Poezja: Herbert, Miłosz, Szymborska

WISŁAWA SZYMBORSKA

Bohater i świat w poezji Szymborskiej
• Świat urojony, pozahistoryczny
• Człowiek codzienny, dobry, odpowiedzialny, gnębiony przez cywilizację, uczuciowy związany z krajem
• Kobieta, która ubiega się o własną niezależność i autentyczność

Zainteresowania tematyczne
• Filozofia: rozważania egzystencjalne, humanistyczne, refleksji dotyczące ludzkiego życia, zachowanie indywidualności
• Moralność w świecie zdominowana przez materię? i prymitywne siły, pytanie jaki naprawdę jest człowiek, jakie ceni wartości
• Patriotyzm jako wartość nadrzędna
• Niezależność kobiety, subtelna sfera uczuć, miłość
• Inspiracje średniowieczne, zainteresowanie dziedzictwem kulturowym
• Niepokój o pozycję literatury we współczesnym świecie

Cechy poezji
• Ironia i humor, dystans wobec świata przedstawionego, żywiołowość i zaangażowanie uczuciowe
• Nagromadzenie pytań retorycznych, częsty dystans z czytelnikiem
• Żartobliwa metaforyka, żart, gra słowna, pomysł
• Styl gawędy, el. fabuły, anegdoty, puenta
• Różne rodzaje wersyfikacji, wiersz bezrymowy
• Podmiot liryczny sugerujący, opiniujący, pytający

Liryka opisowa. Tematycznie odwołuje się do miniaturowego malarstwa średniowiecznego, jego motywów, nastrojów, kolorystyki. Poetka przywołuje elementy świata dawno minionych wieków widoczne na obrazie i te, których brakuje. Z utworu można odczytać panującą w okresie wieków średnich hierarchię społeczną, zgodę na takie relacje. Poetyckie ujęcie sielskiego obrazka przyjmuje postać żartu, zabawy językowej, satyry na ówczesne społeczne układy oraz formę poważnej zadumy nad charakterem epoki, której elementy powracają później, także w czasach współczesnych, kiedy to pierwszeństwo zapewnia sobie elita „wyższych sfer” i korzysta z różnych przywilejów kosztem innych.

Nic dwa razy - przemijanie, niemożliwość dokonania korekty poprzednich wydarzeń, trudności w porozumieniu się Człowiek podlega prawu przemijania. Nie znaczy to jednak, że należy się tym martwić – wraz z upływem czasu odchodzą radości, wszelkie przejawy szczęścia, ale i „zła godzina” – sprawy trudne i przykre. Owa poetycka refleksja nad ludzkim losem i przemijaniem jest próbą udzielenia odpowiedzi na jedno z podstawowych pytań z zakresu filozofii i fizyki jak zatrzymać bieg czasu, przedłużyć życie, dlaczego musi ono minąć? Odpowiedź jest wszakże wymijająca – nie warto zastanawiać się nad tym, co konieczne i nieuniknione, trzeba zgodzić się na egzystencję z jej skutkami, szukać porozumienia i bliskości drugiego człowieka, w którego ramionach można ukoić egzystencjalny niepokój.

Radość pisania - pogląd na współczesną poezję i jej odbiorcę, uwikłanie ludzi w schematy,

Ukazanie siły i ogromnych możliwości poety, jakimi może wykazać się w swoich pracach. Podmiot opisuje tu jak autor może tworzyć własny świat i zarządzać nim wedle swojego uznania. Nie liczy się świat rzeczywisty, czas odbiega od prawdziwych wartości. Wiersz pokazuje sposób mądrej i owocnej ucieczki od prawdziwego świata, gdyż uleganie czynnikom rzeczywistości jest drażniące i przykre jednak nieuchronne.

konkurs piękności męskiej - refleksja nad ludzką naturą, wskazanie wad umysłowości i charakteru człowieka XX wieku

Podmiot liryczny zastanawia się, czy ten "mistrz rozkroku i przykucania" może być wzorem urody męskiej. Odpowiedź brzmi: nie. Nasze czasy, bowiem podlegają tutaj krytyce. Współcześnie ciało staje się ważniejsze, od duszy.

