Formy walki narodu polskiego z okupantem

Armia Krajowa
Armia Krajowa (AK) - zakonspirowana siła zbrojna polskiego podziemia w czasach II wojny światowej, działająca pod okupacją niemiecką i radziecką na obszarze państwa polskiego w granicach sprzed 1 września 1939 oraz poza nimi.
Kryptonimy: Polski Związek Powstańczy (PZP), Siły Zbrojne w Kraju (SZK).
Rodowód:
· 27 września 1939 - powołanie: Służby Zwycięstwu Polski,
· 13 listopada 1939 - przemianowanie w Związek Walki Zbrojnej,
· 14 lutego 1942 - przemianowanie rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, gen. Władysława Sikorskiego na Armię Krajową.
· 19 stycznia 1945 rozwiązanie AK.
Wywodziła się z Związku Walki Zbrojnej i Polskiego Związku Powstańczego, ale w skład jej weszło wiele mniejszych organizacji np:
· Narodowa Organizacja Wojskowa - od 1942 (częściowo).
· Konfederacja Narodu - od sierpnia 1943.
· Narodowe Siły Zbrojne - od 1944 (częściowo).
· Bataliony Chłopskie (częściowo).
· Gwardia Ludowa Polskiej Partii Socjalistycznej - od 1943.

Głównym jej zadaniem było prowadzenie oporu zbrojnego przeciwko okupantowi hitlerowskiemu i przygotowanie mającego wybuchnąć w sposobnej chwili ogólnokrajowego powstania.
Składała się z siedmiu oddziałów: Informacyjnego, Organizacyjno-Wywiadowczego, Szkoleniowego, Kwatermistrzostwa, Łączności, Informacji i Propagandy oraz Finansowego, miała też własnych duszpasterzy. Jako odrębną jednostkę utworzono w styczniu 1943 Kedyw, przeprowadzający akcje dywersyjne i specjalne.
W momencie maksymalnej zdolności bojowej (lato 1944) siły AK liczyły ok. 380 tys. osób, w tym 10 tys. oficerów. Kadrę oficerską sprzed wojny uzupełniano absolwentami tajnych kursów oraz przerzucanymi do kraju cichociemnymi.
AK zaopatrywała się w sprzęt na drodze akcji bojowych (wyposażenie niemieckie) i własnej produkcji.
Straty w walce: około 100 tys. poległych, 50 tys. wywiezionych do ZSRR i uwięzionych.
Po zakończeniu wojny część akowców odmówiła dokonania demobilizacji i kontynuowała walkę w ramach Delegatury Sił Zbrojnych, Ruchu Oporu Armii Krajowej, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, Konspiracyjnym Wojsku Polskim, Narodowej Organizacji Wojskowej, Narodowych Siłach Zbrojnych i innych. Masowe ich prześladowania trwały przez cały okres stalinowski.
Komendant AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie. Funkcję tę pełnili:
1. od 14 lutego 1942 do aresztowania 30 czerwca 1943 - gen. Stefan Rowecki "Grot"
2. od 30 czerwca 1943 do upadku powstania warszawskiego 2 października 1944 - gen. Tadeusz Komorowski "Bór"
3. od 2 października 1944 do rozwiązania AK 19 stycznia 1945 - gen. Leopold Okulicki "Niedźwiadek"
v AKCJA ,,BURZA” – kryptonim działań polityczno-wojskowych podjętych przez polskie państwo podziemne w obliczu zbliżającego się frontu wschodniego do granic okupowanej Rzeczypospolitej (opracowany w 1943, realizowany od stycznia 1944).
ZASADY BURZY:
-powstanie zbrojne na tyłach armii niemieckiej,
-wystąpienie wobec Armii Czerwonej w roli gospodarzy (ujawnienie się struktur rządu podziemnego),
-utrzymanie odrębności AK od armii Berlinga,
-ochrona ludności polskiej przed Niemcami i partyzantką sowiecką,
-wytrącenie propagandzie sowieckiej argumentu o rzekomej kolaboracji AK z Niemcami.
TYPOWY PRZEBIEG WYDARZEŃ W TRAKCIE REALIZACJI ,,BURZY”:
-,,Burza” lwowska: miasto opanowane przez oddziały AK dowodzone przez płk. Władysława Filipkowskiego przy współudziale radzieckiej broni pancernej; po zakończeniu walk dowództwo sowieckie zarządziło koncentrację oddziałów polskich i przeprowadziło aresztowania – 23-27 lipca 1944,
-,,Burza” wileńska: jednostki AK kierowane przez płk. Aleksandra Krzyżanowskiego-Wilka wspólnie z Armią Czerwoną opanowały miasto (13 lipca 1944), w trzy dni później sztab polski aresztowany przez NKWD (sam Krzyżanowski torturowany przez Sowietów, po wojnie został zwolniony i aresztowany tym razem przez UB - z tego więzienia już nie wrócił).

