Napoleon Bonaparte

Napoleon Bonaparte
Napoleon Bonaparte, Napoleon I (kors. Nabulione Buonaparte, fr. Napolon Bonaparte) (15 sierpnia 1769 w Ajaccio na Korsyce - 5 maja 1821 na Wyspie Świętej Heleny) - pierwszy konsul Republiki 1799-1804, cesarz Francuzów w latach 1804-1814 oraz przejściowo w 1815 (tzw. Sto dni Napoleona), król Włoch w latach 1805-1814.
Kariera wojskowa
Urodził się w Ajaccio na Korsyce, w rodzinie adwokata Carlo Maria Buonaparte i jego żony Letycji. W 1779 roku posłano go do szkoły wojskowej w Brienne. Tam zyskał opinię gbura, który wolał samotność od towarzystwa kolegów. Kontynuował naukę w Ecole Militaire w Paryżu. Po zakończeniu nauki ze stopniem porucznika, mający 15 lat Napoleon został przydzielony do służby w artylerii. W roku 1793 został adiutantem jednego z generałów armii rewolucyjnej i tego samego roku, jako kapitan artylerii wsławił się zdobyciem twierdzy w Tulonie, co przyniosło mu awans na generała brygady.
W marcu 1796 roku poślubił owdowiałą Kreolkę Rose de Beauharnais znaną z historii jako Józefina (Napoleon miał sklonności do nazywania kobiet wedle własnego uznania). W dwa dni później objął dowództwo nad wojskami francuskimi, walczącymi z Austriakami na terytorium północnej Italii. W latach 1796-1797 odniósł tam wielkie sukcesy militarne, pokonał Austriaków i narzucił im pokój w Campo Formio w 1797.

Po 1797 r. trwała jeszcze wojna Francji z Monarchią Brytyjską, jako ostatniego państwa z I koalicji antyfrancuskiej, zawiązanej w 1793 r. przeciwko wydarzeniom rewolucyjnym we Francji. By ją zmusić do zakończenia wojny, Napoleon Bonaparte zaproponował podbicie Indi- perły Korony Brytyjskiej.
Okazało się jednak, że Francja nie jest w stanie prowadzić tak dalekosiężnych działań. Napoleon ruszył więc na Egipt Mameluków mający być przyszłą "bazą wypadową" pod inwazję na Indie. Wyprawa egipska doszła do skutku w maju 1798 r. Wzięło w niej udział 38 tysięcy marynarzy i żołnierzy oraz 175 uczonych i artystów, którzy mieli badać kulturę i historię Egiptu.
Po sukcesach, sprowadzających się do zajęcia Malty i Dolnego Egiptu, z Aleksandrią i Kairem, wojska ekspedycyjne spotykały same niepowodzenia: upiorny klimat, choroby tropikalne, zniszczenie floty francuskiej przez eskadrę angielskich okrętów adm. Nelsona u ujścia Nilu (mylnie zwana przez historię bitwą pod Abu Kir), powstanie ludności w Kairze, ingerencja wojsk tureckich, zajęcie Malty przez Anglików. Ostatecznie Francuzi zmuszeni zostali przez siły turecko-angielskie do kapitulacji w 1801 r. Ekspedycja egipska Napoleona udała się więc tylko w swej części naukowo-badawczej. Między innymi znalezienie wówczas w czasie wykopalisk tzw. „kamienia z Rosetty”, to jest płyty z wyrytymi napisami greckimi i hieroglificznymi, pozwoliło na odczytanie w 1822 r. hieroglifów egipskich.
Po początkowych zwycięstwach francuskich w Egipcie, Napoleon, nie czekając na ostateczne zakończenie kampanii, powrócił do Francji. Za dotychczasowe wielkie zasługi wojenne, Dyrektoriat mianował go wtedy dowódcą wojskowym Paryża. Wykorzystał to niezwłocznie, przeprowadzając 9 listopada 1799 r. przy pomocy wojska zamach stanu. W jego wyniku Dyrektoriat został obalony, a władza w państwie przeszła w ręce Napoleona Bonapartego, jako pierwszego konsula. Zgodnie ze zmianami konstytucyjnymi miał ją sprawować przez dziesięć lat.
