:
? jedna monopolistyczna partia pod kierownictwem dyktatora
? terrorystyczna kontrola policji, która sprawuje też nadzór nad partią
? pełny monopol w sferze środków masowego przekazu (cenzura prewencyjna)
? pełna kontrola partii nad siłami zbrojnymi
? scentralizowana kontrola całej gospodarki.

W państwie totalitarnym władza jest silnie scentralizowana i płynie z jednego ośrodka decyzyjnego. Nie występuje też zasada rozdziału władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Namiastki odpowiednich organów mogą istnieć, ale tylko formalnie. Istnieć mogą jedne, nieklasowe związki zawodowe (syndykaty, korporacje).

Idee państwa totalitarnego doskonale obrazuje dekret wyjątkowy wydany prze Hitlera 28.02.1933 roku, o ochronie narodu i państwa, uzupełniony innym, przeciwko zdradzie wymierzonej w naród niemiecki i zdradliwym machinacjom. Najważniejszy fragment tego dekretu brzmi następująco;

I. Artykuły 114-118, 123-124 i 153 Konstytucji Rzeszy Niemieckiej są czasowo anulowane. W konsekwencji ograniczenie wolności osobistej, prawa do swobodnego wyrażania opinii, w tym wolności prasy, stowarzyszeń, zgromadzeń, kontrola listów, telegramów i rozmów telefonicznych, przeszukania w domach i konfiskaty oraz ograniczeń własności są dopuszczalne ponad granice ustalone dotychczas przez prawo.

Dekret ten , pozostając w mocy do 1945, dawał Hitlerowi pełne możliwości stworzenia państwa totalitarnego; stanowił podstawę jego rządów. W następstwie dekretu i dzięki ustawie o uprawnieniach Hitler praktycznie obalił konstytucję i prawny rząd. Opozycję zlikwidowano aresztowaniami. Głównych komunistycznych przywódców zlikwidowano (tych , którzy uciekli do Sowietów spotkał podobny los). Zdelegalizowano wszystkie partie poza narodowo socjalistyczną. Mając za wzór dojrzały model sowiecki, Hitler stworzył aparat terroru i machinę policyjnego państwa szybciej nawet niż Lenin, a wkrótce rozmiary tego zjawiska dorównały stalinowskiemu reżimowi. Pierwszy obóz koncentracyjny założony został już 22.03.33 w Dachau. Jego otwarcie poprzedziło stosowne ogłoszenie w prasie. Podobnie
jak w Rosji Sowieckiej , Hitler ustanowił nazistowskie sądy ludowe (wynalazek leninowski). Uważał się za socjalistę, a istota socjalizmu polegała według niego na gotowości każdej jednostki czy grupy do współdziałania w polityce narodowej. Tak wic nie miało znaczenia, kto był właścicielem fabryki, o ile jej właściciele wykonywali polecenia. ?Dlaczego mielibyśmy socjalizować banki i fabryki? Socjalizujemy ludzi? mówił. W 34. przeprowadził czystkę. Postanowił zamordować wszystkich swoich politycznych wrogów jednoczenie, a przy okazji wyrównać stare długi. Zuchwałość tej czystki zainspirowała Stalina do czystek 1936-38. Z kolei polityka narodowościowa Stalina polegająca na wysiedlaniu i eksterminacji całych narodów zachęciły Hitlera do przeprowadzenia swoich wojennych planów, które miały na celu całkowitą zmianę demografii Europy Wschodniej.

Państwo autorytarne to takie państwo, w którym władza istnieje ponad obywatelami a reprezentanci władzy są w sytuacji wyjątkowo uprzywilejowanej. Państwo autorytarne jest więc państwem elit politycznych, sprawujących władzę. Elity władzy za wszelka cenę starają się utrzymać status quo, dlatego cechą państwa autorytarnego są rozbudowane aparaty biurokratyczny i kontroli, powodujące nadmierny formalizm życia codziennego obywateli. Wszelkie instytucje, nie tylko władza, są opanowane przez ludzi z kręgu elit politycznych. Państwo jest czynnikiem dominującym ? zarówno w doktrynie systemu jak i jego praktyce politycznej. Władza w państwie autorytarnym jest scentralizowana i traktuje społeczeństwo jako masę wymagającą opieki. Partia kształtuje się wtórnie, jest zakładana przez kierownictwo państwa w celu poszerzenia bazy rządzenia. Partia to z reguły szeroki ruch społeczny organizujący masowe poparcie dla polityki ośrodków kierowniczych państwa. Elita partii nie jest elitą władzy państwowej, która wywodzi się z centralnego aparatu państwa. Tolerowane bywają inne partie, ale z ograniczonym z mocy prawa zasięgiem i formą działania.

Tym co istotnie różni system autorytarny od totalitarnego jest niewystępowanie w ogóle lub występowanie w wiele niższej skali zjawiska szowinizmu. Szowinizm jest ideologią skrajnie nacjonalistyczną. Odmawia ona praw do egzystencji innym narodom, o ile w jakikolwiek sposób ich interesy przeciwstawiają się interesom własnego narodu. Szowinizm uprawia też apoteozę własnego narodu poprzez nienaturalne eksponowanie jedynie jego pozytywnych cech i jego przeszłości.
Inne jest też podejście klasy rządzącej do państwa: w ustroju totalitarnym upaństwowione jest społeczeństwo a w autorytarnym sprywatyzowane jest państwo, które służy głównie rządzącym i grupom z nimi powiązanym.