v Powstanie warszawskie
ROZCIĄGNIĘCIE PLANU ,,BURZA” NA WARSZAWĘ
-pierwotnie akcja miała nie obejmować większych miast w GG (w decydującym momencie garnizon warszawski powinien wyjść w teren; jeszcze w lipcu 1944 wysłano z Warszawy do Białegostoku 900 pistoletów maszynowych nie przewidując poważniejszych walk o stolicę).
MOTYWY DECYDUJĄCE O OBJĘCIU WARSZAWY ,,BURZĄ”:
- możliwość, że Niemcy odejdą bezkarnie (bez zadośćuczynienia krzywd doznanych podczas okupacji),
- ryzyko wywołania powstania przez siły komunistyczne (AL. I Polska Armia Ludowa),
-obowiązek walki z Niemcami do końca (żeby bez skrupułów korzystać z owoców zwycięstwa),
-możliwość zmiany Warszawy w twierdzę (Niemcy żądali 100 tys. Mężczyzn do prac fortyfikacyjnych),
-nadzieje, że Sowieci nie będą mogli w razie wystąpienia AK powtórzyć scenariuszy ,,Burzy” wileńskiej czy lwowskiej wobec protestów światowej opinii publicznej,
-przekonanie, że stolica powinna wyzwolić się własnymi siłami.

WYBUCH POWSTANIA:
-bezładny odwrót Niemców do 26 lipca 1944, później koncentracja znacznych sił wokół Warszawy,
-Delegatura Rządu na Kraj zostaje upoważniona przez rząd emigracyjny do wyznaczenia daty powstania (miało to być argumentem w negocjacjach premiera S. Mikołajczyka ze Stalinem) – 25 lipca 1944,
-radiostacja komunistyczna ,, Kościuszko” podżega do powstania na – 30 lipca 1944,
-Komenda Główna AK i Rada jedności Narodowej ustalają datę powstania na 1 sierpnia 1944 (Godzina ,,W”),
-walkę rozpoczynają fatalnie uzbrojone oddziały AK 1 sierpnia 1944,
-dowódcą powstania w mieście został komendant Okręgu Warszawskiego AK płk Chruściel (pseudonim ,,Monter”),
-układ sił:
-Polacy – 50 tys. Żołnierzy AK oraz drobne oddziały NSZ, AL. IPAL,
-Niemcy – początkowo garnizon liczył ok. 15 tys. Żołnierzy, później po utworzeniu korpusu gen. E. Von dem Bacha (oddziały SS, policji, kryminaliści Kamińskiego, RONA – jedna z licznych formacji rosyjskich u boku państw ,,osi”) łącznie 50 tys. Ludzi.

