Pojęcia.

Państwo –terytorialna i suwerenna organizacja, w interesach gospodarczych, politycznych i ideologicznych ludzi zamieszkujących dane państwo.
Cechy państwa: terytorium, suwerenna władza, ludność.
Role państwa: obrona przed wrogiem zewnętrznym, utrzymanie porządku i bezpieczeństwa, działa, działalność gospodarcza, promowanie rozwoju i dobrobytu społeczeństwa.
Rozróżnia się państwa: suwerenne(niepodległe)i o suwerenności ograniczonej(zależne, wasalne, protektorat), demokratyczne i niedemokratyczne.
Terytorium państwa- obejmuje lad ze wszystkimi wodami wewnętrznymi, przestrzeń pod powierzchnia ziemi, obszar powietrzny oraz przylegający pas wód morskich.
Za terytorium państwa uważa się również w aspekcie prawnym pokłady statków i samolotów pod banderą danego państwa. Terytorium państwa- obszar podlegający suwerennej władzy.
Podział państw ze względu na wielkość:
-wielkie- powyżej 2,5mln km2 powierzchni(Rosja, Kanada, Chiny),
-duże- 350 tys-2,5mln km2(Francja, Meksyk),
-średnie-150tys-350tys km2(Polska, Wielka Brytania),
-małe-30tys-150tys km2(Holandia, Liberia),
-b. małe- do 30tys km2(Monako, Nauru, Watykan).
Podział państw ze względu na kształt terytorium:
-wydłużone(Chile, Norwegia, Szwecja, Włochy),
-zwarte- kształt prostokątny bądź okrągły,
-prawie zwarte-maja odnogi w kształcie półwyspów(Birma, Tajlandia),
-rozerwalne- podzielone państwa(Stan. Zje., Indonezja, Malezja).
Rozwój terytorialny państwa: przytłoczenie nowych terenów, zjednoczenie różnych obszarów, samookreślenie ludności na nowych lub oderwanych terytoriach, porozumienie dobrowolnego oddania i wymiany, użycie przymusu militarnego.
Granica- płaszczyzna prostopadła do linii granicznej wyznaczonej na powierzchni ziemi, oddzielająca terytorium jednego państwa( także strefy podziemne i powietrzne)od obszaru innych państw lub terenów nie mających niczyjej suwerenności(pełne morze). Podstawa prawna granic państwa jest z reguły umowa międzynarodowa. Wyróżniamy granice de facto- granica faktyczna i de iure- określona została prawem. Ustalenie granic dokonuje się przez ich opis i wyznaczenie ogólnego przekroju linii granicznej na mapie o dużej skali topograficznej. Następnymi czynnościami są delimitacja- dokładne określenie i wytyczenie granic państwa, dokonywane zwykle przez mieszana komisje, zgodnie z traktatami międzynarodowymi. Terminem tym określa się również niekiedy czynność oznaczenia granicy specjalnymi znakami- demarkacja.
Granice dzielą się na lądowe i morskie. Moreską stanowi granica zewnętrzna morza terytorialnego.
Ustala się pas drogi granicznej i ona ma od15-100m szerokości, oraz strefę graniczną 2-6m szerokości.
Typy granic:
-naturalne- oparte na formach geomorfologicznych(rzeki, góry, brzegi bagien, jezior, pustyni)
-sztuczne- określane są na podstawie umowy międzynarodowej. W swoim przebiegu nie uwzględniają one form geomorfologicznych terenu(granice geometryczne)
- geometryczne- wyznaczone wzdłuż równoleżników i południków. Nie uwzględniają właściwości przyrodniczych ani kulturowych dzielonego terenu.
-antecedentne- powstają przed uformowaniem się na danym terenie, obszarze krajobrazu kulturowego. Zaliczamy do nich granice geometryczne(granice leżące w Ameryce Łacińskiej).
-subsekwentne- ustanowione są po uformowaniu się krajobrazu kulturowego. Uwzględniając przeszłość historyczna, uwarunkowania gospodarcze i etniczne kraju.
Przyjmując kryterium genetyczne, granice dzielimy na:
-stare- niezmienne od wieków,
-pomiędzy byłymi imperiami,
-pomiędzy starymi i nowo powstałymi państwami,
-wcześniejsze granice regionalne zmienione w państwowe,
-całkowicie nowe, nie istniejące wcześniej,
-naturalne i sztuczne,
-inne.
Na świecie wg obliczeń KUNKI, wyróżniamy granice: górskie naturalne(16,7%), górskie konwencjonalne(3,7%), na działach wodnych poza górami(6,4%), rzeczne(28,1%).
