Stosunki polsko-krzyżackie od XIV do XVIII wieku. Rozbicie dzielnicowe i jego następstwa.

W roku 1138 zmarł Bolesław Krzywousty. W kilka lat przed śmiercią opracował on ustawę sukcesywną, zwaną testamentem. Nie była ona jednak aktem ostatniej woli Bolesława. Była zaś na tyle ważna, że miało ją umocnić zatwierdzenie papieskie. Wbrew pozorom testament ten miał zapobiec rozdrabnianiu i rozpadaniu się państwa polskiego. Według testamentu Krzywoustego została uregulowana sprawa następstwa tronu. Księciem zwierzchnim- seniorem, miał być zawsze najstarszy przedstawiciel dynastii piastowskiej. Senior otrzymywał niedziedziczną dzielnicę senioralną. Zgodnie z wolą Krzywoustego, Władysław II otrzymał Śląsk z Wrocławiem, Bolesław Kędzierzawy – Mazowsze z Płockiem, Mieszko Stary – Wielkopolskę z Poznaniem, a Henryk ziemię sandomierską. Według zasad senioratu, opierającej się na mocy testamentu, najstarszy z synów Władysław II otrzymał dodatkowo Małopolskę ze stołecznym Krakowem jako książę zwierzchni, Pomorze Zachodnie, wschodnią Wielkopolskę z Kaliszem i Gnieznem, ziemię łęczycko - sieradzką. Do jego kompetencji należało m.in. prawo prowadzenia polityki zagranicznej bicia monet oraz dowództwo nad naczelną siłą zbrojną. Mimo tych szerokich uprawnień pierwszy prymas nie utrzymał się długo, ponieważ w wyniku walk wewnętrznych ze swymi młodszymi braćmi (juniorami)został wygnany z kraju. Wtedy władzę zwierzchnią objął kolejny najstarszy z braci – Bolesław Kędzierzawy, pod którego rządami Śląsk podzielono na dzielnice: wrocławską, raciborską i głogowską. Śmierć Bolesława Kędzierzawego, który pozostawił na Mazowszu swego syna Leszka, stworzyła szansę zdobycia tytułu pryncepsa trzeciemu z braci – Mieszkowi Staremu, który jednak został wygnany z Małopolski, a Kraków objął najmłodszy z braci – Kazimierz Sprawiedliwy. Jednak to był dopiero początek „wewnętrznej batalii” o dzielnice, która zaczęła się w roku 1138 i trwała prawie dwieście lat. Testament Bolesława Krzywoustego nie zapewnił pokoju i zgody wśród jego następców. Wkrótce po jego śmierci synowie zaczęli się wzajemnie zwalczać. Każdemu z nich chodziło o opanowanie Krakowa, bo dawało to przewagę nad pozostałymi książętami. Już po kilku latach wygnany został z Polski najstarszy syn Krzywoustego, Władysław.