Walki powstańcze:
-działania ofensywne AK (opanowane Śródmieście, Powiśle, Czerniaków, Wola, Żoliborz, południowy Mokotów, sporadyczne walki na Pradze), 1-4 sierpnia 1944,
-przejście powstańców do aktywnej obrony od 4 sierpnia 1944,
-zrzuty sprzętu wojskowego i zaopatrzenia przez lotnictwo alianckie (łącznie 87 wypraw ze zrzutem),
-Niemcy opanowali Ochotę, wolę i Muranów (masakry ludności cywilnej i rannych powstańców), 11 sierpnia 1944,
-krwawa bitwa o Stare Miasto (walki batalionów Zośka, Parasol, Radosław) od 11 sierpnia do 2 września 1944,
-rozkaz Komendanta Głównego AK gen. T. Bora-Komorowskiego o przyłączeniu się pozostałych oddziałów AK z GG do powstania – 14 sierpień 1944,
-nieudane próby przebicia się zgrupowania polskiego ,,Kampinos” do stolicy –20-22 sierpnia 1944,
-w zbombardowanym budynku ginie cały sztab warszawskiej AL. –26 sierpnia 1944,
-po upadku Starówki Niemcy dokonują masowych morderstw na ludności, wysadzają także Zamek Królewski,
-upadek Powiśla – 6 września 1944,
-próby sforsowania Wisły przez oddziały LWP (przyczółki zlikwidowane przez Niemców – najdłużej utrzymywał się przyczółek czerniakowski),
-bitwa o Mokotów, 24-27 sierpnia 1944,
-walki o Żoliborz, 28-30 września 1944,
-kapitulacja powstania (prawa kombatanckie dla żołnierzy AK, cywile wysiedleni do obozu przejściowego w Pruszkowie) – 2 października 1944.

Skutki powstania:
-straty:
-AK – 20 tys., LWP – 3 tys., cywile – 180 tys. (zabici),
- Niemcy – 17 tys. (porównywalne ze stratami w kampanii wrześniowej),
-Stalin pod wrażeniem powstania zrezygnował z koncepcji utworzenia Polskiej Republiki Radzieckiej, zadowalając się stworzeniem państwa wasalnego,
-bezpowrotny przepadek skarbów kultury narodowej (archiwa, dzieła sztuki, obiekty zabytkowe),
-bierność wojsk sowieckich w oczekiwaniu na upadek powstania i rozszerzenie wpływów aliantów zachodnich w Europie.
v Armia Ludowa
Armia Ludowa - konspiracyjna organizacja wojskowa w okupowanej przez III Rzeszę Polsce utworzona na mocy dekretu Krajowej Rady Narodowej z 1 stycznia 1944. Utworzona

Armia Ludowa
Armia Ludowa - konspiracyjna organizacja wojskowa w okupowanej przez III Rzeszę Polsce utworzona na mocy dekretu Krajowej Rady Narodowej z 1 stycznia 1944. Utworzona


