Przyczyny i przebieg I wojny światowej (1914-1918). Państwa centralne ( Niemcy, Austro-Węgry).

Bezpośrednią przyczyną I wojny światowej był zamach na austriackiego następcę tronu arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Miał on miejsce 28 czerwca 1914 r. w Sarajewie ? stolicy Bośni i Hercegowiny.
Rząd austriacki oskarżył Serbię o inspirowanie zamachu i postawił jej trudne warunki do spełnienia. Rząd serbski przyjął większość warunków, jednak to nie wystarczyło i rząd austriacki wypowiedział wojnę Serbii dnia 28 lipca 1914 r.
Utworzenie się 2 bloków militarnych tj. trójporozumienia (Francja, Rosja, Wielka Brytania) oraz trójprzymierza (Niemcy i Austro-Węgry, a w 1882 r. przyłączyły się Włochy), były pośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej. Innymi przyczynami pośrednimi było chęć osłabiania przeciwników politycznych poprzez rozszerzenie zdobyczy kontynentalnej czy też rywalizacja o wpływy polityczne i gospodarcze w Europie i na innych kontynentach.
Wybuch I wojny światowej początkowo był planowany przez Niemcy jako wojna błyskawiczna. Plan polegał na tym, aby błyskawicznie pokonać Francję, a
następnie przerzucić siły na wschód, przeciwko Rosji. Natarcie niemieckie zostało powstrzymane w bitwie nad Marną. O niepowodzeniu Niemców zadecydowało uderzenie Rosjan na wschodzie i Niemcy musieli przerzucić pokaźne siły na front wschodni. Armie zaczęły toczyć walki pozycyjne.
Największa z krwawych bitew miała miejsce pod Verdun (Francja), która trwała ok. 300 dni. Straty w ludziach były porównywalne, chociaż Niemcy zakładali, że stosunek ich strat do francuskich będzie wynosił jak 2 do 5. Żołnierze ginęli nie tylko w walkach, umierali też z powodu trudnych warunków panujących w okopach. Dokuczały im brud, wszy i szczury.
Walki toczyły się nie tylko w Europie Zachodniej, ale także na ziemiach polskich ? w zaborach rosyjskim i austriackim. W 1915 r. armie carskie zostały wparte przez wojska niemieckie i austriackie w głąb Ukrainy i Białorusi. Mniejsze znaczenie w I wojnie światowej miały starcia na Bałkanach, w Palestynie, na Kaukazie, w Iraku czy też na pograniczu włosko ? austriackim.
Zastosowano nowe rodzaje broni podczas walk na frontach I wojny światowej np. karabiny maszynowe, gazy trujące, ciężkie działa, lotnictwo, czołgi.
Duże znaczenie podczas wojny ogrywała gospodarka i zaangażowanie ludności cywilnej. Blokada morska Niemiec przez ententę spowodowała odcięcie dostaw zarówno do portów niemieckich, jak i państw neutralnych sąsiadujących z Niemcami. Produkcje całej gospodarki podporządkowano potrzebom wojennym, a kobiety zastąpiły mężczyzn przy warsztatach, fabrykach i urzędach.
Wojna ujawniła słabość rządów carskich. Po utracie ziem polskich oraz części Ukrainy, Białorusi i krajów bałtyckich w Rosji pogorszyła się sytuacja gospodarcza. Burżuazja, ziemiaństwo i inteligencja były zrażone nieudolnością caratu w prowadzeniu wojny - domagały się utworzenia nowego, godnego rządu. Na dworze monarchy wielkie wpływy miał Grigorij Rasputin ? mnich. Rodzina carska darzyła go wielkim zaufaniem, dzięki czemu łatwiej udawało mu się mieszać w politykę państwa. Podejrzewano nawet, że jest niemieckim szpiegiem i celowo sugeruje złe rozwiązania.
Dnia 3 marca 1917 r. wybuchł strajk w jednym z największych zakładów Piotrogrodu. Wystąpienie wkrótce przekształciło się w strajk powszechny, gdy robotników z Piotrogrodu poprali ich robotnicy z inny przedsiębiorstw. Kiedy władze próbowały uspokoić robotników doszło do walk zbrojnych. Poparcie ponad 60 tys. żołnierzy, doprowadziło do opanowania stolicy - Piotrogrodu. Przestraszony car Mikołaj II abdykował 15 marca na rzecz swojego brata, wielkiego Michała, który jednak następnego dnia zrezygnował z objęcia tronu. W dniu abdykacji cara został utworzony Rząd Tymczasowy oraz Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. Powstały, więc dwa ośrodki władzy w państwie określane mianem dwuwładzy. Po obaleniu caratu nastąpił okres szybkiej demokratyzacji społeczno ? politycznego. Zapewniono swobody polityczne oraz równouprawnienie wszystkich narodowości. Rząd Tymczasowy nie zrealizował najpilniejszych postulatów społecznych.
Do 1917 r. Lenin przebywał na emigracji w Szwajcarii. Był on jednym z przywódców ruchu bolszewickiego. Bolszewicy byli zwolennikami wprowadzenia ustroju komunistycznego i działali w Rosji. Początkowo bolszewicy nie mieli dużego poparcia społecznego jednak sytuacja uległa zmianie w wyniku pogłębiającego się kryzysu. Rząd Tymczasowy próbował walczyć z bolszewikami jednak jego działania nie przyniosły efektów.
6 - 7 listopada 1917 r. (24 ? 25 października według kalendarza juliańskiego obowiązującego wówczas w Rosji) w Piotrogrodzie nastąpił przewrót zwany rewolucją październikową. Odziały bolszewickie były nieliczne, ale zdyscyplinowane i miały przewagę nad Rządem Tymczasowym. Zaatakowali ich siedzibę, czyli Pałac Zimowy. Następnie na czele z Leninem powstał rząd bolszewicki ? Rada Komisarzy Ludowych.
3 marca 1918 r. rząd radziecki został zmuszony przez Niemcy i Austrię do podpisania traktatu pokojowego w Brześciu Litewskim. Podpisanie układu oznaczało koniec udziału Rosji w I wojnie światowej.
1 lutego 1917 r. Niemcy rozpoczęły nieograniczoną wojnę podwodną.
6 kwietnia tego samego roku dotychczas neutralne państwo USA, przystąpiło do wojny po stronie państw ententy.
Jako pierwsza rozejm podpisała Bułgaria we wrześniu 1918 r. Miesiąc później Turcja. Cesarstwo austro ? węgierskie uległo rozpadowi, a poszczególne narody monarchii Habsburgów dążyły do niepodległości.
W Niemczech niecierpliwie oczekiwano końca wojny. Przyspieszyła ją rewolucja, którą 3 listopada 1918 r. zapoczątkowali marynarze w Kilonii. Omówili oni wykonania rozkazu bojowego. Bunt błyskawicznie ogarnął całe państwo. Cesarz Wilhelm II został zmuszony do abdykacji i opuszczenia państwa. Nowy rząd zwrócił się do ententy z prośba o przerwanie walk. Rozejm podpisano dnia 11 listopada 1918 r. we Francji w lasach Compiegne w Rethondes. Warunki, jakie postawiły państwa ententy były następujące: wojska niemieckie musiały opuścić Belgię, Francję, Alzację, Lotaryngię oraz lewy brzeg Renu, wydać entencie olbrzymia ilość broni m. in 5 tys. armat, 25 tys. karabinów maszynowych, 1,7 tys. samolotów, 100 łodzi, a ponadto środki transportu ? 5 tys. lokomotyw 1,5 mln wagonów.