Przyczyny braku stabilizacji granic: brak naturalnych barier, niezgodność granic politycznych z etnicznymi, polityczne i ideologiczne konflikty krajów sąsiadujących, znaczne różnice w poziomie rozwoju cywilizacyjnego, społeczno-ekonomicznego i wojskowo-technicznego krajów sąsiadujących, słabość jednego lub kilku państw sąsiadujących, nie będących w stanie bronić efektywnie swoich granic.
Stolica- główne administracyjno-polityczne centrum państwa, siedziba władzy państwowej. Stolica stanowi najczęściej jądro historyczne państwa.
Funkcje stolicy:
1.Siedziby parlamentu, rządu i rezydencja głowy państwa, ambasady i inne organizacje narodowe.
2.Funkcja zespalająca: St. Zje.- Waszyngton DC, Australia- australijskie terytorium społeczne.
Stolica dzieli się na 3 rodzaje:
-stałe-historycznie ustalone(Londyn, Paryż, Rzym, Ateny)
-ustanowione- świadomie wybrane(Kodera)
-podzielona- zarządzanie nie jest skupione w jednym miejscu a w kilku(Holandia)

Ludność:
Tępo rozwoju dzieli się na 3 okresy:
1.Do XVIII w. powolny wzrost liczby ludności
2.Lata 1650-1950 wzrost przyspieszony
3.Od 1950 wzrost bardzo szybki, w 1950 uległ podwojeniu, 1995 przekroczył mln
Najludniejsze kraje na świecie 1990: Chiny21%, Indie17%, Stan. Zje.5%, Indonezja4%, Brazylia3%, Rosja2%, Japonia2%.
Rozmieszczenie ludności:
Ekumena- obszar stale zamieszkany i użytkowany przez człowieka. Obszar ten stale się powiększa i stanowi obecnie około 91% powierzchni lądów.
Anekumena- obszar nie zamieszkały z powodów przyrodniczych(klimat, teren)albo zakazów administracyjnych(teren wojskowy, chroniony).
Subekumena(paraekumena)- obszar czasowo zamieszkany i używany przez człowieka( sezonowo wykorzystywane pastwiska, stacje badawcze, sawanny).
Czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności:
-przyrodnicze- korzystny klimat, dobre gleby, niziny, zbiorniki wodne,
-gospodarcze- surowce mineralne, przemysł,
-historyczno polityczne- osadzanie się ludności,
-ekonomiczne.
Najludniejsze obszary świata: Azja Pd., Wsch.,800 osób/ km2, Europa Zach., Wsch., wybrzeże Stan. Zje.44osób/ km2. Najgęściej zaludnione kontynenty: Azja113osób/ km2, Europa31,7osób/ km2, Afryka21,7osób/ km2. Największe zaludnienie: Monako 16 tys osób/ km2, Singapur 6 tys osób/ km2. Najmniejsze zaludniona: Grenlandia 0,3osób/ km2, Sahara 3,9osób/ km2.

Prognozy demokratyczne:
1.Wg DEARL- podał koncepcje cykliczności we wzroście liczby ludności w czasie. Każda populacja żyjąca w ramach ograniczanej przestrzeni początkowo wzrasta powoli następnie, przyrosty na jednostkę czasu zwiększają się do pewnego momentu a potem zaczynają malec.
2.Wg MALTHUS- wzrost ludności jest funkcja wzrostu produkcji żywności. Liczba ludności wykazuje tendencje do wzrostu geometrycznego, produkcja żywności wzrasta w tempie arytmetycznym. Brak żywności spowoduje nieuchronność ograniczania wzrostu demograficznego.
3.Wg ONZ- A)ludność wzrasta do 2070r a potem nastąpiłby spadek i w 2150r będzie ludności 4,3 miliard. B)liczba ludności będzie wzrastać, co raz wolniej, ale symetrycznie 2150r będzie ludności 11,5 miliard. C)nie nastąpi żadne zmniejszenie się ludności i 2150r będzie ludności 28 miliard.
Przyrost naturalny- różnica miedzy liczba ludzi urodzonych i zmarłych na danym terenie w okreslonym czasie. Podaje się ja w wartościach rzeczywistych lub przeliczaniu na 1000 mieszkańców w ‰. Jeżeli przyrost naturalny jest tak niski, ze zapewnia jedynie zastąpienie rodziców przez dzieci mówi się o reprodukcji prostej. W przypadku jeszcze niższego przyrostu naturalnego liczba ludności będzie się zmniejszać- reprodukcja zawężona. Wyższy przyrost naturalny gwarantuje rozwój biologiczny społeczności i określany jest jako reprodukcja rozszerzona.
Eksplozja demograficzna- bardzo wysoki przyrost naturalny. Historyczny okres rozwoju ludności zawarty miedzy pojawieniem się szybko rosnących przyrostów naturalnych a ich całkowitym wygaśnięciem.
