Wielki kryzys gospodarczy 1929-33 r., ZSRR w czasach Stalina i Powstanie III Rzeszy Niemieckiej.
Wielki kryzys gospodarczy 1929-33 r.
Czarny czwartek – 24 październik 1929 r. – nastąpiło załamanie na nowojorskiej giełdzie papierów wartościowych wskutek pojawienia się na rynku kilkudziesięciu milionów akcji i obligacji, które nie znalazły nabywców. Zanotowano gwałtowny spadek kursu akcji i papierów wartościowych (w ciągu paru tygodni od 3 września do 13 listopada 1929 r. – o sumę 30 mld dolarów)
Etatyzm – prowadzenie przez państwo kapitalistyczne bezpośredniej działalności gospodarczej przez tworzenie przedsiębiorstw państwowych, udział państwa w przedsiębiorstwach prywatnych, a także regulowanie życia gospodarczego przez państwo za pomocą środków administracyjnych
ZSRR w czasach Stalina
Stalinizm – praktyczna działania w państwie radzieckim za rządów Józefa Stalina, której wyrazem była:
-przemoc – rozbudowany aparat policji politycznej, służb więziennych, personelu obozów pracy przymusowej i masowy terror: czystki wewnątrz partii i korpusu oficerskiego w latach 1933-38, pokazowe procesy, rozbudowa obozu pracy
-centralizacja planowania i gospodarki: przymusowa kolektywizacja i przyspieszona industrializacja
-kult jednostki - apoteoza Stalina „ojciec narodu”, utrwalenie kultu w oświacie, kulturze, nazwach miast i zakładów, ostra cenzura, prześladowania za krytykę partii
Ludźmi z otoczenia Stalina byli:
-W. Mołotow - minister spraw zagranicznych
-K. Woroszyłow – ludowy komisarz obrony
-M. Susłow – główny ideolog partii
Ważniejsze daty:
1917 r. – Rewolucja październikowa w Rosji wynosi bolszewików do władzy
1922 r. – Stalin zostaje sekretarzem generalnym partii komunistycznej, założenie ZSRR
1929 r. - rozpoczęcie kolektywizacji, pierwszy plan pięcioletni (antydatowany na rok 1928)
1934 r – zabójstwo Kirowa, pierwsze czystki
1936 r - początek wielkiego terroru, stracenie Zinowiewa i Kamieniewa po pokazowych procesach.
Powstanie III Rzeszy Niemieckiej
Hitleryzm:
A) polityka wewnętrzna
-rozbudowa aparatu przymusu i formy jego funkcjonowania: działalność tajnej policji - Gestapo: inwigilacje, prowokacje, zakładanie obozów koncentracyjnych, rozprawa z opozycją polityczną, dyskryminacja Żydów (ustawy norymberskie 1935 r.)
-poddania kontroli i reglamentacji ze strony państwa wszystkich dziedzin życia – totalitaryzm: nowy ład w państwie oparty na hierarchii i wodzostwie, zanik działalności Reichstagu, likwidacja samorządów, dominująca rola partii nazistowskiej w życiu państwa
B) polityka zewnętrzna:
-łamanie postanowień traktatu wersalskiego
-dążenie do aneksji i podbojów
-antykomunizm – udział w „Osi Berlin-Rzym-Tokio”
Ważniejsze daty:
30 stycznia 1933 r. – Hitler kanclerzem III Rzeszy
Październik 1933 r. – wystąpienie Niemiec z Ligi Narodów
1935 r. – wprowadzenie powszechnej obowiązkowej służby wojskowej
7 marca 1936 r. – wojska niemieckie wkroczyły do zdemilitaryzowanej Nadrenii.
11 na 12 marca 1938 r. – zajęcie Austrii przez wojska niemieckie
13 marca 1938 r. - Hitler proklamował połączenie Austrii z Niemcami
29-30 września 1938 r. – konferencja w Monachium – układ zezwalał Niemcom na przyłączenie Sudetów (okręg czeski).
15-16 marca 139 r. – zajęcie Czechosłowacji przez wojska niemieckie
22 marca 1939 r.- zajęcie terytorium Kłajpedy, portu należącego do Litwy
Powstanie „osi Berlin-Rzym-Tokio”
1936 r. Hitler zawarł układ sojuszniczy („oś Berlin-Rzym”) z Włochami oraz w tym samym roku pakt antykominternowski z Japonią, skierowany przeciw ZSRR. W 1937 do paktu przystąpiły Włochy i powstała „oś Belin-Rzym-Tokio”