Chrześcijaństwo a inne religie starożytne świata antycznego

Wszystkie religie można podzielić na objawione (judaizm, chrześcijaństwo) i nie objawione będące wyrazem intuicji człowieka. W religiach nie objawionych, oprócz twierdzeń i prawd cząstkowych, są zawarte tezy doktrynalne całkowicie błędne, mitologiczne, legendarne.
Religia jest faktem uniwersalnym. W miarę upływu czasu jak gatunek ludzki rozwijał się na innych kontynentach, zapoczątkowując powstanie ras i wspólnot społecznych Nie zamknęła jednak intuicja religijna, którą człowiek epoki prehistorycznej wyrażał w różnorodnych formach kultu zjawisk przyrody. Podświadomie bowiem wyczuwał, że jest jakaś wyższa istota, niewidzialny świat, życie pośmiertne. Ta sfera rzeczywistości pozamaterialnej przerastała jego pojęcia, wyobraźnię, świadomość, umysł. Nic dziwnego, że człowiek zaczął tworzyć religię własną na miarę swoich możliwości naturalnych i tak narodziły się mitologie, legendy, wierzenia, ceremonie, obyczaje religijne. W epoce przedchrześcijańskiej ludzie musieli tworzyć własny obraz Boga. Nie można dziwić się naiwności, a nawet prymitywizmowi tych wyobrażeń Boga, bóstw i bogów w pogańskich mitologiach. Kto bowiem miał pouczyć człowieka, jaka jest prawda o Bogu, życiu wiecznym, zbawieniu, przeznaczeniu, wieczności. Ludzkość do dziś błądziłaby po omacku w sprawach eschatologicznych, gdyby nie Objawienie biblijne.
Świat antyczny pełen był wierzeń religijnych niektóre z nich to:

Wierzenia Egipcjan- w czasach najdawniejszych w Egipcie czczono siły przyrody. Wyobrażano je często pod postacią zwierząt. Z czasem wierzenia stały się bogatsze, a w całym kraju upowszechnił się kult tych samych bogów. Przedstawiano ich zazwyczaj jako postacie mające ludzką sylwetkę z głową zwierzęcia. Należeli do nich bóg Słońca Re oraz Horus- bóg całego państwa, patron władzy królewskiej, Ozyrys – bóg zmarłych , jego żona Izyda- pani nieba. Hator była boginią miłości, tańca i radości, a Anubis bogiem zmarłych, który odprowadzał ich dusze na sąd. Różnym bogom przypisywano te same cechy i zasługi, np. kilku z nich uważano za stwórców świata. Charakterystyczną cecha Egipcjan była ich fascynacja światem zmarłych. Byli oni przekonani o tym, iż życie pośmiertne będzie lepsze niż to, którego zaznawali na ziemi, pod warunkiem jednak, że człowiek na nie zasłuży. Niezbędne w tym celu było zachowanie ciała, które według ich wierzeń było siedziba duszy. Dlatego w starożytnym Egipcie rozwinęła się sztuka balsamowania zmarłych, głównie dostojników i ludzi bogatych. Skoro śmierci nie można było uniknąć, trzeba się było do niej starannie przygotować. W tym celu zmumifikowane ciała otaczano przedmiotami codziennego użytku oraz pożywieniem .
Egipcjanie rozwinęli także całe formuły magiczne i zaklęcia, które umieszczali w sarkofagach mieszczących zabalsamowane ciała. Zaklęcia miały zapewnić przychylność boga świata zmarłych- Ozyrysa, gdy dusza stawała przed jego sądem.

Judaizm- religia żydowska jest monoteistyczna, czyli wyznawcy wierzyli w jednego Boga. Cecha ta wyróżnia ją od pozostałych wierzeń starożytnych. Za założyciela judaizmu tradycja biblijna uważa Mojżesza. Burzliwe dzieje Izraela spowodowały, że dużą wagę przywiązywano do przestrzegania prawa Boskiego, zawartego w pięciu Księgach Mojżeszowych – Torze. W ciągu wieków system wierzeń rozwinął się. Obecnie judaizm opiera się na Starym Testamencie i Talmudzie. Obowiązujące w czasach biblijnych i przekazywane ustnie prawa, w późniejszym okresie zostały uporządkowane i spisane. Talmud zawiera zbiór pouczeń i przepisów określających zasady postępowania. Żydzi wierzą, że istnieje jeden niematerialny i wieczny Bóg- Stwórca, którego należy czcić. Ludzie powinni żyć zgodnie z prawem Bożym.
Cześć Bogu oddawano, składając ofiarę ze zwierzęcia. Z czasem większego znaczenia nabrała modlitwa odmawiana trzykrotnie w ciągu dnia: rano, w południe I wieczorem, z twarzą zwróconą w kierunku Jerozolimy. W świątyni żydowskiej zwana synagogą Żydzi spotykali się by wspólnie czytać Torę i inne księgi biblijne oraz objaśniać ich treść.
Wyznawcy judaizmu należą do gmin wyznaniowych, a każda z nich jest samodzielna. Życiem religijnym gminy kierował rabin- nauczyciel i znawca Tory. Na świecie żyje obecnie około 18 mln. wyznawców judaizmu.

