Józef Piłsudski a Roman Dmowski

Roman Dmowski Stał na czele Narodowej Demokracji znanej pod nazwą endecji. W przeciwieństwie do PPS (polskiej partii socjalistycznej) Piłsudskiego znajdującego się na lewicy, endecy znajdowali się na prawicy. Dmowski był tzw. Realistą lub pozytywistą. Sądził, że Polska może odzyskać częściową niepodległość drogą legalną, zachowując wierność Rosji, atakując Niemcy i podporządkowując się wielkim mocarstwom.

Dmowski twierdził, że z punktu widzenia polskich interesów narodowych największym nieszczęściem byłaby wygrana Niemiec w nadchodzącej wojnie. Niemcy bowiem, jak uważał stoją bardzo wysoko w rozwoju cywilizacyjnym i jeśli oponowaliby wszystkie ziemie polskie, byliby w stanie doprowadzić do wynarodowienia Polaków. Rosja natomiast, jako państwo słabo rozwinięte, jest raczej skazana na poddanie się polskim wpływom cywilizacyjnym i kulturowym. Dlatego też według Dmowskiego, Polacy powinni zdecydowanie wspomóc Rosję w konfrontacji z Niemcami. W dodatku po rozszerzeniu swego władztwa na nowe terytoria polskie carat, chcąc je utrzymać, będzie zmuszony iść na pewne ustępstwa wobec Polski. Władze rosyjskie przyznają więc ziemiom polskim autonomię, a w dalszej perspektywie być może zgodzą się nawet na ich niepodległość.

Józef Piłsudski był pod silnym wpływem swojej głęboko patriotycznej rodziny. Jego matka była żarliwą patriotka, która opowiadała dzieciom nieskończone o polsko-litewskim bohaterze. W domu Piłsudskich żyła też ciotka przezywana „generałem” z powodu swojego nieugiętego patriotyzmu. Nic dziwnego że już w młodym wieku Piłsudski buntował się przeciw rezygnacji swoich współrodaków, którzy żyli przytłoczeni klęsko przegranych powstań i antypolską polityką carskiej administracji. Kiedy Piłsudski miał 19 lat został zesłany na 5 lat do wschodniej Syberii, gdzie zaprzyjaźnił się z wypitym polskim socjalistą Bronisławem Szwarce, który wpłynął na rozwój chłopca.

Piłsudski głosił orientację proaustryjacką, czyli zakładał że wygra trójprzymierze, i że przez zbrojną pomoc uzyskamy niepodległość.
Po wybuchu I wojny światowej Piłsudski powołał niewielki odział strzelców zwany Pierwszą Kadrową. Dotarli oni aż do Kielc, lecz niestety musieli się wycofać, ponieważ Polacy mieszkający w zaborze rosyjskim nie zgłaszali się pod komendę Piłsudskiego. Kadrowa musiała się wycofać do Galicji. W obliczu klęski, Piłsudski zawarł z władzami austryjackimi umowę na mocy której zostały powołane Legiony Polskie.