Komedia

KOMEDIA
Jeden z podstawowych, obok tragedii, gatunków dramatu, przedstawiający bohaterów i zdarzenia w sposób wesoły, często satyryczny. Odznacza się m. in. nieskomplikowaną akcją z pomyślnym zakończeniem, nasyconą komizmem sytuacyjnym, charakterologicznym i językowym. Początki komedii sięgają starożytnej Grecji i wesołych pieśni oraz procesji ku czci Dionizosa. Antyczni twórcy uważali komedię za przeciwieństwo tragedii.
Komedia grecka
W antycznej Grecji komedia to głównie pieśń kosmosu, a więc wesołą pieśń, śpiewaną przez kosmos - orszak młodzieńców podczas uroczystej procesji na cześć boga wina, płodności i zabawy, Dionizosa.
Według greckich wierzeń muzą komedii była Talia.
Greccy komediopisarze to między innymi Arystofanes, Antyfanes, Filomen i Menander.
Najwięksi znani komicy:
Flip i Flap (ang. Laurel and Hardy, nider. De dikke en de dunne) to para komików: Stan Laurel, właściwie Arthur Stanley Jefferson (ur. 16 czerwca 1890 - zm. 23 lutego 1965) oraz Oliver Hardy (ur. 18 stycznia 1892 - zm. 7 sierpnia 1957), którzy występowali w latach 1926 - 1940 w wielu hollywoodzkich komediach.
Laurek i Hardy nakręcili wspólnie około 100 filmów, początkowo niemych, a od roku 1929 także dźwiękowych. Były to slapstickowe komedie, oparte na widocznej na pierwszy rzut oka wizualnej dysproporcji pomiędzy aktorami. Laurek (w Polsce znany jako Flip) był chudy, Hardy (Flap) natomiast - gruby. Większość filmowych gagów wynikała z niezdarności Laurela, który sprowadzał na siebie i partnera różnorakie kłopoty.
Muzeum komików (The Laurel and Hardy Musem) znajduje się w Harlem (Georgia), miejscu urodzenia Olivera Hardy.
Kino w Polsce
Wśród pionierów kina nie brakuje Polaków. Pierwszymi polskimi realizatorami filmowymi na przeł. XIX i XX w. Byli: Kazimierz Prószyński – konstruktor i wynalazca pleografu – kamery i projektora nowocześniejszego niż kinematograf, filmujący krótkie scenki rodzajowe z życia codziennego Warszawy (Ślizgawka w Łazienkach), oraz Bolesław Matuszewski, który realizował krótkie filmy dokumentalne (m.in. z wizyty cesarza Wilhelma II w Peterhofie 1897) jako operator firmy Lumiere. W 1910 r. w Kownie Władysław Starewicz zrealizował pierwszy w świecie film lalkowy z animacją poklatkową (Piękna Lukanida – premiera w Moskwie w 1912 r.).
Kazimierz Prószyński realizował też krótkie filmy inscenizowane, np. Powrót birbanta (1902) i Przygoda dorożkarza (1902) – oba z Kazimierzem Junoszą-Stępowskim w roli głównej.
Pierwszym dłuższym polskim filmem fabularnym jest Antoś po raz pierwszy w Warszawie (premiera 22,10,1908 r.) z Antonim Fertnerem w roli głównej. Scenariusz – Antoni Fertner, Jakub Jasiński, Jerzy Meyer, zdjęcia Jerzy Meyer. Z Antosiem Fertnera nakręcono jeszcze kilka niemych komedii.
Oprócz komedii dużą popularnością cieszyły się melodramaty np. Słodycz grzechu (1914), Niewolnica zmysłów (1914) z debiutującą Polą Negri, Bestia (1917), Carska faworyta (1918), filmy o charakterze patriotycznym (większość nakręcona podczas I wojny światowej) typu Obrona Częstochowy (1913), Pod jarzmem tyranów (1916), Ochrana warszawska i jej tajemnice (1916), Carat i jego sługi (1917), oraz ekranizacje polskiej literatury np. Dzieje grzechu (1911), Meir Ezofowicz (1911).
Pierwsze stałe kino na terenach Polski powstało w 1899 r. w Łodzi – przy ul. Piotrkowskiej – zwane "Teatrem Żywych Fotografii" (stosowano aparat projekcyjny systemu braci Lumire)
Wolna Polska – lata międzywojenne
Po odzyskaniu niepodległości film polski zaczął się bardzo szybko rozwijać. Powstawały wytwórnie filmowe (m.in. Sfinks, Leo Film, Feniks, Falanga) produkujące najpopularniejsze gatunki, czyli komedie, melodramaty, adaptacje literatury i filmy patriotyczne. W okresie kina niemego do najlepszych dzieł filmowych należały adaptacje literackie: Pan Tadeusz (1928) reżyseria Ryszard Ordyński, Przedwiośnie (1928) reżyseria Henryk Szaro, Ziemia obiecana (1927) reżyseria Aleksander Hertz.