Implozja demograficzna- nie odwracalny proces ciągłego spadku dynamiki zastępowalności pokoleń do poziomu poniżej progu reprodukcji prostej, przyrost naturalny obniża się do zera.
Fazy demograficzne:
-wysoko stacjonarne- stopa urodzeń i zgonów są wysokie ok.35-40‰. obie stopy są zmienne, jednak większe wahania wykazuje stopa zgonów. Przyrost ludności niewielki( Jemen, Nepal,, Wietnam).
-wczesnego rozrostu- wysoka stopa urodzeń ok.35-40‰ ale stopa zgonów spada do ok.15‰. Faza największego przyrostu naturalnego ludności, eksplozji demograficznej( Maroko, Sudan, Kenia, Iran, Indie, Boliwia).
-późnego rozrostu- stabilizacja stopy zgonów na niskim poziomie ok.15‰ przy malejącej stopie urodzeń do ok.15-20‰. Przyrost naturalny spada(Libia, Tunezja, Egipt, Chiny, Turcja, Irak, Ameryka Śród.).
-niskostacjonarna- stopa urodzeń i zgonów stabilizuje się na niskim poziomie ok.15‰ i mniej. Ludność osiąga stan stacjonarny zbija się do stałego( kraje wysoko rozwinięte: Europa, Kanada, USA, Australia, Japonia, Argentyna, Paragwaj.
Cechu demograficzne: struktura płci i wieku.
Piramida wieku- wykres pokazujący strukturę płci i wieku na osi pionowej przedstawia się wiek ludzi a na poziomej ludności poszczególnych grup wiekowych. Lewa strona mężczyźni a prawa kobiety. Teoretycznie piramida jest szeroka u podstawy i zwierza się ku górze.
Wyróżniamy 3 typy społeczeństwa:
- progresywne- typowa piramida( rozwija się),
-zastojowe- kształt dzwonka(wysoko rozwinięte),
-regresywne-podstaw podcięta.
W regionach przypływu jest większa przewaga mężczyzn nad kobietami np.: Wielka Brytania 100 kobiet/ 93,6 mężczyzn, Australia 100 kobiet/ 101,3, mężczyzn.
Kraje wysoko rozwinięte maja wysoki udział ludności wyższych klas, a rozwijające się w niższych klasach.
Cechy ekonomiczne- podział ludzi na przed produkcyjnych do 18 lat, produkcyjnych 18-65 lat M a 18-60 lat K, po produkcyjna 65 lat M a 60 K.
Ludność zawodowo czynna:w europie zach., w stanach 40-45%, w Japonii 49%, Europa Środkowa 42%, w krajach rozwijających się 1-2,5%.
Aktywni zawodowo: K36%, M64%.
Zatrudnienie w % wg sektora gospodarki:
-rolnictwo: wysoko rozwinięte 3%, średnio 36%, słabo 69%.
-przemysł: wysoko rozwinięte 33%, średnio 27%, słabo 15%.
-usługi: wysoko rozwinięte 64%, średnio 37%, słabo 16%.

Migracje- wędrówki, przesiedlenia lub przemieszczenia się ludności z jednego miejsca do drugiego na stale lub na pewien okres, związane z przekroczeniem granicy administracyjnej(gminy, województwa, państwa).
Emigracja- wysiedlenie, odpływ, opuszczenie kraju na stałe w celu osiedlenia się w innym kraju.
Reemigracje- powrót wcześniejszych emigrantów do miejsca, z którego wyjechali.
Imigracja-zasiedlenie nowego miejsca, przyjazd do kraju na pobyt stały, osiedlenie się poza krajem urodzenia.
Repatriacja- zorganizowany przez władze państwowe powrót osób, które znalazły się poza granicami kraju, wskutek działań wojennych lub przesiedleń.
Saldo emigracyjne- różnica miedzy liczba osób opuszczających, a liczba osiedlających się na tym samym terytorium. Liczba emigrantów- liczba imigrantów.
Uchodźstwo- przebywanie poza granicami kraju z powodu prześladowań politycznych, religijnych.
Migracje dzieli się ze względu na czas ich trwania: stałe, okresowe, dzienne, wahadłowe.
Podział migracji:
-wewnętrzna- zmiany miejsca pobytu, przesiedlenie się w obrębie jednego kraju(miasto-wieś, wieś-miasto, miasto-miasto, wieś-wieś).
-zewnętrzna- związana jest z przeniesieniem się za granice kraju(miedzy państwem lub kontynentem).
Ze względu na czynniki decydujące o migracji: przymusowa(wojna, klęski żywiołowe), dobrowolne.
We współczesnym świecie dominują migracje wewnętrzne i dobrowolne. W państwie wysoko rozwiniętym emigracje ze wsi do miast są ograniczone. Więcej jest z miasta na wieś w pobliżu dużego przemysłowego miasta.
