Podstawowe pojęcia genetyczne. I prawo Mendla.
(1.) Genetyka - jest to nauka o dziedziczeniu cech oraz zmienności organizmu. Ojcem genetyki jest Grzegorz Mendel - był on opatem klasztoru augustynów i prowadził badania krzyżując ze sobą rośliny groszku pachnącego. Podał on także dwa prawa dziedziczności, które w 1850 roku nie zostały uznane, a dopiero ponowne krzyżówki, wykonane w 1950, potwierdziły prawa Grzegorza Mendla.
Podstawowe pojęcia genetyczne:
- gen - odcinek DNA, cechą dziedziczności jest białko
- allel - jedna z kilku form genu, zajmująca określone miejsce w chromosomie
- fenotyp - zespół cech organizmu, który jest widoczny [np. wygląd, fizjologia, zachowanie], powstaje on w wyniku genotypu oraz środowiska
- genotyp - cała informacja, która zawarta jest w materiale genetycznym
- gameta - jest to komórka płciowa zawierająca haploidalną ilość chromosomów
- zygota - jest to komórka diploidalna zawierająca podwójną liczbę chromosomów w wynoku połączenia gamety żeńskiej z męską.
(2.) Symbolika krzyżówek genetycznych:
P - pokolenie rodziców
g - gamety
F1 - pierwsze pokolenie [dzieci]
F2 - drugie pokolenie [wnuki]
W krzyżówkach genetycznych występują dwa rodzaje cech:
- cechy dominujące [takie, które ujawniają się fenotypowo (-> to, co widzimy), w pokoleniu F1 - może to być na przykład wygląd. Ten typ cechy w krzyżówce genetycznej oznaczany jest wielką literą, na przykład "A"]
- cechy recesywne [ustępujące, nie ujawniające się fenotypowo w pokoleniu F1, ale mogące dawać efekty w pokoleniu F2, cechy te oznaczamy zawsze małą literą, np. "a"]
W wyniku występowania cech dominujących i recesywnych mogą powstawać trzy rodzaje genotypów:
- AA - jest to homozygota dominująca
- Aa - jest to heterozygota dominująca
- aa - jest to homozygota recesywna
Dwa rodzaje zygot: "AA" i "aa" mają ten sam fenotyp pomimo różnych genotypów, czyli na podstawie fenotypu nie zawsze można określić genotyp, natomiast fenotyp recesywny, czyli np. "aa" obserwujemy zawsze wtedy, gdy osobnik jest homozygotą recesywną.
(4.) I. Prawo Mendla [prawo czystości gamet]:
- W diploidalnej komórce znajdują się dwa allele jednego genu, w czasie tworzenia komórek rozrodczych do każdej gamety przechodzi losowo tylko jeden allel z danej pary.