Mąż stanu
Po przejęciu dyktatorskiej władzy we Francji Napoleon Bonaparte działał bardzo energicznie. Przede wszystkim, starając się o uzyskanie poparcia arystokracji, ogłosił amnestię dla rojalistycznych emigrantów. Mogli oni wracać do kraju, ale zarekwirowanych w trakcie rewolucji majątków im nie zwrócono. Podobnie, normując stosunki z Kościołem katolickim przez zawarcie nowego konkordatu, Napoleon zastrzegł w nim nienaruszalność dokonanych rekwizycji i sprzedaży dóbr kościelnych. Konkordat poza tym był korzystny dla Kościoła: ustalał pensje dla biskupów, wprowadzał religię do szkół państwowych, ułatwiał budowę nowych kościołów, szkół kościelnych itp.

Napoleon wprowadził szereg reform usprawniających funkcjonowanie państwa. Przyjęcie zasady nominacji sędziów i zaostrzenie walki z rozbojami, fałszerstwami itp. zaowocowało ograniczeniem korupcji i szybkim wzrostem bezpieczeństwa publicznego. Reforma administracji państwowej, w tym ustanowienie prefektów w departamentach, a merów w gminach, utrzymała się do dziś. Tak samo trwały okazał się Kodeks Cywilny Napoleona z 1804 r. Ustalał on podstawy ustroju: wolność osobista, równość wobec prawa, laicyzacja, niewzruszalność własności prywatnej. Kodeks przyjęty potem został w wielu państwach.
Zreformowanie urzędów skarbowych i wprowadzenie podatków pośrednich od soli, tytoniu i alkoholi przyczyniło się do szybkiej poprawy finansów państwa, umożliwiając np. wypłatę rent. Poważnym zastrzykiem dla skarbu państwa była sprzedaż w 1803 r. Stanom Zjednoczonym A. P. terytorium Luizjany w środkowej części Ameryki Płn. za 15 milionów dolarów. Była to w ogóle największa transakcja nieruchomościami w dziejach, dzięki której Stany Zjednoczone powiększyły swe terytorium o przeszło dwa miliony kilometrów kwadratowych. Przy czym zaznaczyć należy, że Francja uzyskała te tereny od Burbonów hiszpańskich w zamian za nie swoje Królestwo Etrurii po zwycięstwach francuskich w Italii w 1801 r.
Celem wzmocnienia swej władzy Napoleon koronował się w grudniu 1804 r. na cesarza Francuzów. Koronacja, z wielkim przepychem, odbyła się w Katedrze Notre Dame w Paryżu, koronatem był papież Pius VII, a koronę na głowę włożył sobie sam Napoleon, koronując następnie swą żonę Józefinę.
Wszystkie te cywilne sprawy i problemy miały jednakże w okresie rządów Napoleona I Bonapartego znaczenie drugorzędne i zdominowane zostały przez tzw. wojny napoleońskie, jakie Francja prowadziła prawie bez przerwy od 1800 do 1815 r. Było ich kilkanaście i brały w nich udział, w zmiennych koalicjach, wszystkie państwa europejskie. Fronty wojny rozciągały się od Portugalii do Moskwy i od Anglii i Szwecji do Italii. Obejmowały także Egipt, wyspę Santo Domingo na Karaibach i inne terytoria Ameryki Północnej.
Napoleon walczył przeciwko Austrii w północnych Włoszech i w samej Austrii oraz Niemczech odnosząc wielkie zwycięstwa pod Marengo, Ulm, Austerlitz, Wagram; przeciwko Wlk. Brytanii w Egipcie (bitwa pod piramidami) i Hiszpanii, ponosząc jednak klęski na morzu pod Abu Kir oraz Trafalgarem; pokonał Prusy w bitwach pod Jeną i Auerstedt oraz Rosję w bitwach pod Iławą, Frydlandem i Borodino. Przegrał jednak wielką wojnę z Rosją w 1812-1813 roku.