Przyczyny migracji: ekonomiczne, poza ekonomiczne( polityczne, religijne, narodowościowe), uwarunkowania społeczne( zawierane małżeństwa, nauka, język, brak więzi społecznych).
Podstawowe cechy charakteryzujące potencjalnego migranta: młody wiek, dobry stan zdrowia, posiadanie odpowiedniego wykształcenia(wyższego), powoduje to określone konsekwencje w miejscu odpływu i napływu migrantów.
Skutki migracji w rejonach przypływu i odpływu:
-bezpośredni- zmienne liczby ludności
-pośredni- następuje niższy przyrost naturalny w rejonach odpływu i wyższy w rejonach przypływu
-wyższy odpływ kobiet lub mężczyzn wpływa na skłócenie struktury płci w rejonie odpływu
-w rejonie przypływu zyskuje ludność, która jest zdrowa fizycznie
-w rejonach odpływu zwiększona jest przeciętna wieku ludności.
Czynniki selekcji: kwalifikacje, zawód, stan majątkowy, wiek.
Kto najwięcej migruje: osoby w wieku 15-30lat, wykształceni, mało wykształceni lub ubożsi migrują na bliższe odległości, rodziny do rodzin?
W historii ludność emigrowała dobrowolnie, pod wpływem(wojny, brak pracy, głodu).
Migracje: *Europa: Ameryka Pn., USA, Ameryka Pd., Australia, Afryka(Polacy- Chicago, Ditroy; Niemcy- Pensylwanii; Włosi- Ameryka Pn.)*Afryka: Ameryka Pn., Ameryka Pd.
Najwięcej emigrantów jest: Australia32%, Kanada16%, Niemczech7,3%, Francja6,3%, Wie. Brytania3,9%.

Urbanizacja- proces społeczny i kulturowy wyróżniający się w rozwoju miast, wzroście ich liczb, powiększenia obszarów miejskich i udziału ludności miejskiej w całości zaludnienia.
Wyraża się 4 płaszczyzny urbanizacji:
-demograficzna-przemieszczanie się ludności ze wsi do miast, koncentracji ludności w miastach i stałym wzroście odsetek mieszkańców miast na danym obszarze.
-przestrzenna- zwiększenie obszaru miast, powiększenie się jej pojemności przez intensyfikacje zabudowań(nowe miasta i osiedla nie rolnicze).
- ekonomiczne- wzrost liczby ludności pracujących w zawodach nie rolniczych.
- społeczna- wyraża się przyswojeniem przez ludność ze wsi miejskiego stylu życia, a także w przenikaniu miejskich wzorów ekonomicznych, społecznych i kulturowych na wieś.
Wskaźnik urbanizacji- stosunek liczby ludności zamieszkały w miastach do całej populacji na określonym terenie(Polska62%, Świat45%, Europa74%).
Stadia przebiegu urbanizacji w miastach:
1.Urbanizacja-wzrost ludności całych aglomeracji, przebiegający najszybciej w częściach centralnych;
2.Suburbanizacja-dalszy wzrost ludności całych aglomeracji, najszybszy jednak w strefie zewnętrznej;
3.Dezurbanizacja-spadek liczby ludności w części centralnej, a następnie w całej aglomeracji;
4.Reurbanizacja-ponowny napływ ludności do miast, szczególnie odnowionych części centralnych.
Przykłady państw o najwyższym stopniu urbanizacji: Belgia97%, Kuwejt96%, Malta94%.
Przykłady państw o najniższym stopniu urbanizacji: Burgundia5%, Bhutan7%, Rwanda 7%.
Cecha charakterystyczna współczesnej urbanizacji jest istnienie największych miast i aglomeracji: Tokio 27mln ludzi, Meksyk 16,6 mln ludzi, Suo Paulo 16,5 mln ludzi, Nowy York 16,3 mln ludzi, Bombaj15,1 mln ludzi, Szanghaj 13,6 mln ludzi.
Liczba ludności miast o zaludnieniu powyżej 1 mln mieszkańców w europie 141(1990).
Poziom urbanizacji jest zróżnicowany na tle wielkich regionów i wewnątrz poszczególnych krajów. Ale najbardziej zurbanizowane są kraje uprzemysłowione i rozwinięte, w jakach tych ⅔ ludności to ludność miejska.
Większość ludności wiejskiej jest zatrudniona w zawodach nie rolniczych:- kraje anglosaskie zurbanizowane są w ¾, -Australia, -Norwegia gdzie mimo dużego rozwoju gospodarczego ⅓ mieszka w mieście, -kraje rozwijające się ¼ to ludność miejska i co najmniej polowa ludności zatrudniona jest w rolnictwie.