Tajne komplety - grupa osób uczących się poza ich szkołą lub uczelnią w okresie zaborów lub wojny.
Zabory. Władze zaborców zlikwidowały wiele szkół, a w pozostawionych usunięto całkowicie język polski. Patriotyczne kręgi inteligencji przeciwstawiały się temu, organizując tajne nauczanie, prowadzone na wszystkich poziomach. Jednym z wykładowców w zaborze rosyjskim był Stefan Żeromski (jako student weterynerii), prowadzący tajne komplety wśród robotników i rzemieślników. Dzięki tajnym kompletom - mimo, że zaborcy niszczyli polską kulturę, zakazali nauczania języka polskiego - kwitło podziemne życie kulturalne i naukowe.
Okupacja (1939 - 1945). Niemcy nie kryli swoich planów w stosunku do ludności polskiej. Nie tylko chodziło im o zdobycie terytorium ale i o zniszczenie kultury polskiej oraz biologiczną zagładę narodu polskiego. Częścią składową planu biologicznej zagłady było maksymalne ograniczenie możliwości rozwoju umysłowego polskiej młodzieży. Heinrich Himmler powiedział - Dla nieniemieckiej ludności Wschodu nie mogą istnieć szkoły wyższe niż 4-klasowa szkoła ludowa. Celem takiej szkoły ma być wyłacznie proste liczenie, najwyżej do pięciuset, napisanie nazwiska, nauka, że nakazem bożym jest posłuszeństwo wobec Niemców, uczciwość, pilność, grzeczność. Czytania nie uważam za konieczne.
Po klęsce wrześniowej, społeczeństwo polskie zaczęło szybko usuwać zniszczenia i organizować szkolnictwo. Niemcy również szybko zaczęli wprowadzać swoją administrację cywilną. Terytorium Polski podzielono na:
· tereny włączone do Rzeszy (Śląsk, Poznańskie i Pomorze),
· Generalną Gubernię (do linii Bugu - ze stolicą w Krakowie).
Na terenach włączonych do Rzeszy nie było wogóle polskich szkół, nawet podstawowych, a do niemieckich polskie dzieci nie mogły chodzić. A jednak mimo terroru, powstało tam samorzutnie podziemne tajne nauczanie, które znajdowało się pod nadzorem tajnych organizacji wojskowych. Nauczyciele zbierali po kilkoro dzieci i w największej konspiracji uczyli je. Jeden nauczyciel uczył swoją grupę w zakresie szkoły powszechnej według programu przedwojennego dwa lub trzy razy w tygodniu. Ilość kompletów wzrastała i nauczyciel musiał ułożyć plan zajęć, żeby objąć nauczaniem kilka grup w różnych lokalach. Było to możliwe przy ścisłej współpracy z rodzicami.
W Generalnej Guberni zlikwidowano szkoły wyższe i średnie, Pozostawiono szkoły podstawowe i zawodowe z okrojonym programem nauczania i zakazem uczenia historii, geografii i literatury. Niemiecka organizacja szkolnictwa opierała się na polskich urzędach oświaty, wprowadzając do nich Niemców jako zwierzchników, stopniowo zmniejszając liczbę zatrudnionych Polaków i zakres ich kompetencji.
W końcu pażdziernika 1939 roku w Warszawie zostaje powołana Tajna Organizacja Nauczycielska (TON) - jednocząca największy Związek Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) oraz pięć innych organizacji nauczycielskich. Należało stworzyć konspiracyjny system nauczania oparty na całym społeczeństwie. Była to jedna z form walki z okupantem. TON początkowo objęła szkolnictwo powszechne, wkrótce powstały jednak komplety o progranie szkoły średniej. Szybko ustalono zasady organizacyjne kompletu (liczbę uczniów i godzin nauki, stworzono tajne programy nauczania oraz zasady korzystania z lokali). Na podstawie tajnych programów uczono przede wszystkim zakazanych przedmiotów: języka polskiego, geografii i historii. Tajnym nauczaniem w zakresie szkoły podstawowej objęto w całej Polsce 1,5 miliona dzieci. Tajne konplety prowadzili profesorowie wyższych uczelni w Warszawie i Krakowie. Otwieranie nowych szkół zawodowych ( za zgodą władz niemieckich), pomagało w zorganizowaniu tajnego nauczania na poziomie uniwersyteckim. Mogło się ono odbywać w lokalach tych szkół i korzystać z pomocy naukowych. Nauczanie w tajnych kompletach przynosiło wymierne efekty. Tysiące licealistów i studentów kontynuowało naukę i studia, zdawało maturę oraz uczyło się mowy ojczystej i historii.
Na ziemiach polskich okupowanych w latach 1939 - 1941 przez Związek Sowiecki (na wschód od Bugu) utrzymywały się w różnym stopniu i formach szkoły podstawowe i średnie z językiem polskim. Gdy te terytoria trafiły po 1941 roku pod władzę niemiecką - okupant niemiecki zlikwidował również i te szkoły. Po roku 1941 tajne nauczanie podjęły uniwersytety we Lwowie (Uniwersytet Lwowski) i w Wilnie (Uniwersytet Wileński).
Tajne komplety to nie tylko kształcenie młodzieży ale i wysiłek wychowawczy. Nauczyciele uważali prowadzenie tajnych kompletów za swój obywatelski obowiązek, a młodzież chętnie garnęła się do nauki i osiągała dobre wyniki. W końcowych latach okupacji w szkołach średnich uczyło się ponad 100 tysięcy młodzieży a wiedzę na poziomie wyższym zdobywało kilka tysięcy studentów.
· W Warszawie działały:Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Ziem Zachodnich, Politechnika Warszawska, Wolna Wszechnica Polska, Akademia Medyczna, SGH, SGGH, Polskie Konserwatorium Muzyczne.
· W Krakowie działały: Uniwersytet Jagielloński, Akademia Górniczo-Hutnicza i Instytut Pedagogiczny ZNP.
Tajne nauczanie było bezwzględnie zwalczane przez niemieckie władze okupacyjne - w latach 1939-1945 życie straciło 8,5 tys. polskich nauczycieli. Nauczyciele i uczniowie wiedzieli, że w razie wykrycia, groziło im, a nawet właścicielom mieszkań, w których odbywały się komplety, więzienie i obóz koncentracyjny. Brutalne represje stosowane przez okupanta nie powstrzymywały jednak tajnego nauczania. Mimo grożących kar za nielegalne nauczanie większość nauczycieli nie przerywa swego powolania i przez cały okres okupacji służy młodzieży. Tajne komplety, prowadzone na tak wielką skalę na ziemiach polskich, było jedyną tego rodzaju formą oporu w okupowanej Europie.

