Organy kontroli państwowej i ochrony prawa (NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji)

Kontrola państwowa – to system organów powołanych do badania i oceny finansowej i gospodarczej działalności aparatu państwowego

Najwyższa Izba Kontroli (NIK):
- naczelny organ kontroli,
- niezależna od egzekutywy, którą ma kontrolować,
- podlega sejmowi (przedstawia mu całoroczne sprawozdania ze swojej działalności)
- podejmuje kontrolę na zlecenie sejmu lub jego organów, na wiosek prezydenta, prezesa Rady Ministrów i z własnej inicjatywy
- kontroluje działalność między innymi organami administracji rządowej i Narodowego Banku, stosując kryteria legalności, gospodarności, rzetelności i celowości
- może przeprowadzić kontrolę działalności organów samorządu terytorialnego i jednostek komunalnych
- informacje o wynikach kontroli i wnioski przedstawia sejmowi
- w protokołach wykazuje się nieprawidłowości, ich skutki oraz odpowiedzialne za nie osoby
- prezes NIK powołuje na 6letnia kadencję i odwołuje sejm bezwzględną większością głosów na wniosek marszałka sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów, za zgodą senatu

Rzecznik Praw Obywatelskich:
- w Polsce istnieje od 1987 roku
- powołuje go na 5letnia kadencję sejm bezwzględną większością głosów, przy czym wymagania jest zgoda senatu
- w swej działalności jest niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed sejmem
- corocznie informuje sejm i senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i prawa człowieka i obywatela
- działa nie tylko w interesie obywateli polskich ale także cudzoziemców
- przyjmuje skargi na bezprawne i niesprawiedliwe działania administracji i ustosunkowuje się do nich w celu naprawy tych nieprawidłowości
- podejmuje czynności wyjaśniające na wniosek obywateli, ich organizacji, organów samorządowych a także z własnej inicjatywy
- wniosek można złożyć w formie ustnej lub pisemnej i jest on bezpłatny
- musi rozpatrzyć każdy wniosek ale może odmówić działania w konkretnej sprawie przy czym musi poinformować skarżącego o powodach swojej decyzji
- podejmując sprawę może samodzielnie poprowadzić postępowanie wyjaśniające lub zwrócić się o zbadanie sprawy do właściwych organów

Rzecznicy Praw Obywatelskich w Polsce:
• Ewa Łętowska (1987 – 1992)
• Tadeusz Zieliński (1992 – 1996)
• Adam Zieliński (1996 – 2000)
• Andrzej Zoll (od 2000)


Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji:
- organ państwa, stojący na straży wolności słowa, prawa obywateli do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji
- rada składa się z 9 członków powoływanych przez sejm (4 członków), senat (2) oraz prezydenta (3), kadencja członków wynosi 6 lat ale jej skład jest odnawiany co 2 lata
- określa warunki prowadzenia działalności przez nadawców (np. określanie limitów czasowych dla emisji reklam)
- ochrania podstawowe, społecznie akceptowane wartości, przede wszystkich wartości chrześcijańskie(Rada kontroluje programy nadawane przez nadawców)
- udziela koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych
- ustala wysokość opłaty abonamentowej



*** Rzecznik Praw Dziecka:
- zajmuje się ochroną takich prawa jak: prawo do życia i ochrony zdrowia, prawo do wychowania w rodzinie, prawo do nauki
- ochrania dzieci przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją oraz innym złym traktowaniem