Szacuje się ze obecnie 48% na świecie mieszka w miastach, w krajach wysoko rozwiniętych 76% ludności, a krajach rozwiniętych 68%.

Cechy kulturowe:
1.Poziom wykształcenia najważniejszy czynnik powodujący wzrost gospodarki. W krajach rozwiniętych struktura zapotrzebowania na prace odbiega podazy na prace, ciągle rośnie linia ludności wykształconej a podaż maleje.
2.Rasa. Wyróżnić tu można kilka sposobów rozumienia tego pojęcia: jako jednostki terytorialno- chronologiczne(rasy geograficzne), jako jednostki filogenetycznej poziomu wewnątrz gatunkowego(rasa typologiczna), jako wynikającego z różnic genetycznych miedzy populacjami jednego gatunku(rasa populacyjna), istnieje tez stanowisko traktujące ludzkość jako jedna rasę genetyczna, zróżnicowana wewnętrznie, lecz posiadająca wspólną pule genów.
Wg polskiej szkoły antropologicznej, podział rasowy ludzkości nastąpił w wyniku stopniowej stabilizacji form mieszanych i dokonał się na 3 poziomach różnicowania:
1.Wyodrebnienia się odmian gatunku ludzkiego takich jak biała, żółta, czarna,
2.Powstania sześciu elementów rasowych: nordyckiego, śródziemnomorskiego, armenoidalnego, laponoidalnego, arktycznego, nogryckiego,
3.Ukształtowania się piętnastu typów antropologicznych w wyniku krzyżowania się elementów antropologicznych.
Biała rasa 50% ludności rasa eadoidalna na świecie wynosi się z europy, Azji Pn., Afryki Pd., Pn., Ameryki Pn., Australia. Wyróżnia się odmiany północną i południową a w Ameryce Łacińskiej jest grupa tzw., metysi.
Żółta rasa 40% rasa mongoloidalna, gałąź azjatycka zamieszkuje Azje Pn., Wsch., skrajne części ameryki pn.,(Eskimosi), gałąź amerykańska zamieszkuje pozostałe obszary ameryki.
Czarna rasa, gałąź negroidalna zamieszkuje Afrykę Syberyjska, gałąź negrycka Australię.
Rasa mieszana: mulaci= biała+ czarna, metysi= biała+ żółta, zambo= czarna+ żółta.
3. Języki. 5600 języków w tym 1200 afrykańskich. 19 językami posługuje się 50miliard ludzi na świecie: angielski 400mln, hiszpański 300mln, chiński, belgijski, arabski ok. 180mln, portugalski, rosyjski 150mln, japoński 120mln, niemiecki, francuski 100mln, polski 40mln.
Klasyfikacja języków europejskich: romański, germański, słowiański i inne mniejsze.
Najważniejszy jest język chiński 1 miliard ludności.
4.religia-wiara w jednego Boga lub więcej bóstw, przezywaniem tej wiary , a także samym systemem ubóstwiania z wynikającymi z niego rytuałami, wzorcami zachowań i postaw moralnych. Religia odzwierciedla ale i zarazem i określa relacje miedzy człowiekiem a świętością, umiejscawiając w ten sposób człowieka i ludzkość we wszechświecie. W zależności od liczby obiektów wierzeń i czci religie dzielą się na monoteistyczne- uznające jednego boga(judaizm, chrześcijaństwo, islam), politeistyczne- uznające wiele bóstw(hinduizm).
Chrześcijaństwo- jest religia ok. 30% ludności świata. Podział na katolicyzm- stanowią większość w Europie Pd., Ameryce Łacińskiej; prawosławie- Europie Pd., Rosji; protestantyzm- zjawiskiem obejmującym bardzo wiele kościołów w Ameryce Pn., Europa Pn. Chrześcijaństwo ma największy zasięg terytorialny, cały kontynent północno amerykański, Ameryka Pd., Europę, Australie, kraje afrykańskie, na pd., od równika oraz Rosję i byłe republiki ZSRR.
Islam-20% ludności świata. Ma swoich wyznawców głównie w Azji Mniejszej i Środ., na Półwyspie Arabskim, w Krajach Zatoki Perskiej, w Afryce- na Pn., od równika, Indonezji, Pakistanie, Bangladeszu, Malezji. „tęcza islamu” rozpięta jest od Senegalu aż do Indonezji.
Hinduizm- jednoczy ok. 15% ludności świata, ale są to niemal wyłącznie Hindusi. Skoncentrowane jest w Indii, na indonezyjskiej wyspie bali, częściowo Sri Lance, w Nepalu, Bangladeszu.