Tajna Organizacja Nauczycielska (TON) - konspiracyjna organizacja Związku Nauczycielstwa Polskiego powstała w październiku 1939 roku w Warszawie.
Od pierwszych dni okupacji organizuje tajne nauczanie, pomoc dla nauczycieli, ukrywa poszukiwanych przedstawicieli inteligencji, pomaga osadzonym w obozach koncentracyjnych i więzieniach. Buduje swoje struktury w całej Generalnej Guberni oraz oddziaływuje na terenach przyłączonych do Rzeszy (Pomorze, Śląsk). Współpracuje z Delegaturą Rządu na Kraj i ze Związkiem Walki Zbrojnej, a następnie z Komendą Główną Armii Krajowej. Mimo grożących kar za nielegalne nauczanie rzesza nauczycieli nie przerywa swego powołania i przez cały okres II wojny światowej służy młodzieży. Tysiące traci życie w obozach koncentracyjnych, więzieniach i kazamatach Gestapo.
Bohaterom tajnego nauczania Związek Nauczycielstwa Polskiego ufundował jako dowód wiecznej pamięci pomnik przed swoją siedzibą w Warszawie na Wybrzeżu Kościuszkowskim.


Działania wojenne we wrześniu 1939 r. zdezorganizowały działalność wydawnictw prasowych. Po zajęciu Polski Niemcy zlikwidowali całą prasę polską, wydając w jej miejsce gazety w języku niemieckim ("Krakauer Zeitung", Warschaure Zeitung") oraz dzienniki i pisma w języku polskim, nazywane powszechnie gadzinówkami lub szmatławcami. Na ziemiach pod okupacją sowiecką prasa polska przestała się całkowicie ukazywać, kontynuowano wydawanie w języku polskim kijowskiego dziennika "Głos Radziecki". Od początku wojny na terenach pod okupacją niemiecką ukazywała się prasa konspiracyjna. Z czasem nawet konspiracyjna działalność wydawnicza stała się jedna z najważniejszych form oporu. Jednym z pierwszych wydawnictw konspiracyjnych było pismo "Polska żyje". Łącznie w latach 1939-1945 na terenie całej Polski wychodziło około 2 tys. czasopism konspiracyjnych (drukowanych, powielanych, przepisywanych na maszynie). Największy nakład miał "Biuletyn Informacyjny" Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej -

47 tys. egz. w 1944r. Poza krajem ukazywały się pisma związane z rządem Rzeczypospolitej na uchodźstwie: "Gazeta Polska", "Wiadomości Polskie Polityczne i Literackie". Po 1944 r. zmiany w systemie prasowym zapoczątkowało przejęcie przez państwo drukarń i wprowadzenie cenzury. Przestały wychodzić gazety prywatne. Wraz ze zmianami politycznymi w latach 1948-1953 i umacnianiem się rządów komunistycznych - natępowała centralizacja systemu prasowego. Po powstaniu PZPR zaczęła się ukazywać "Trybuna Ludu". Wśród dziennikarzy, publicystów i redaktorów okresu po 1945 r.do najbardziej znanych, reprezentujących różne opcje polityczne należą: Bratkowski, Bójko, Fikus, Giedrojć, Kapuściński, Broniarek, Dziewanowski, Eile, Kisielewski, Korotyński, Krall, Kuśmierek, Mazowiecki, Michnik, Nowak-Jeziorański, Osęka, Osmańczyk, Passent, Podkowiński, Radgowski, Rakowski, Toeplitz, Turowicz, Wierzbicki.


