Symbole narodowe
Polskie Symbole Narodowe
Każde państwo ma swoje własne symbole, które podkreślają jego suwerenność. W Polsce symbolami państwowymi są: godlo - wizerunek Orla Białego, flaga biało-czerwona i hymn - Mazurek Dąbrowskiego. Symbole te rozpoznawalne sa wszędzie i przez wszystkich - malych i dużych. Każdy z nich ma długa historie, sięgająca nawet czasów piastowskich. Świadczy to o przywiązaniu Polaków do narodowych tradycji.
GODŁO
Herbem Rzeczypospolitej Polskiej jest Orzeł Biały w koronie w czerwonym polu tarczy. Orzeł jako symbol był i nadal jest wykorzystywany przez wiele narodów. Już w czasach starożytnych Babilończycy, Persowie czy Hindusi z wizerunkiem tego ptaka utożsamiali najwyższą boskość. W mitologii greckiej i rzymskiej orzeł stanowił symbol geniuszu wielkości i majestatu. W starożytnym Rzymie był znakiem legionów cesarskich. W czasach średniowiecznych potęg państwowych używali go jako symbolu swej władzy książęta ruscy, serbscy i niderlandzcy, później także niemieccy i moskiewscy cesarze.
Początki tego znaku wiązano z legendarnym twórca państwa Lechem. Według legendy założył on swoja stolice w Gnieźnie, w miejscu, gdzie było dużo orlich gniazd. Na pamiątkę tego wydarzenia Lech miał umieścić orla w swoim herbie. Tyle legenda. W świetle źródeł historycznych początki Orla Białego nie sa jednak tak barwne.
Po raz pierwszy w polskiej historii rysunek ptaka pojawił się na denarach Bolesława Chrobrego. W owym czasie był jeszcze bez korony. Malowany na czerwonych tarczach już wtedy towarzyszył wielu uroczystościom organizowanym z okazji doniosłych wydarzeń w życiu dworu i wojska.
Heraldyczny znak Orla Białego z korona na czerwonym polu tarczy pojawił sie po raz pierwszy podczas ceremonii koronacyjnej władcy Wielkopolski Przemyśla II 25 czerwca 1295 roku w Gnieznie. Przemysl II sprawil sobie pieczec, na której widniał wielki Orzel Bialy w koronie z obiegającym wokół napisem "Bóg przywrócił Polakom zwycieskie znaki". W ten sposób Orzel Bialy stal sie herbem Królestwa Polskiego, przyjmowanym kolejno przez wszystkich królów polskich. Przyozdabiano nim szaty królewskie, bron osobista i choragwie. Postac orla widniala na insygniach wladców z dynastii Piastów (takze podczas rozbicia dzielnicowego), Jagiellonów, Wazów i kolejnych królów elekcyjnych. Godlo eksponowano podczas ceremonii koronacyjnych, elekcji królów, przyjazdów dostojników zaprzyjaznionych panstw, zawierania traktatów pokojowych, obrad sejmowych, orszaków weselnych i pogrzebów. Orzel byl obecny takze na polu walki. Od czasów Wladyslawa Jagielly Orzel Bialy zespolil sie z herbem Wielkiego Ksiestwa Litewskiego - Pogonia (w czerwonym polu rycerz zbrojny na koniu, z tarcza blekitna, na której krzyz podwójny zloty) - na znak unii laczacej Korone i Litwe. Umieszczone na jednej tarczy godla Orla i Pogoni staly sie herbem Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
W ciagu wieków zmienial sie oczywiscie sposób malowania orla, niezmienna jednak pozostawala symboliczna tresc tego znaku. Orzel Bialy w koronie symbolizowal panstwo polskie, króla, który je uosabial, oraz naród polski. Symbolizowal sile, potege i majestat. Biel orla oznaczala dobro, czerwien pola, w którym umieszczano jego wizerunek, dostojnosc.
W wyniku trzeciego rozbioru kraju w 1795 roku Orzel Bialy skazany zostaly na niebyt. Zastapily go symbole obcych monarchii - czarne dwuglowe orly cesarskiej Austrii i Rosji oraz jednoglowy Prus. Orzel Bialy znalazl sie w cieniu trzech czarnych ptaków. Jednak w swiadomosci narodu bialopióry orzel w koronie utrwalil sie jako znak Polaków. Orzel Bialy, jako znak oficjalnie zakazany, stawal sie symbolem najzywszych uczuc patriotycznych. Przypominal swietnosc panstwa i ucielesnial marzenia o wolnosci. Nic dziwnego, ze towarzyszyl wszystkim powstaniom narodowym. Po odzyskaniu niepodleglosci w 1918 roku odrodzone panstwo polskie przyjelo za swe godlo orla w koronie.
W czasie II wojny swiatowej Polska znowu znikla z politycznej mapy Europy. Raz jeszcze Orzel Bialy zostal zakazany przez okupantów. Pozostal jednak symbolem uzywanym przez rzad Polski na uchodzstwie. Noszono go w Wojsku Polskim na Zachodzie i Wschodzie (tu w innym ksztalcie i bez korony), w kraju zas w armii Polskiego Panstwa Podziemnego. Byl symbolem walki o wolna Polske.
Po II wojnie swiatowej - w 1948 roku - orzel stracil korone. Pamiec Orla Bialego w koronie byla jednak zywa w polskim spoleczenstwie. Orla w koronie nadal uzywaly wladze Rzeczypospolitej na obczyznie. Przywolywali go tez czesto opozycjonisci i przeciwnicy PRL-u. W wyniku przemian politycznych i ustrojowych w roku 1990 Orzel Bialy w koronie powrócil jako symbol narodowy. W mysl ustawy z 9 lutego 1990 roku "godlem Rzeczypospolitej Polskiej staje sie wizerunek Orla Bialego ze zlota korona na glowie zwróconej w prawo, z rozwinietymi skrzydlami, z dziobem i szponami zlotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy".