Wierzenia Greków- według wierzeń greckich na początku świata panował Chaos. Z niego wyłoniła się Gaja(ziemia) oraz Uranos( niebo). Świat wierzeń greckich zapełniony był bogami i półboskimi herosami, a także nimfami i driadami, czyli boginkami żyjącymi w rzekach i drzewach. Taki zespół bogów powiązanych ze sobą hierarchicznie nazywa się panteonem. Najważniejsi spośród panteonu greckiego to bogowie olimpijscy, którzy mieli swa siedzibę- według Greków- na boskiej górze Olimp w północnej Grecji. Spośród 12 bogów olimpijskich do najważniejszych należeli: Zeus- „ ojciec bogów i ludzi”, bóg nieba i burzy, Hera- małżonka Zeusa, opiekunka kobiet i małżeństwa, Atena- bogini mądrości i roztropności, także wojny, Afrodyta- bogini miłości i piękna, Apollo- bóg światła i słońca itd. Obok bogów olimpijskich w religii greckiej występowały bóstwa podziemne: Hades- bóg świata podziemnego, Persefona- jego małżonka, Erynie- boginie zemsty a także Hekate- której władzy podlegały wszystkie demony.
Najbardziej znamienną cechą bogów greckich było ich uczłowieczenie, czyli antropomorfizm.
Starożytni Grecy kontaktowali się ze swymi bogami bezpośrednio poprzez modlitwy, ofiary i wyrocznie, np. Apollina w Delfach, i przez misteria, czyli kult dostępny tylko dla wtajemniczonych. Dla Greków Zycie trwało także po śmierci, a to za sprawą duszy, która docierała przez wielką wodę do Hadesu- królestwa zmarłych. Głęboko pod Hadesem znajdował się Tartar, miejsce, gdzie kare ponosili xli ludzie. Natomiast niewielka liczna wybranych dostawała się na Pola Elizejskie, gdzie miała panować wieczna wiosna.
Najpiękniejszym wyrazem kultury religijnej starożytnych Greków były mity, służące wyjaśnianiu zwyczajów i wierzeń, początków świata i ludzi oraz bogów, także zjawisk, a nawet działania instytucji.

Religia Rzymska- wyrażała się przywiązaniem do snutych na tradycji form oddawania czci, a także przestrzeganiem świąt czy obrzędowych oczyszczeń. Szczególnym kultem była Trójca Kapitolińska: Jowisz, Junona i Minewra, mająca swa świątynie na Kapitolu.
Od Etrusków Rzymianie przyjęli wróżbiarstwo oraz wiarę w życie pozagrobowe. Gdy podbita została Grecja, rozpoczął się proces hellenizacji bogów rzymskich. Cechy gromowładnego Zeusa przyjął Jowisz, wojowniczego Aresa- rzymski Mars, greckiej Afrodyty- rzymska Wenus. Z Azji Mniejszej przyjęto w Rzymie kult Wielkiej Macierzy – Kybele, a z Egiptu- kult Izydy połączony z misteriami odtwarzającymi wędrówkę bogini po krainie zmarłych. Wierzono w koniec świata , sąd oraz karę lub nagrodę po śmierci, walkę dobra ze złem, kulcie Mitry- boga Słońca Persów. Rodził się również kult wodzów, który z czasem przygotował grunt pod ubóstwianie cesarzy, czynienie ich bogami. Stawiano im świątynie, składano ofiary i tworzono kolegia kapłańskie. Kult boski oddawany cesarzom pozostawał w głębokiej sprzeczności z wiarą Żydów oraz chrześcijan. Nie chcieli oni czcić cesarza, gdyż wierzyli w jednego Boga. Rzymianie przez to uznawali chrześcijaństwo za „ groźny przesąd”, zwalczali je i prześladowali jego wyznawców.