ZBIGNIEW HERBERT

Problematyka utworów
• Tradycja Biblii i antyku, związki między przeszłością, a teraźniejszością
• Losy jednostki i narodu
• Edy… heroiczna władza??????????
• Różne postawy moralne wobec rzeczywistości, zaufanie do podstawowych wartości
• Dekalog moralny człowieka czasów zagrożenia
• Filozofia i moralność, potrzeba miłości i piękna
• Sztuka i jej rola w życiu człowieka

Cechy postawy poetyckiej autora
• Czciciel antyku i mitów śródziemnomorskich, tzw. „poeta kultury”
• Wierny ideałom akowskiej młodości
• Intelektualista wrażliwy na problemy naszych czasów
• Zdecydowany buntownik przeciwko zniewoleniu lit. Przez socrealizm

Forma wierszy- styl i język
• Klasyczny takt i estetyczny umiar
• Poetycka parabola, kostium historyczny (sposób przedstawiania zdarzeń historycznych w utworze fabularnym, by czytelnik mógł odnieść zawarte w nim treści do czasów i problemów sobie współczesnych.), Elegia i moralitet
• Różne postacie bohatera literackiego
• Zróżnicowanie stylistyczne, ironia, sarkazm, patetyczność
• Staranny język, formy klamrowe, dyskretne środki poetyckie

Apollo i Marsjasz

Odwołanie się do antyku i mitu. Apollo jest formą sztuki. Marsjasz to jej treść. W odwołaniu do sztuk starożytnych: Marsjasz to sztuka dionizyjska, a Apollo to sztuka apolińska. Artysta buntuje się przeciwko apolińskiemu racjonalizmowi i chłodowi. Apollo odchodzi tak jak odchodzi mit sztuki doskonałej, naśladującej doskonały świat, którym rządzą dobrzy bogowie. Klasycyzm jednak pozostaje.

Poeta wbrew rzeczywistości powinien zawsze dążyć do porządku i harmonii. Sztuka nie może brzydzić się rzeczywistością. Musi być prawdziwa, współczująca. Utwór nie jest przełożeniem mitu. Chodzi o stworzenie sztuki doskonałej. Połączenia formy i treści, tworzących idealną całość.

Tren Fortynbrasa

Świadome nawiązanie do tekstu Szekspira- aluzja literacka. Forma gatunkowa określona w tytule jest sprzeczna z rzeczywistą. Herbert ukazał w nim dwie przeciwstawne koncepcje sprawowania władzy, dwie postawy: humanistyczną i idealistyczną, właściwą rycerzom, oraz postawę człowieka czynu, charakterystyczną dla żołnierza. Poeta dzięki konfrontacji rycerza Hamleta i żołnierza Fortynbrasa dowiódł wyższości racjonalizmu, którego był zwolennikiem, nad ślepym idealizmem.

Przesłanie Pana Cogito

Utwór posiada formę kodeksu moralnego, swego rodzaju dekalogu, prezentując jako najważniejsze walkę o godność człowieka, mówiącego jak żyć w czasach zagrożenia, zniewolenia przez system. Przykazania zawarte w utworze to:
• Odwaga, którą człowiek wykazuje się w obliczu zagrożenia. Polega ona na tym, żeby nie ulec systemowi, być wiernym swoim przekonaniom (średniowieczny rycerz)
• Zawsze bronić pogardzonych, wystawionych na pośmiewisko
• Pogarda dla szpiclów, tchórzy
• Nie przebaczać w imieniu pokrzywdzonych (kontrast do przykazania miłości do bliźniego, wzorzec, postawa antychrześcijańska)
• Pokora, wyzbycie się dumy (fałszywej). (Wartość chrześcijańska)
• (postawa franciszkańska): ciesz się naturą, spokojem i pięknem. Tylko natura da ukojenie, pocieszenie
• Bądź gotów do działania, obrony wartości, które pozostały
• Korzystać z doświadczeń, nauką ci, którzy zginęli dla przyszłych pokoleń
• (postawa Konradowska): bohater, który się poświęcił może być zapomniany, ale…
• …Nie rezygnuj z wartości, które powinny wyznaczać drogę każdemu człowiekowi, czyli wartości chrześcijańskie.

