Rośliny i zwierzęta chronione w Łodzi i Okolicach.

Gatunki prawnie chronione notowane na obszarze Łodzi

Spośród wykazanych z terenu miasta gatunków aż 173 jest objętych prawną ochroną na podstawie rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 stycznia 1995 r. Najliczniej reprezentowane są tutaj kręgowce-141 gatunków. Wśród 32 wymienionych gatunków bezkręgowców, najwięcej jest owadów, w tym 3 z rzędu motyli, 13chrząszczy i 15 z rodziny trzmieli. Trzy gatunki: mroczek posrebrzony: trzmiel wrzosowiskowy i pachnica zaliczone zostały do gatunków zagrożonych wytępieniem w skali kraju i umieszczone w „Polskiej czerwonej księdze zwierząt” (Słowiński 1992r). Wiele dalszych gatunków bezkręgowców, mimo, że nie są objęte ochroną prawną jest zagrożonych i znajduje się na krajowej i regionalnych” czerwonych listach” zwierząt ginących. Spośród błonkówek- 15 gatunków jest na krajowej „ czerwonej liście”. Wśród motyli 19 jest na krajowej liście, a dalsze 63 na regionalnej liście, muchówki i chrząszcze obejmują odpowiednio 31 i 34 gatunki z regionalnej listy. Spośród umieszczonych tam gatunków na szczególną uwagę zasługują z błonkówek gmachówka, grzebacz, z rzędu motyli: paź królowej, bielnik rukiewnik, rusałka wierzbowiec, rusałka żałobnik, mieniak strużnik, garbata dębowa, rozlotnik lilakowiak, muchówka, chrząszcze.

W Lesie Łagiewnickim wykazane zostały także inne rzadkie gatunki motyli: rusałka drzewoszek oraz prządka. Stwierdzone tutaj biedronki należą do rzadkich w kraju. Również muchówki , błonkówki: klecanka mają status rzadkich gatunków. Z chrząszczy rzadkimi są: Tenebrio, Neatus. Większość tych gatunków reprezentuje biocenozy leśne, które są zagrożone w skutek rygorystycznych zabiegów pielęgnacyjnych w parkach i lasach komunalnych. Usuwa się, bowiem spróchniałe drzewa, przycina krzewy nisko przy ziemi oraz wygrabia i pali ściółkę. Postępowanie takie powoduje drastyczne zubożenie entomofuny sasaproksylofagicznej i epigeicznej (Kowalczyk 1996).
W celu ochrony i zachowania fauny należałoby w większych parkach i w Lesie Łagiewnickim, a przede wszystkim w istniejących rezerwatach, pozostawiać część martwych drzew tworzących w ten sposób ostoje leśnej fauny w formie użytków ekologicznych lub stanowisk dokumentacyjnych. Ponieważ obecność takich drzew w parku lub lesie kojarzy się wielu osobom z zaniedbaniem, takie wydzielone miejsca, powinny być zaopatrzone w tablice informujące o bicenotycznej roli spróchniałych drzew. Martwe drzewa powinny być do połowy wysokości lub położone, aby nie zagrażały bezpieczeństwu ludzi. Proponujemy również w takich miejscach wdrożenie aktywnych form ochrony czynnej poprzez pozostawienie opadłych liści, zakładanie sztucznych gniazd dla entomofagów, a także wprowadzenie miododajnych roślin. Przykładem aktywnej formy ochrony fauny próchnożernej jest akcja realizowania na terenie Miejskiego Ogrodu Botanicznego wg pomysłu J.K.Kowalczyka i T. Kurzaca. Pozostawiono część wyciętych drzew, które uprzednio w całości palono. Z przeprowadzonych badań wnika, że na pozostawionych pniach (głównie brzóz) pojawiły się w ciągu 2 lat gatunki owadów związanych z próchnem, np. muchówki znana w Polsce tylko z Puszczy Białowieskiej i Lasu Łagiewnickiego. Gnieżdżą się tu także rzadkie żądłówki np. wstężeń i gmachówka. Gatunków tych nie stwierdzono w trakcie wcześniejszych badań (Kowalczyk 1996).

W tym miejscu zwrócić trzeba uwagę, że rozporządzenia o ochronie gatunkowej wprowadza nie tylko ograniczenia i zakazy, ale wskazania, co do zasad aktywnej ochrony, zwłaszcza w stosunku do gatunków zagrożonych wyginięciem. Nakłada to na obowiązek ich respektowania i opracowanie strategii ochrony fauny. W warunkach miasta szczególny nacisk należy położyć na zabezpieczenie terenów zieleni wysokiej, która jest siedliskiem dla znaczącej liczby gatunków rzadkich i ginących. Projekty przebudowy założeń parkowych, zwłaszcza tych o „puszczańskim rodowodzie”, powinny być skonsultowane zoologami-specjalistami w zakresie konserwatorskiej ochrony zwierząt.