W wyniku podbojów i aneksji Francja w 1812 r. powiększyła swe terytorium do 750 tys. km², mając 44 mln mieszkańców. Przyłączone zostały do niej: Belgia, Holandia, prowincje niemieckie nad Morzem Północnym, prowincja Iliryjska na Bałkanach oraz znaczna część terenów włoskich wzdłuż zachodnich wybrzeży Morza Śródziemnego, po Rzym włącznie. Ponad to w bezpośredniej zależności od Francji znajdowały się królestwa Hiszpanii i Włoch, niemiecki Związek Reński, szwajcarska Republika Helwecka i Księstwo Warszawskie.
Napoleon Bonaparte rozwiódł się z Józefiną, ponieważ nie dała mu potomka i ożenił się z córką pokonanego cesarza austriackiego, Marią Ludwiką z którą miał syna, zwanego później Napoleon II.
Po klęsce Francuzów w kampanii moskiewskiej, wojna rozgorzała w 1813 r. ponownie na terytoriach niemieckich. Napoleonowi udało się sprowadzić z Francji nową 150-tysięczną armię i nawet początkowo odniósł zwycięstwa w bitwach pod Lūtzen, Drezno i Budziszynem. Doznał jednakże sromotnej klęski w wielkiej Bitwie Narodów pod Lipskiem, rozegranej w dniach 16-19 października 1813 r. 31 marca 1814 roku rozpoczęła się okupacja Paryża. Pod naleganiem dowódców Napoleon abdykował 6 kwietnia, zrzekając się władzy na rzecz syna. Koalicja zawiązana przeciwko Napoleonowi zażądała jednak bezwarunkowej kapitulacji, której Napoleon dokonał 11 kwietnia 1814 roku. Został zesłany na wyspę Elbę, położoną na Morzu Śródziemnym, 20 km od wybrzeża Włoch. Napoleon uciekł z niej 26 lutego 1815 roku i powrócił do Francji 1 marca 1815. Tak rozpoczęło się słynne 100 dni Napoleona, zakończone ostatecznie jego klęską 18 czerwca 1815 w bitwie pod Waterloo (terytorium obecnej Belgii.
Wojny napoleońskie zakończyły się na terenach Francji i Belgii w 1815 r. kapitulacją Francji i internowaniem zdymisjonowanego cesarza Napoleona I Bonapartego, początkowo na wyspie Elbie u wybrzeży Włoch, a ostatecznie na Wyspie Świętej Heleny na południowym Atlantyku. Klęska Wielkiej Armii Napoleona przesądzona została na polach bitewnych, wszak przyczynili się do tego także sami Francuzi. W szczególności arystokracja francuska była zaniepokojona ciągłymi wojnami, rojaliści marzyli o powrocie monarchii, republikanów raziła arbitralność Napoleona, kupców rujnowała blokada kontynentalna Wielkiej Brytanii. Toteż miały miejsca różne spiski i zdrady, których przykładem może być np. tajna współpraca francuskiego ministra dyplomacji, księcia Charles Talleyranda z carem Rosji Aleksandrem I.
Na zesłaniu na Wyspie Świętej Heleny, Napoleon I Bonaparte przebywał 6 lat. Tam w samotności pisał wspomnienia ze swych kampanii wojennych, w czasie których stoczył 60 bitew, przeważnie zwycięskich. Zmarł w 1821 r. w wieku 52 lat. W 1840 r. jego zwłoki przewiezione zostały do Paryża i tam złożone w sarkofagu w kościele Inwalidów. W czasie ekshumacji okazało się, że zwłoki zachowały się w znakomitym stanie. Fakt ten, połączony z przeprowadzonymi wiele lat później badaniami kosmyków jego włosów nasunął poważne podejrzenia, że Napoleon został otruty arszenikiem. Nie ma jednak na to jednoznacznych dowodów, gdyż francuskie władze nie zgadzają się na ekshumację jego zwłok.