Pod postacią Pana Cogito możemy znaleźć poglądy Herberta.

Nike, która się waha

Wiersz mówi o tragizmie pokolenia skazanego na śmierć. W utworze ukazano absurd wszystkich wojen. Śmierć dla ojczyzny nie jest tu przedstawiona jako słodka i bohaterska, wręcz przeciwnie. Wahanie bogini jest przeciwstawne do pewności, co do wyboru młodych ludzi (przedstawicieli pokolenia Kolumbów, którzy nie mieli wyboru).

Pieśń o bębnie

Przedstawia świat ogołocony ze swojego piękna, w którym jednostka nic nie znaczy. Jedynie pierwsza strofa przynosi wspomnienie rzeczywistości, jaka potrafiła być pełna uroku życia i różnorodności. Przedstawiony jest koniec indywidualizmu człowieka – jego miejsce zajmuje, tłum, który wprawdzie kroczy pierwszy raz zgodnie i wytrwale, ale jest to marsz donikąd Bęben oznacza władzę absolutną, dyktaturę lub totalitaryzm. Wówczas konsekwencją bicia weń jest uległość, zniewolenie, poddanie się narzucanym z góry zasadom postępowania. W świecie opisywanym w liryku nie ma miejsca na uczucia ani tradycyjne wartości, są one, reliktem przeszłości.. Dotyczy to także hierarchii wartości człowieka, kwestie takie, jak wolność, dobro czy samoświadomość, przestają, cokolwiek znaczyć.

Dlaczego klasycy

(Odniesienie do „Polska nierządowi:- utworu barokowego). Utwór jest metaforą, refleksją nad przeszłością, co pozostawiamy za sobą, a co zostawili klasycy, jak wypadamy na tle tego, co jest klasyczne. Współczesność jest w porównaniu z antykiem odarta z godności, prostacka i egoistyczna. Miejsce wielkich starożytnych wartości, takich jak: honor, odwaga, prawda, zajmuje przerzucanie się odpowiedzialnością i wygórowana ambicja. Zestawienie ze sobą dwóch rodzajów sztuki: klasycznej oraz współczesnej, pełnej kiczu. Inspiracji i wzorów postępowania należy szukać w starożytności.

U wrót doliny

Utwór ten jest poetycką wizją sądu ostatecznego. Wiersz Herberta można zinterpretować także jako aluzję do selekcji ludzi z transportu w obozach koncentracyjnych. Aniołowie byliby wtedy bezwzględnymi strażnikami, odbierającymi ludziom wszystkie przedmioty, a podział na zbawionych i potępionych odpowiadałby podziałowi na ludzi, którzy mają pozostać w obozie i na tych, którzy od razu idą “do gazu”. Za pomocą obrazowania biblijnego Herbert ukazuje okrucieństwo czasów II wojny światowej.

CZESŁAW MIŁOSZ

Zadania poezji wg. Miłosza
• Cele użyteczne, obrona wartości humanistycznych
• Adekwatność formy i treści
• Umiejętność łączenia nowoczesności z tradycją
• Użycie jęz. Prostego, nie skomplikowanego, rozbudowanie poezji o mikrodramat, satyrę, traktat fil., odę, poemat opisowo-komplentacyjny i pieśni
• Inspiracja irracjonalna i refleksyjność
• Wiara w etyczny sens poezji
• Intelektualizm ubrany w subtelność i delikatność opinii
• Poetycki dystans

Problematyka utworów
• Moralność, humanizm, człowiek
• Wątki autobiograficzne
• Krytyka totalitaryzmu
• Rozważania na temat lit., fil., i kultury

Ars poetica?