Mały sabotaż, służba wawerska, podczas okupacji polskiej propaganda uliczna, której celem było oddziaływanie na polskie społeczeństwo. Mały sabotaż był prowadzony w Warszawie przez współpracującą z Armią Krajową (AK) samodzielną organizacją ,,Wawer”, utworzoną i kierowaną przez harcmistrza A. Kamińskiego, nazwaną tek dla upamiętnienia zbrodni w Wawrze pod Warszawą 27.XII.1939. ,,Wawer” powstał w grudniu 1940, w lecie 1941 połączył się z analogiczną organizacją ,,Palmiry”, działającą na przedmieściach Warszawy, kierowaną przez harcmistrza K. Gorzkowskiego.
Wawer był podzielony na cztery okręgi (Centrum, Północ, Południe, Praga); każdy okręg dzielił się na trzy dzielnice. Szare Szeregi stanowiły obsadę okręgu Południe oraz dzielnicy Centrum Pragi. W Wawrze pracowało ok. 200 harcerzy. Akcje przeprowadzano raz na tydzień. Malowano na murach znaki kotwic (Polska Walcząca), żółwia (sabotaż pracy dla okupanta, pracuj powoli), napisy: Polska żyje, Pawiak pomącimy, V(Victoria, znak zwycięstwa), rozklejano nalepki, wybijano szyby fotografom wystawiającym zdjęcia Niemców, zdzierano flagi niemieckie, zamieszczano flagi polskie, rozpylano probówki z gazem w kinach (chodzenie do kina w czasie okupacji uważano za akt nieetyczny). Do szczególnie znanych wyczynów należało podłączenie polskiej patriotycznej organizacji do niemieckich megafonów propagandowych, wydanie polskich dodatków nadzwyczajnych pod mylącymi tytułami, np. Hiszpania przystąpiła do wojny, i wreszcie zdjęcie przez M. A. Dawidowskiego niemieckiej tablicy z pomnika Kopernika.
Wzorem Warszawy wiele środowisk Szarych Szeregów zaczęło stosować akcje m.s., w związku powołano w Bojowych Szkołach (BS) służbę wawerską. W Chorągwi Kieleckiej w ramach służby wawerskiej zniszczono orły hitlerowskie na budynkach urzędów, namalowano znak Polski Walczcej na wież katedralnej, pokryto miasto napisami Monte Cassino rozkolportowano Gazetę Krakowską ostemplowaną znakiem kotwicy. W Krakowie pokryto mury napisami ,,Hitler Kaput”, kolportowano własny dodatek nadzwyczajny. W Częstochowie, Grodzisku Mazowieckim, Grójcu, Lublinie, Lwowie, Otwocku, Pruszkowie, Radomiu malowano antyniemiecki hasła, naklejano plakaty, zrywano hitlerowskie flagi. W Skierniewicach na rynku przez megafon nadano Mazurek Dąbrowskiego. W Pruszkowie zmieniono kilku ulicom nazwy (W. Sikorskiego, Westerplatte, i in.) W Częstochowie wystawiono Niemcom ,,pomnik” z trupią czaszką, w Poznaniu zawieszono biało-czerwoną flagę na gmachu uniwersytetu.

W październiku 1942 r. jednostki sabotażowo-dywersyjne AK - Związek Odwetu i „Wachlarz" - połączono w Kierownictwo Dywersji (Kedyw), którego szefem został płk Emil Nil-Fieldorf. Wraz z Biurem Informacji i Propagandy oraz kontrwywiadem i specjalną komórką „N" do celów dywersji propagandowej wśród Niemców Kedyw wszedł w skład Kierownictwa Walki Konspiracyjnej z komendantem głównym AK na czele. Do oddziałów Kedywu zaczęty coraz częściej trafiać grupy harcerzy z Szarych Szeregów, które organizowały własne jednostki dywersyjne. Szczególną sławę zdobyła brawurowa akcja pod Arsenałem w Warszawie 26 marca 1943 roku, gdy oddział Tadeusza Zośki-Zawadzkiego pod dowództwem Stanisława Orszy-Broniewskiego, komendanta chorągwi warszawskiej, odbił 25 więźniów, w tym Jana Rudego-Bytnara z grup szturmowych Szarych Szeregów. Od początku 1943 do połowy 1944 roku zlikwidowano np. ponad 2 tyś. agentów gestapo, odbito kilkuset więźniów w Warszawie i innych miastach. W odwecie za prześladowania i okrucieństwa 1.11.1944 roku zastrzelono m.in. w Warszawie szefa policji dystryktu warszawskiego gen. SS Franza Kutscherę. Wykolejono ponad 700 transportów z dostawami sprzętu wojennego.