Również strefy dolinne powinny być objęte szczególną ochroną i to nie tylko ze względów przyrodniczych, ale także urbanistycznych- są one, bowiem naturalnymi korytarzami aeracji miasta. Ich zabudowa prowadzi do zakłóceń w zlewni i spływie wód, ogranicza przepływ powietrza oraz utrudnia przemieszczanie zwierząt wzdłuż naturalnych ciągów ekologicznych w odrębnie miasta. Ważnym zadaniem będzie zinwentaryzowanie cennych obiektów przyrodniczych w strefie peryferyjnej, które stanowią ostoje fauny i potencjalne źródła zasilenia w gatunki stref wewnętrznych miasta. W związku z tym negatywnie należy ocenić np. przeprowadzoną rekultywację gliniak przy ul. Pomorskiej. Ich zasypanie ograniczyło możliwości, egzystencji fauny wodnej, w tym gatunków prawnie chronionych, jakimi są płazy.

Pragniemy by publikacja ta zwróciła uwagę mieszkańców Łodzi i jej władz na wartości przyrodnicze miasta i wyrażamy nadzieję, że zostaną one docenione i uwzględnione w planie zagospodarowania przestrzennego w celu ich zachowania. Dzisiaj nie trzeba chyba nikomu udowadniać, że kontakt człowieka z przyrodą jest niezbędny dla jego dobrej kondycji fizycznej i psychicznej. Ten kontakt powinien być w miarę częsty bez konieczości wyjazdu daleko poza miasto. Jeśli chcemy by społeczeństwo korzystało z dobrodziejstw przyrody, to jednocześnie musimy zapewnić odpowiednie warunki ekologiczne do jej funkcjonowania.


Lista różnych gatunków prawnie chronionych
na obszarze Łodzi



Motyle:
Paź królowej, Mieniak strużnik i Trupia główka.
Chrząszcze:
Pachnica, Tęcznik mniejszy.
Błonkówki:
Bombus terrestris
Mięczaki:
Ślimak winniczek
Żubr: najpotężniejszy polski ssak leśny, objęty ścisłą ochroną, zwierzyniec żubrów w lasach Łagiewnickich.
Dudek: rzadki ptak chroniony, gnieździ się na obrzeżach lasów.
Rzekotka drzewna: coraz rzadziej spotykana, chroniony płaz owadożerny występuje w lasach liściastych i zaroślach.

Spalski i Przedborski Park Krajobrazowy- zwierzęta chronione
Paź żeglarz-jedyne stanowisko w Polsce, a także inne zwierzęta takie jak: ropucha paskówka, kraska, dzięcioł zielono- siwy, siniak, muchówka, białoszyjska, cietrzew, orzechówka, nocek. Liczne gatunki zwierząt chronionych: biegus płaskodziub, bocian czarny, rybołów i bóbr.
Do najciekawszych przedstawicieli P.K.W.Ł. można zaliczyć:trzmiela tajgowego- umieszczonego w Polskiej czerwonej księdze zwierząt, traszkę grzebiastą, rzekotkę drzewną. Można spotkać liczną grupę ptaków chronionych:
Muchówka mała, jarzębatke, pójdźkę, trzmielojada i zniczkę. Na uwagę zasługuje również 12 gatunków nietoperzy.


Szata roślinna- rośliny prawnie chronione


Flora województwa miejskiego łódzkiego jest dość bogata i różnorodna. Dotychczas najlepiej została zbadana flora roślin naczyniowych. W składzie flory województwa, podobnie jak we florze całej Polski główny zrąb stanowi element geograficzny holarktyczny. W składzie flory naturalnej nie znajdujemy na terenie województwa osobliwości na skalę krajową, z wyjątkiem grupy roślin halofilnych w Pełczyskach pod Ozorkowem. Są one od kilkudziesięciu lat przedmiotem obserwacji i uwagi botaników. Takie gatunki jak ostrzew rudy i jarnik solankowy należą do najrzadszych składników flory polskiej. W grupie roślin cienistych lasów liściastych oraz widocznych lasów mieszanych na uwagę zasługują lokalnie rzadkie gatunki, których stanowiska przedstawia mapa.


Wszystkie te i inne, nie wymienione rośliny leśne są zagrożone w swym istnieniu z powodu zmian siedliska, drzewostanów i turystycznego używania lasów.