FLAGA
Na fladze barwy narodowe obecne sa w postaci dwóch pasów równej szerokosci, z których górny jest bialy, a dolny czerwony. Sa to barwy pochodne od herbu panstwa. Pas górny oznacza Orla Bialego, pas dolny pole tarczy herbowej. W przeszlosci kolejnosc barw byla rózna, uzywano zarówno flag bialo-czerwonych jak i czerwono-bialych.
Biel i czerwien sa od 1831 roku naszymi barwami narodowymi. Maja one jednak duzo starsze korzenie. Siegaja sredniowiecza - juz w XIII wieku bialy orzel umieszczony zostal przez ksiazeta piastowskie w czerwonym polu tarczy herbowej. Od tej pory zmieniajacemu sie stale wizerunkowi orla zawsze towarzyszyly biel i czerwien. Z czasem kolory te uzyskaly samodzielne znaczenie w symbolice narodowej. Zaczely sie one pojawiac na tarczach i choragwiach rycerskich, proporcach husarskich i sztandarach wojskowych. W pierwszej polowie XVIII wieku do umundurowania wojskowego wprowadzone zostaly biale kokardy, symbolizujace przynaleznosc panstwowa wojska. W chwili wybuchu powstania listopadowego zmieniono barwe kokardy wojskowej na bialo-czerwona. Biel oznaczac miala dobro i czystosc dazen narodu polskiego, czerwien - dostojnosc, majestat i potege wladców polskich. Odtad barwy bialo-czerwone uznane zostaly za barwy narodowe.
Jak wszystkie inne polskie symbole narodowe, równiez barwy - biel i czerwien - byly w czasach zaborów tepione przez rosyjskie, austriackie i pruskie wladze. Przetrwaly jednak na emigracji, wracaly podczas wszystkich narodowych manifestacji na polskich ziemiach. W czasie II wojny swiatowej pojawialy sie na ulicach Warszawy i innych miast polskich w dniach swiat narodowych. Krzepily serca, budzily nadzieje, byly wyzwaniem rzuconym wrogowi. Bialo-czerwonymi flagami znaczyli swój szlak bojowy zolnierze na wszystkich frontach wojny. Dlatego barwy bialo-czerwone sa jedna z najwiekszych narodowych wartosci. Konstytucja z 1997 roku okresla, ze barwy te sa barwami panstwowymi Rzeczypospolitej Polskiej.
HYMN
Melodie i slowa "Mazurka Dabrowskiego" znamy wszyscy. Od najmlodszych lat przywyklismy do tego, ze piesn te spiewa sie zawsze w chwilach waznych i uroczystych. Napisal ja Józef Wybicki w Roggio Emilia we Wloszech w lipcu 1797 roku z mysla o zolnierzach walczacych na ziemi wloskiej pod dowództwem generala Jana Henryka Dabrowskiego. "Piesn Legionów Polskich we Wloszech" - taki byl pierwotny tytul hymnu Polski - spiewana byla na melodie mazura ludowego z Podlasia. Dzisiaj piesn ta nazywana jest Mazurkiem Dabrowskiego - od melodii - lub "Jeszcze Polska nie zginela" - od pierwszych slów utworu. "Mazurek Dabrowskiego" stal sie inspiracja dla innych narodów slowianskich. Nie tylko melodie hymnów narodów: chorwackiego, ukrainskiego, serbskiego i slowenskiego sa podobne do polskiego mazura, ale takze rozpoczynaja sie niemal identycznie - "Jeszcze Chorwacja nie przepadla...", "Jeszcze nie umarla Ukraina...", "Hej, Slowency, jeszcze nasza slowenska mowa zyje...".
"Mazurek Dabrowskiego" powstal w najbardziej dramatycznym okresie naszej historii. Upadek powstania kosciuszkowskiego, III rozbiór Polski, emigracja wielu tysiecy Polaków - to wszystko przygnebialo i przerazalo. Nowa piesn szybko przedarla sie przez graniczne kordony, od razu zyskujac w kraju znaczna popularnosc. Podczas tej wedrówki tekst ulegal drobnym zmianom. Bylo to wynikiem badz niedokladnego - ustnego tylko - przekazu, badz zyczen i nowych nadziei Polaków zyjacych pod zaborami.
Z chwila wybuchu powstania listopadowego "Mazurek..." zaczal byc powszechnie uwazany za hymn narodowy. Pózniej zawsze juz towarzyszyl Polakom. Wyrywal sie z piersi powstanców 1863 roku. W XX wieku z jego melodia szli do boju powstancy wielkopolscy i slascy. Brzmial na wszystkich frontach II wojny swiatowej - wszedzie tam, gdzie walczyli polscy zolnierze. Zagrzewal do boju, wzbudzal nadzieje.
Obecny tekst hymnu i jego zapis nutowy zostal zatwierdzony ustawa sejmowa o godle, barwach i hymnie z 31 stycznia 1980 roku.
Piesn Józefa Wybickiego juz od ponad dwustu lat jednoczy naród polski tak w trudnych, jak i radosnych dla kraju chwilach. Melodia "Mazurka..." rozbrzmiewa podczas miedzynarodowych spotkan, w których uczestnicza przedstawiciele Polski, towarzyszy takze polskim sportowcom. Laczy Polaków rozproszonych po calym swiecie.