Chrześcijaństwo- początkowo przyjęcie wiary w Jezusa nie oznaczało zerwania z judaizmem. Wyodrębnienie się chrześcijaństwa jako religii nastąpiło dopiero około I wieku n.e. Chrześcijaństwo jest religią monoteistyczną, zakładającą wiarę w jednego Boga. Większość wyznań podziela jednak dogmat trynitarny i głosi, że Bóg istnieje w trzech osobach Trójcy Świętej - jako Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty.
Chrześcijanie wielu wyznań (zwłaszcza katolicy i prawosławni) czczą także Maryję - matkę Jezusa jako „Matkę Bożą”, świętych i aniołów.
Podstawowym przykazaniem etycznym chrześcijan oprócz przykazań Dekalogu jest przykazanie miłości Boga oraz bliźniego (nawet nieprzyjaciół). Miłość polega nie na akceptacji grzechu, ale nieżywieniu negatywnych uczuć względem źle czyniących, krzywdzących, nieszukaniu odwetu, ale pozostawieniu człowiekowi prawa do wyboru własnej drogi, do wolności, którą każdy powinien szanować, podobnie jak Pan Bóg to czyni względem każdego człowieka.
Chrześcijanie wierzą w jeden Kościół powszechny ustanowiony przez Jezusa, jako wspólnotę ludzi wierzących i dążących do zbawienia. Część z nich uważa, że owym Kościołem jest zgromadzenie do którego należą (chrześcijanie ekskluzywni), a inna część, że Kościołem tym jest niewidzialna wspólnota ludzi połączonych wspólną wiarą, należących do różnych wyznań. Pierwsze podejście skłania do odmawiania innym wyznaniom prawa do nazywania się chrześcijańskimi oraz prozelityzmu - nawracania innowierców. Drugie skłania do ekumenizmu oraz dostrzegania w innych wyznaniach inspirujących wartości. Ponieważ w ramach chrześcijaństwa funkcjonuje wiele wyznań (denominacji) te wewnętrzne podziały mogą być przez wiernych traktowane jako największa rana współczesnego chrześcijaństwa, ale również jako bogactwo i wartość.
Bez wątpienia wszystkie religie łączy: wiara w istnienie Absolutu, jakaś forma życia po śmierci, pierwiastek duchowy w człowieku, system norm i zasad moralnych oraz idea Sacrum, obrzędowości i kultu. Różnice pojawiają się w szczegółach pojmowania oraz interpretacji wartości sakralno-religijnych i kanonów teologicznych. Z religioznawczego punktu widzenia ten stan rzeczy nie może dziwić, gdyż na kilka wieków przed powstaniem chrześcijaństwa powstawały religie w różnych kulturach i cywilizacjach. Należy oceniać religie pozachrześcijańskie z wyjątkiem judaizmu, jako naturalny przejaw aspiracji ludzkiej natury ku poznaniu rzeczywistości nadprzyrodzonej o własnych siłach rozumu. Stąd wiele błędnych sformułowań doktrynalnych i teologicznych w tych systemach religijnych. Trzeba religie pozachrześcijańskie szanować, ale też oceniać obiektywnie i krytycznie. Religie istniejące na całym świecie, różnymi sposobami starają się wyjść naprzeciw niepokojowi ludzkiego serca, wskazując drogi, to znaczy doktryny oraz nakazy praktyczne, jak również sakralne obrzędy. Kościół katolicki nic nie odrzuca z tego, co w religiach owych prawdziwe jest i święte. Ze szczerym szacunkiem odnosi się do owych sposobów działania i życia, do owych nakazów i doktryn, które chociaż w wielu wypadkach różnią się od zasad przez niego wyznawanych i głoszonych, nierzadko jednak odbijają promień owej Prawdy, która oświeca wszystkich ludzi (...) Kościół spogląda z szacunkiem również na mahometan oddających cześć jedynemu Bogu, żywemu i samoistnemu, miłosiernemu i wszechmocnemu. Stwórcy nieba i ziemi, temu, który przemówił do ludzi. Jego nawet zakrytym postanowieniom całym sercem usiłują się podporządkować, tak jak podporządkował się Bogu Abraham, do którego wiara islamu chętnie nawiązuje".