Akcja „Burza”.
Na wileńszczyźnie oddziały AK stoczyły ok. 30 bitew z Niemcami. 13 VII 1944 AK pod dow. płk Aleksandra Krzyżanowskiego (ps. Wilk), wraz z Armią Czerwoną zajęła Wilno. Jednak wkrótce po tym Armia Czerwona zaprosiła dowódców AK na spotkanie, na którym wszystkich działaczy AK i Delegatury aresztowano. Na obszarze lwowskim odtworzono 5 DP i 14 pułk ułanów, których dow. był płk. W. Filiopkowski, ps Janek. 24 VII 1944 oddziały te zajęły Lwów, jednak po ujawnieniu władzy podziemnej dowództwo radzieckie zażądało złożenia broni. NKWD aresztowało delegację oficerów, którzy mieli zamiar szukać pomocy u gen. Roli- Żymierskiego. W okręgu lubelskim Rosjanie zażądali albo włączenia oddziałów AK do armii Zygmunta Berlinga, albo ich rozwiązania. Gdy płk. Tumidajski postanowił rozwiązać oddziały został aresztowany, wraz z delegatem lubelskim, pod zarzutem „współpracy z Niemcami”. Na terenie obszaru warszawskiego oddziały AK uderzyły na tył Niemieckie zajmując Siedlce i Węgrów (tam wkroczyła Armia Czerwona i aresztowała oficerów AK wraz z delegatem powiatowym). W okręgu krakowskim „burza” przybrała znaczne rozmiary (odtworzono tu 4 dywizje). Do nawiązania kontaktu AK z armią Czerwoną doszło w Rzeszowie, gdzie władze radzieckie zażądały złożenia broni i aresztowało oficerów i cywilne organy władzy.
Skutki „BURZY”
Po początkowych dobrych stosunkach ZSRR do AK nastąpiło pogorszenie. Do akcji zaangażowano NKWD, które stawiało ultimatum: albo włączenie do armii Berlinga, albo aresztowanie. W ten sposób do maja 1945 w obozach znalazło się ok. 50 tys. żołnierzy AK.