Buddyzm- istniejący obecnie w wielu odmianach- od klasycznej therawady na Sri Lance po tybetański lamaizm czy chińsko-japński zen. Są to raczej nauki filozoficzno-etyczne niż religie pojmowane w tradycyjnym rozumieniu. W Chinach wciąż jeszcze występują stałe kulty związane z czcią przodków. W Japonii nadal występuję stara lokalna forma kultu przodków, shintoizm. Znajduje się na Półwyspie Indochińskim, Sri Lance, Tybecie, Mongolii, Bhutanie, Nepalu, Japonii, Chinach, Buriaci należącej do Federacji Rosyjskiej.
Judaizm- wyznawany jest w Izraelu i przez diasporę żydowską na całym świecie.
Kulty animistyczne- 2% ludności świata, związana jest z czczeniem natury, duchów ojców, totemów. Kulty te odgrywają znaczna role w Afryce, wśród tubylców Ameryki, Australii, Polinezji.
Najbardziej znane św., miejsca: Watykan, Jerozolima, Fatima, Częstochowa, Mekka.
Religie: chrześcijańska 402,5mln wyznawców(katolicka 236,6mln wyznawców, prawosławna 58,7mln wyznawców, protestanci 107,2mln wyznawców), islam 12,9mln wyznawców, judaizm 4mln wyznawców, buddyzm i hinduizm 0,5mln wyznawców, inne religie 17,3mln wyznawców, ateiści 46,7mln wyznawców.
Paradygmat Samuela Huntingtona- przedstawia pesymistyczna prognozę świata XXI w. Wg jego oceny istnieje na świecie 2 lub 8 rejonów świata, które nie tolerują się pod względem kulturowym i religijnym, a ponad to istnieje kilka stref, które nie maja swojego potencjału cywilizacyjnego. On tez twierdzi, że są kraje, które są pomiędzy krajami są bardzo konfliktowe(Turcja, Liban, Bośnia, Etiopia, Kazachstan). Huntington szczegółowo omawia te regiony i twierdzi, że konflikty narosną przede wszystkim miedzy cywilizacja zachodu( USA, Kanada, Europa) a krajami kulturowymi(Islam, Chiny).obszary o małym potencjale konfliktowym: japońskie, hinduskie, latynoamerykańskie.

Globalizacja- synonimami są mondializacja i planetaryzacja- opisujące procesy ogarniające cała kule ziemską lub wielkie jej obszary. Pierwszymi technicznymi symbolami globalizacji były telegraf, radio, telefon a także system metryczny, natomiast obecnie są nimi współczesne media, tj telewizja, telefonia komórkowa i Internet. Policentryczną organizacją światową o charakterze globalnym, utworzona po II wojnie światowej w celu regulacji stosunków międzynarodowych jest ONZ. Współcześnie jej znaczenie systematycznie spada z powodu ogromnej przewagi USA nad innymi centrami wpływów oraz w skutek globalizacji działalności gospodarczej ponad narodowych(transnacjonalnych)korporacji(TNK), które coraz bardziej dominują na rynku światowym. Wzrasta tez rola niektórych organizacji regionalnych- UE i NATO- oraz grup ponad regionalnych, jak G-7 i OPEC, a także organizacji pozarządowych(np.Greenpeac, Społeczenstwo Otwarte, Lekaze bez Granic itd.). Proces globalizacji coraz bardziej wiaze się z polityka i gospodarka swiatowa. W aspekcjie ekonomicznym globalizacja oznacza dominacje TNK w światowym ładzie gospodarczym. Korporacje te dysponują ogromnym kapitałem międzynarodowym, w większości jednak amerykańskim. Przychody osiągane przez wielkie koncerny, np.General Motors, Daimler-Crysler i Ford, dorównują lub przewyższają budżety takich państw jak Turcja, Polska, Austria, Dania, Pakistan. Działalności TNK nie tamują granice państwowe ani rządy poszczególnych krajów. Np.Hewlett-Packard maja swoja centralę w USA i tam produkuje głównie wysoko technologiczny sprzed medyczny, ale firma jest znana na świecie z produkcji komputerów wytwarzanych w Szwajcarii, a ponadto zajmuje się produkcja sprzętu optycznego Niemczech i urządzeń laserowych w Singapurze. Na początku lat 90 działało ok. 38000 TNK, z którymi związane były setki tysięcy filii i samodzielnych zakładów rozmieszczonych w rożnych częściach świata. TNK zatrudniały 78mln osób które wytwarzały 1/3 wartości światowej produkcji przemysłowej. Połowę zagranicznych inwestycji kontroluje 100 największych TNK, przy czym ich udział wzrasta 3-4 razy szybciej niż pozostałych inwestycji na święcie. Główną role w globalizacji gospodarczej odgrywają Międzynarodowe Fundusz Walutowy oraz Bank Światowy, których