W grupie roślin synatropijnych natomiast, flora Łodzi i miast sąsiednich zawiera wiele gatunków będących unikatami lub bardzo rzadkich w skali krajowej. W pierwszym rzędzie należą do nich rośliny zawlekane z naturalnymi surowcami włókienniczymi, głównie z wełną. Są to m. in. następujące gatunki: lucerna szczeciniasta, lucerna arabska, koniczyna wąskolistna, grzebienica zajeżona, schizmus kielichowy, jęczmień nadmorski, jęczmień grzywiasty, wyrzyniec monopelijski, mozga dziwna. Wszystkie te rośliny pochodzą z obszaru śródziemnomorskiego, głównie z północnej Afryki. Natomiast z Indii lub z Egiptu została zawleczona z bawełną trawa, która po raz pierwszy w Polsce została znaleziona właśnie w Łodzi. Inną „wyspecjalizowaną grupą” są rośliny występujące prawie wyłącznie na dworcach i linach kolejowych, np. łoboda wąskolistna, stulisz wschodni, rukwiślad francuski, wiesiołek śląski, iwa rzepieniolistna, bylica Austriacka chaber drobno- główkowy, miłka drobna i inne.

Jeszcze inną grupę interesujących gatunków stanowią chwasty wapieniolubne, zawlekane ze zbożem i spotykane w aglomeracji miejskiej w pobliżu młynów, np. krowiziół zbożowy i piszonacznik wschodni.

Przez teren województwa przebiega północna granica zasięgu trzech głównych gatunków drzew lasotwórczych : jodły, świerka i buka. Liczne prace z dziedziny geografii roślin poświęcone zostały ustaleniu granic zasięgu tych drzew, mimo to w dalszym ciągu w nauce trwa dyskusja nad ścisłym ich wytyczeniem.

Z punktu widzenia geografii roślin granice zasięgu tych drzew mają ogromne znaczenie, to też dąży się do ochrony ich stanowisk przy granicy zasięgu poprzez tworzenie rezerwatów przyrody.

Od kilkudziesięciu lat obserwuje się na obszarze Polski środkowej recesję świerka i buka, a zwłaszcza jodły. Dzieje się to z przyczyn ogólnego pogorszenia warunków środowiska, na które szczególnie wrażliwe są drzewa iglaste, oraz wskutek gospodarki leśnej dążącej do ujednolicenia składu gatunkowego drzewostanów i protegującej nadmiernie sosnę. Przykładem takich zmian może być rezerwat „ Polesie Konstantynowskie” w Łodzi.

W roku 1930 na terenie rezerwatu rosło 781 świerków i 229 jodeł, natomiast w roku 1976 świerków było tylko 72 oraz 4 jodły.
Zmiany składu gatunkowego drzewostanów pociągają za sobą zmiany runa leśnego. Obserwuje się stopniowo znak roślin cienistych lasów liściastych, np. wawrzynka wilczegołyka, czerńca gronkowego. Rozpowszechnianie monokulturowych lasów sosnowych bynajmniej nie sprzyja wzbogaceniu flory leśnej, nawet w rośliny typowo borowe. Na przykład w okolicy Łodzi widzimy zanik sasanek, które ostatnie swe stanowiska mają w Lesie Szczawińskim. Brak szczególowych inwentaryzacji florystycznych tego terenu w przeszłości nie pozwala na dokładniejsze przedstawienia procesu ubożenia lokalnej flory naturalnej.



Lista roślin prawnie chronionych występująca na terenie województwa łódzkiego

Przedborski Park Krajobrazowy rośliny chronione

Szereg gatunków roślin wapieniolubnych – zawilec wielokwiatowy, goryczka orzęciona, wiśnia karłowata, wierzba borówkolista, wawrzynek wilczegołyka, widłak spłaszczony, widłak uroniec, obuwik pospolity, wolfia bezkorzeniowa.
Lilia złotogłów, pełnik europejski, naparnica zwyczajna, widłaki, 5 gatunków storczyka.



Teksty źródłowe
R.O łowelaczek, R.Sowa – Zmiany struktury drzewostanu rezerwatu Polesie Konstantynowskie,
R.Olaczek – Nasza przyroda – przewodnik po województwie łódzkim
J.Mądalski – Nowe stanowiska halofitów i innych roślin w okolicach Łodzi,
R.Graczyk – Ptaki śródmieścia Łodzi
Z.Wojciechowski – obserwacje nad ptakami drapieżnymi
S.Liszewski – Ssaki leśne