WALKA CYWILNA: a)bierny opór: -uchylanie się od wszelkiej współpracy z okupantem -krytykowaniem i ośmieszanie jego zarządzeń -świadome przekraczanie zakazów ustalonych przepisami. B)prasa podziemna: -wzywanie do walki z wrogiem i informowanie o jej wynikach -informowanie o faktycznym położeniu Niemców na froncie. c)Akcja „N” -redagowanie i wydawanie prasy podziemnej w języku niemieckim dla żołnierzy niemieckich na froncie wschodnim, w której donoszono o bombardowaniach przez aliantów miast niemieckich oraz przekazywano informacje o karach, które zbrodniarze poniosą po wojnie. d)sabotaż w przemyśle: -mało wydajna praca w fabrycznych, uszkadzanie narzędzi maszyn i urządzeń, niszczenie surowców. W rolnictwie: ukrywanie danych o właściwych rozmiarach produkcji i dostarczenie w kontyngentach artykułów gorszej jakości. e)tajne nauczanie: powstanie Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, które zorganizowała tajne nauczanie na ziemiach polskich na wszystkich poziomach. WALKA ZBROJNA: Armia Krajowa: Służby Zwycięstwu Polski przemianowana została w Związek Walki Zbrojnej którego dowództwa został gen. Stefan Rowiecki. Celem ZWZ było utworzenie podziemnego wojska zdolnego do zorganizowania powstania i oswobodzenia kraju. We współpracy z ok. 60 innymi organizacjami zbrojnymi ZWZ przemianowano 14,II,42 na Armie Krajową, której celem głównym było przygotowanie powstania powszechnego. Politycznym celem akcji powstańczej miało być objęcie władzy w Polsce przez rząd RP. Do walki bieżącej powstał specjalny pion Kedywem (Kierownictwo Dywersji). AK podporządkowana była polityce rządu londyńskiego. Młodzież w walce podziemnej: Do walki z okupantem na równi z dorosłymi przystąpiła młodzież. Najliczniejszą organizacją młodzieżową w podziemiu były Szare Szeregi czyli konspiracyjny ZHP (Związek Harcerstwa Polskiego). Swą działalność Szare Szeregi prowadziły w 3 grupach: -„Zawiszacy”(13-16), „Bojowe Szkoły”(16-18) „Grupy Szturmowe”(powyżej od 18) Patrole Szarych Szeregów wypisywały hasła na murach, wydawały prasę podziemną i ulotki. Najstarsi brali udział w akcjach bojowo- dywersyjnych. Młodzież wiejska nie tworzyła odrębnych organizacji bojowych. Brała udział w działalności SL, zasilając również odziały terenowe Batalionu Chłopskiego. Młodzież lewicowa: 14- 17letnia działa w ZWM pełniąc funkcję łączników, kolporterów. Brała udział w akcjach wojskowych oraz organizacjach samokształceniowych. Starsza młodzież walczyła w szeregach Batalionów Czwataków.
Dywersja: Były to wydzielone do wykonania określonego zadania kilkuosobowe grupy, składające się ze specjalnie przeszkolonych ludzi. Wysadzały w powietrze pociągi wojskowe, linie wysokiego napięcia, podpalały magazyny, składy broni, wykonywały wyroki na zdrajcach, gestapowcach, policjantach. Jesienią 42 została utworzona dywersyjna AK -Kierownictwo Dywersji (Kedyw) Najgłośniejszymi akcjami były: wykolejenie pociągu towarowego we wrześniu 43 na odcinku W-wa- Wawer
wykolejenie wojskowego pociągu urlopowego w październiku 43 pod Otwockiem, atak na „Bar Podlaski” do którego wstęp mieli tylko funkcjonariusze SS i policji. Szare Szeregi: odbicie więźniów pod Arsenałem w III 43, oraz wykonanie wyroku na kacie W-wy i wielu miast Europy gen. Franzu Kutscherze.
Partyzantka: Przebywały one w terenach trudno dostępnych. Były większe od dywersyjnych, ponieważ posiadały różne służby pomocnicze (medyczne, łączności itp.) była większa siła bojowa i możliwość natychmiastowego wyruszenia w akcji. Pierwsze odziały powstały w 41. m.in. „Jędrusie”, „Odwet”, „Wachlarz”

Nasilenie walk różnych odłamów partyzantki spowodowało że w czerwcu 43 ziemie polskie zostały uznane przez hitlerowców za obszar objęty wojną partyzancką. Spowodowało to wprowadzenie stanu wyjątkowego i skierowanie do walki z Polską podziemną znacznych sił, w tym jednostek frontowych. Siły niemieckie zaangażowane do walki z polskim ruchem oporu i zabezpieczające zaplecze frontu wschodniego dochodziły do 950tys ludzi. Dochodziło do wielkich bitew partyzanckich np. Lasach Janowskich. W tzw. „wojnie o szyny” żołnierze Polski podziemnej wysadzali w powietrze 1200 pociągów, podpalili tysiące i uszkodzili wiele tysięcy wagonów, dezorganizując transport, co miało ogromne znaczenie dla przebiegu działań na froncie wschodnim. Wywiad: Polski wywiad odegrał wielką rolę w walce z okupantem, dostarczając bezcennych informacji. Doceniły to dowództwa wojskowe sił sprzymierzonych. Prezydent Roosevelt mówił że wywiad polski miał więcej zasług niż kila dywizji wojska na froncie. Do największych osiągnięć należy zaliczyć rozpracowanie niemieckich planów i rozmieszczenie wojsk przed uderzeniem na ZSRR, wykrycie i oznaczenie miejsca produkcji rakiet V1, przechwycenie i przekazanie Anglii rakiet V2. w lipcu 40 powołano w Londynie Kierownictwo Operacji Specjalnych, którego celem było organizowanie wywiadu, dywersji i sabotażu na tyłach wroga. W wielu krajach SOE organizowało własne siatki wywiadowcze. W ramach akcji SOE przeszkolono 2,5tys polskich oficerów do zadań specjalnych („cichociemni”) z których część przerzucono do Polski. Był wśród nich ostatni komendant AK, gen. Leopold Okulicki. Polski ruch oporu uznany został za najsilniejszy najlepiej zorganizowany i najbardziej zdeterminowany ruch oporu w Europie.