centra znajdują się również w Ameryce. Współcześnie istnieją 3 główne potęgi gospodarcze: USA, UE i Japonia. W tym znaczeniu świat jest 3 biegunowy. Biegun najsilniejszy to amerykański ustala on obowiązujące reguły gry ekonomicznej. Proces globalizacji zachodzi nieporównywalnie intensywniej miedzy krajami rozwiniętymi niż w przypadku reszty świata. Dowodzi to, że globalizacja nie należy utożsamiać z zależnością ekonomiczną. Mały udział w procesach globalizacji jest raczej miernikiem niedorozwoju i słabej pozycji na rynku światowym. W aspekcjie politycznym globalizacja oznacza dzisiaj jednobiegunowy świat, w którym dominuje jedna superpotęga polityczno militarna –USA- dysponująca wszystkimi instrumentami globalnego oddziaływania: politycznymi, gospodarczymi, militarnymi, informacyjnymi itd. Globalizacja ujmowana w aspekcie prawa międzynarodowego znalazła się w ostrym konflikcie z państwem narodowym. Przeciwko globalizacji sterowanej przez transnacjonalne korporacje opowiadają się nie tylko kraje komunistyczne, takie jak Chiny, Korea Pn i Kuba, ale również środowiska narodowe i wyznaniowe, zarówno w świecie muzułmańskim, jak i w krajach katolickich i prawosławnych, oraz wpływowe związki zawodowe. Globalizacja w tym aspekcie opiera się na złożeniu braku alternatywy dla współczesnej gospodarki rynkowej i na upowszechnieniu modelu ekonomicznego jednakowego dla wszystkich rozwiniętych społeczeństw. Globalizacja jest zjawiskiem bardziej złożonym niż powszechnie się to wydaje , pretenduje do miana pojęcia wyjaśniającego współczesną kondycję psychofizyczną człowieka. Z powyższego przeglądu widać, że globalizacja przejawia się na wielu płaszczyznach życia, wywołując zarówno negatywne jak i pozytywne efekty. Stosunek do globalizacji jak i ocena zależą od oceniającego, od jego światopoglądu przynależności do grupy, od doświadczeni wiedzy postrzegana jest przez wielu jako ukryte stanowisko neomaltuzjańskie, dlatego że kraje rozwijające się, ze swoim wysokim zaludnieniem i nie ekologiczna gospodarka, stanowią zagrożenie dla świata. Bez wątpienia w globalizacji obserwujemy koncentracje instrumentów geoekonomicznych i geopolitycznych, a zarazem szybką redystrybucje wpływów opierających się na 4 atrybutach: władza , pieniądz, informacja i prestiż. Globalizacja nie oznacza wyrównywania różnic gospodarczych i unifikacji standardów życia ludzi, ponieważ globalizacja polaryzuje funkcje kierownicze i koncentruje je w rękach transnacjonalne elity ekonomiczno-politycznej.
Geoglobalistyka- kierunek naukowy zajmujący się zjawiskami które maja charakter globalny, obejmują swoim zasięgiem całą planetę. Zjawisko to związane jest z geopolityką, geoekonomią, ekologią. Przykładami takich zjawisk są: efekt cieplarniany, destrukcja warstwy ozonowej, AIDS, określenie czasu wg południka Greenwich(czas GMT).
Globalna wioska- zwrot używany potocznie, który określa współczesną komunikacje medialną oraz jednolity wzorzec procesu urbanizacji, które obejmują całą Ziemię.
Wg Barbera na świecie obecnie toczy się walka pomiędzy 2 tendencjami: globalizacją prowadząca do unifikacji kulturowej, którą nazywa się macdonaldyzacją świata- Mc World, a tradycjonalizmem i zróżnicowaniem kultury świata- dżihad kulturowy( święta wojna kulturowa).
Geografia gospodarcza:
Cechy charakterystyczne skutecznej statystyki:
-musi zapewnić, aby informacje zbierane i opracowane przez nią powinny być spójne i porównywalne w dłuższych okresach czasu, co stanowi podstawowy warunek wykorzystania tych inf., do analizy dynamiki zjawisk i opracowań prognostycznych;
-musi się charakteryzować aktualnie istniejącymi w rzeczywistości warunkami gosp. i społ., co wobec stałej zmienności tych zjawisk oznacza konieczność modyfikacji zakresu i metod bada. i dostosowania się do obowiązujących standardów międzynarodowych.
Klasyfikacja gospodarki narodowej(KGN)-umownie przyjęte, hierarchicznie ustabilizowany podział ogółu jednostek organizacyjnych tworzących gospodarkę narodowa stosowany w promowaniu i statystyce w KGN. Wyróżnia się 4 szczeble: strefy, działy, gałęzie, branże.