Pierwszy polski film dźwiękowy powstał w 1930 r., była to Moralność Pani Dulskiej w reżyserii Bolesława Newolina.
Polski film podczas II wojny światowej
Po wybuchu drugiej wojny światowej polski przemysł filmowy przestał istnieć. We wrześniu 1939 obronę Warszawy filmowali m.in. Roman Banach, Jerzy Gabryjelski, Stanisław Lipiński, Henryk Vlassak, Jerzy Zarzycki (Kronika oblężonej Warszawy).
Od początku okupacji rozpoczęto akcję bojkotu kin (słynne hasło "tylko świnie siedzą w kinie"), które okupacyjne władze niemieckie traktowały jako miejsce intensywnej propagandy.
Wielu filmowców znalazło się poza granicami kraju, gdzie głównie przy polskich armiach lub rządzie w Londynie (Biuro Filmowe Ministerstwa Informacji i Dokumentacji) organizowali grupy zdjęciowe. Od 1940 w Wielkiej Brytanii (Eugeniusz Cękalski, Stefan Osiecki, Franciszek Ożga). Od 1942 w Armii Andersa w ZSRR (m.in. Michał Waszyński, Stanisław Lipiński, Konrad Tom, Seweryn Steinwurzel) i na jej szlaku: w Iraku, Iranie, Palestynie, Egipcie i we Włoszech (Monte Cassino) – Kroniki wojenne.
Na Zachodzie powstały filmy o wydźwięku patriotycznym, propagandowym lub dokumentalne m.in.: Jeszcze Polska nie zginęła reż. Franciszek Ożga i Zbigniew Jaszcz (1940), Biały Orzeł (1940), To jest Polska (1941), Dziennik polskiego lotnika (1942), Niedokończona podróż – reż. Eugeniusz Cękalski, Kraj mojej matki reż. Romuald Gantkowski (1943, z udziałem Ewy Curie jako narratorki – z wykorzystaniem kolorowych zdjęć z reportażu Beautiful Poland z 1938-1939 r.), Polska parada (Polish Parade – 1943) i Monte Cassino (1944) reż. Michał Waszyński, Niezwyciężeni – Idziemy scenariusz i montaż Franciszek Ożga (1944, o lądowaniu w Normandii i walkach o Belgię). Franciszka i Stefan Themersonowie realizują w 1943 r. barwny film eksperymentalny Wzywamy pana Smitha (Calling Mr Smith).
W kraju w 1942 roku Komenda Główna Armii Krajowej powołała w Biurze Informacji i Propagandy grupę filmową kierowaną przez Antoniego Bohdziewicza. Powstanie warszawskie filmowali m.in.: Jerzy Zarzycki, Andrzej Ancuta, Stefan Bagiński, Jerzy Gabryjelski, Roman Banach, Seweryn Kruszyński, Henryk Vlassak, Antoni Wawrzyniak (Kroniki z powstania warszawskiego).
W 1943 filmowcy, którzy wcześniej pracowali w wytwórniach sowieckich, stworzyli Czołówkę Filmową Wojska Polskiego, realizującą kroniki i filmy dokumentalne (m.in. Przysięgamy ziemi polskiej (1943) i Majdanek cmentarzysko Europy (1944) reż. Aleksander Ford, Bitwa o Kołobrzeg (1945) reż. Jerzy Bossak. Po zakończeniu wojny Czołówka stała się pierwszym ośrodkiem produkcji filmowej w kraju.
Pierwsze powojenne filmy:
• Leonarda Buczkowskiego Zakazane piosenki, Skarb i Przygoda na Mariensztacie
• Ostatni etap Wandy Jakubowskiej
• powstanie "szkoły polskiej" - Andrzej Wajda, Janusz Munk, Roman Polański
• kino moralnego niepokoju - Krzysztof Zanussi
• sukcesy międzynarodowe
o nominacje do Oskara
o Złota Palma w na festiwalu filmowym w Cannes
• polskie komedie - Miś, Rejs, Seksmisja
• adaptacje literatury polskiej
o Pan Wołodyjowski, Potop, Ogniem i mieczem
o Noce i dnie (1974)