Wiersz ten jest wierszem programowym, autotematycznym - autor opisuje swój stosunek do własnego pisania poezji, jego cele i zadania. Utwór ma charakter swoistego programu artystycznego, w którym Miłosz postuluje zacieranie granic między prozą a poezją po to, by swą twórczość uczynić bardziej zrozumiałą. Poezja, ma być ukojeniem w nieszczęściu, ma chronić przed niedogodnościami życia. Zamiast szukać schronienia i unikać sytuacji problemowych ludzie za pomocą poezji powinni bronić wyższych wartości. Mamy być wierni własnym wartościom. Poezja jest sumieniem człowieka.

Moja wierna mowo

Tekst o związku uczuciowym człowieka z ojczyzną.. Pisanie w języku polskim na obczyźnie okazuje się z jednej strony zajęciem bezsensownym, z drugiej zaś niepotrzebnym. I tu pojawia się gorzka refleksja, podmiot liryczny przyznaje się do chwil zwątpienia. Kiedy uświadamia sobie, kim są ludzie, którzy posługują się językiem polskim, ogarnia go poczucie smutku i rozczarowania..

Padają ostre epitety: język polski jest mową upodlonych, nierozumnych, pomieszanych, chorych. Wszystkie te oskarżenia związane są z aktualną sytuacją emigranta. Ma ogromny żal do Polaków i w związku z tym surowo ocenia swoich rodaków. Wiersz jest odzwierciedleniem ewolucji poglądów poety na rolę poezji w otaczającym nas świecie. Ostatnia, trzecia postawa to zrozumienie swojej roli jako poety, jako kogoś, kto słowem naprawia wyrządzone zło.

Campo di fiori

Liryka opisowo-refleksyjna. Pytanie o wartości, moralność, człowieczeństwo. Tym, co łączy oba obrazy, jest obojętność ludzi wobec dramatu, który dzieje się przecież na ich oczach. Przesłaniem moralnym jest zapomnienie o ludziach, którzy cierpieli. Pojawia się refleksja, że pierwszy powinien przeciwstawić się poeta w obronie zapomnianych wartości. Nowa rola poezji, która ma bronić tych wartości. Poezja jest tutaj przedstawiona jako siła moralna, zdolna do uchronienia ludzkości przed kolejnym Campo di Fiori.

Piosenka o porcelanie

Tematem niszcząca siła wojny. Utwór ukazuje kruchość najpiękniejszych i najbardziej wartościowych ludzkich osiągnięć w zetknięciu z tymi najokrutniejszymi i najgorszymi.

Porcelana jako piękno lub wartości- zniszczone przez wojnę. Człowiek z jednej strony nie powinien zabijać z drugiej powinien walczyć o wolność- wartości się mieszają. Cenna i krucha jak ludzkie życie - śmierć człowieka, nagła, czasem bohaterska. Porcelana symbolem wysokich warstw społ.

Poeci staropolscy tworzący narodową kulturę często z nich pochodzili. Znaczenie kultury, tradycji w obliczu wojny. Czy warto walczyć, tworzyć dzieła, czy one są potrzebne czemuś? Wojna zniszczyła człowieka, kulturę, piękno. Podmiot jako poeta ubolewa, że stracił inspirację, wartości.

Który skrzywdziłeś

Tematem jest totalitarystyczne dążenie do podporządkowania człowieka jakiejś obłąkanej idei, wynikiem, czego jest ludzka krzywda. Podmiot liryczny przestrzega przed konsekwencjami nieliczenia się z jednostką, poniżania godności prostego człowieka. Porusza zagadnienie odpowiedzialności poety za dobro i zło świata.

Poeta jest tu, bowiem wyrazicielem ostrzeżenia i jednocześnie obrońcą wartości moralnych i etycznych. Wie, że każdego człowieka można bez trudu zabić, ale wie również, że na miejsce zabitego poety przyjdzie nowy i nie ustanie w swoim dziele budzenia buntu przeciwko tyranii i totalitaryzmowi. Skrzywdzenie bezbronnego jest zbrodnią największą. Dla takiego złoczyńcy nie ma przebaczenia.