W Polsce od 1 stycznia 91r KGN zastępowane jest przez EKD- europejska klasyfikacja działalności, zasady klasyfikacji działań wg EKD w Polsce odbiegają od norm obowiązujących w UE a od 1 stycznia 98r jest PKD- polska klasyfikacja działalności.
EKD jest klasyfikowane 5 poziomowo: poziom I SEKCIE(17 rodzajów działalności), poziom pośredni PODSEKCJA, poziom II DZIAŁY(60), poziom III GRUPY(222), poziom IV KLASY(512), poziom V POD KLASY.
Sekcie: 1 rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, 2 rybołóctwo, rybactwo, 3gornictwo, kopalnictwo, 4 działalność produkcyjna, 5 zaopatrzenie w gaz,energie elektryczna, wodne, 6 budownictwo, 7 handel hurtowy i detaliczny, naprawy pojazdów mechanicznych, artykuły przeznaczenia osobistego i użytku domowego, 8 hotele i restauracje, 9 transport, gospodarka magazynowa i łączność, 10 pośrednictwo finansowe, 11 obsługa nieruchomości, 12 administracja publiczna i obrona narodowa, gwarantowana prawnie opieka socjalna, 13 edukacja, 14 ochrona zdrowia, 15 działalność usługowa, komunalna, socjalna, indywidualna, 16 gospodarstwo domowe zatrudniające pracowników, 17 organizacje i zespoły międzynarodowe.
Działy: strefa produkcji materiałów: przemysł, budownictwo, rolnictwo, transport, łączność, leśnictwo; strefa poza produkcji materiałów: gospodarka mieszkaniowa, nauka, rozwój techniczny, oświata, kultura, sztuka, ochrona zdrowia, opieka społeczna, turystyka, wymiary sprawiedliwości, zwózki zawodowe.
Gałęzie przemysłu wg KGN:
-przemysł paliwowo-energetyczny: paliwowy, węglowy, energetyczny, metalurgiczny, hutnictwo, przemysł elektromaszynowy, maszynowy, metalowy, środki transportu, elektryczny, chemiczny, mineralny, materiałów budowlanych, szklarski, ceramiczny, włókienniczy, spożywczy.
- pozostałe gałęzie przemysłu: poligrafia i inne.
Przemysł- proces pozyskiwania surowców i nadania im własności służących potrzeba człowieka przerobieniu ich. Przemysł stawia główne działania produkcji dostarczającej maszyn i urządzeń dla innych dziedzin życia gospodarczego i społecznego. Dlatego odgrywa główna role w rozwoju gospodarczym kraju. Dzieli się: wydobywczy i przetwórczy.
Podstawowe cechy kolejnych form przemysłu: rzemiosło- praca ręczna, brak podziału pracy, produkcja jednostkowa; monofrakma- praca ręczna podział pracy, większa skala produkcji; przemysł- praca na maszynach, podział pracy, masowa produkcja.
Funkcje przemysłu: zwiększa dochód narodowy, wywołuje procesy urbanizacji, wpływ na zwiększanie standardu życia ludzi, pełni role cywilizacyjna, wpływ na degradacje środowiska.
Czynniki lokalizacji przemysłu: siła robocza, baza surowcowa i energetyczna, rynek zbytu, infrastruktura techniczna, zasoby wody, korzyści aglomeracji.
Przestrzenne aspekty lokalizacji przemysłu: punktowe, mała powierzchnia zajmowana a rozległy rynek zbytu, zbieżność z lokalizacja miast, przemysł może być rozmieszczony wszędzie, ale wykazuje tendencje do rozwoju w okręgu uprzemysłowionym.
Okręgi uprzemysłowione zajmują 2% powierzchni ziemi i dostarcza 60% produkcji przemysłowej świata.
Bieguny technologii- zebrane w jednym miejscu działalności zawansowanej technologii, centrum badawczych, przedsiębiorstw a także instytucji finansowych ułatwiające kontrakty miedzy tymi środowiskami. Jest wynikiem wzajemnego pobudzania i produkcji do powstania nowych technologii oraz powstania i rozwoju nowych przedsiębiorstw. Charakteryzuje się wysokim udziałem bad stosowanych w powstających często, ale nie koniecznie w związku z Uniwersytetami i innymi uczelniami wywarzeniem zawansowanej technologii oraz świadczenia usług na rzecz przedsiębiorstw. Co lokalizuje z przyjemnym otoczeniem fizycznym i społecznym np., dolina krzemowa.
Miary stosowane do wyodrębnienia przemysłu zawansowanej technologii:
- stopień technicznego wyrafinowania produktu wytwarzanego przez przemysł;
-wskaźnik wzrostu zatrudniania w danej gałęzi od15%;
-udział% wydatków zatrudniania w danej gałęzi i rozwój od10%;
-udział% w bad inżynierów w ogólnej liczbie zatrudnionych20%.