Książęta panujący w dzielnicach często dzielili je między swoich synów. Księstwa dzielnicowe stawały się przez to coraz mniejsze, słabsze i było ich coraz więcej. Nie były one dość silne, by oprzeć się sąsiadom Polski. Toteż coraz częściej owi sąsiedzi mieszali się w wewnętrzne sprawy Polski. Mniej groźna w tym czasie była Ruś, ponieważ kraj ten także uległ podziałowi na wiele drobnych księstw. Pogłębiający się proces rozbicia dzielnicowego powodował zagrożenie zewnętrzne i osłabianie kraju na arenie międzynarodowej, ponieważ nie występował już tam jako jednolite państwo. Osłabianie polityczne dzielnicowej Polski najwcześniej uwidoczniło się na Pomorzu Zachodnim, które stało się celem krucjaty niemieckiej i nad tym terenem objęli opiekę margrabiowie brandenburscy, którym udało się także pozyskać Ziemię Lubuską. Niestety to nie był koniec ekspansji Brandenburczyków na ziemie polskie, ponieważ doszło do utworzenia tzw. Nowej Marchii, której podstawę tworzyło opanowanie terenów zachodniopomorskich. W tym samym czasie, w roku 1190, w Palestynie został założony zakon krzyżacki, którego dokładna nazwa brzmiała: Zakon Braci Szpitala Niemieckiego Najświętszej Marii Panny w Jerozolimie. Powstał dla ochrony pielgrzymów i chorych w czasie wypraw krzyżowych oraz do walki z niewiernymi. Biały płaszcz przekreślony czarnym krzyżem stał się znamieniem wyróżniającym niemieckich rycerzy- mnichów. Krzyżacy zostali sprowadzeni do Polski w 1230r. przez Konrada Mazowieckiego i ich akcja podboju Prus przyniosła już w kilku pierwszych latach znaczne sukcesy. W 1237r. przyłączyła się do nich część Zakonu Kawalerów Mieczowych, co dawało im znaczne perspektywy w inflantach. Sytuacje rozdrobnionej feudalnej Polski, pogarszały również podboje Zakonu Krzyżackiego. Dramatyczne w dziejach rozbicia dzielnicowego były też najazdy mongolskie.
W połowie XII w. kiedy to proces rozbicia dzielnicowego Polski przeżywał swe apogeum, zaczęły narastać tendencję zjednoczeniowe. Wyrastały one z przesłanek gospodarczych, politycznych a także ideologicznych.
Rozwój gospodarki i handlu doprowadził do wzmożonego kontaktu między dzielnicami, co jednak utrudnione było przez różny system monetarny, granice celne oraz niebezpieczeństwo na szlakach handlowych. Przesłanki polityczne polegały na tym, że książęta dzielnicowi byli zbyt słabi, by samodzielnie odpierać liczne ataki wrogów. Do przesłanek ideologicznych zaliczamy to, iż Polacy zagrożeni kolonizacją niemiecką, czuli swą odrębność, istniała więź narodowa co ich łączyło wewnętrznie. Ważną rolę odegrało duchowieństwo, które aby utrzymać swą pozycję, musiało przeciwstawiać się duchownym napływającym z zachodu oraz utrzymywać jedność archidiecezji gnieźnieńskiej, co w warunkach rozbicia dzielnicowego nie było łatwym zadaniem. W XIII wieku ogół społeczeństwa dążył do zjednoczenia państwa polskiego. Istniały jednak różne koncepcje owego zjednoczenia, szczególnie co do zakresu terytorialnego. Dotyczyła tego koncepcja północna – w oparciu o Wielkopolskę, południowo – krakowska i w oparciu o Czechy. Oczywiście oprócz zwolenników zjednoczenia nie zabrakło także jego przeciwników, którymi była przede wszystkim napływająca ludność niemiecka oraz część możnych, których zaniepokoiła możliwość utraty dotychczasowych przywilejów.
Ośrodki myśli zjednoczenia skupiały się głównie w dzielnicach dobrze rozwiniętych – na Śląsku, w Wielkopolsce i Małopolsce, która miała najsilniejszą tradycję państwową i jako pierwsza podjęła się realizacji integrowania kraju. Leszek Czarny – książę sieradzki, panujący w Krakowie po Bolesławie Wstydliwym, kontynuował działo swego poprzednika w zakresie zakładania nowych miast i wsi, skutecznie też walcząc z napadami litewsko – jaćwieńskimi. Jego następca na tronie krakowskim, książę Henryk IV Probus swe panowanie wypełnił walkami o opanowanie rozbitego na dzielnice Śląska i tłumienia opozycji, która wysuwała jako swego kandydata brata zmarłego Leszka – Władysława Łokietka. Do walki po stronie Probusa włączyły się Czechy, po stronie Łokietka natychmiast książęta kaliscy. Umierając Henryk IV Probus zapisał Kraków Przemysławowi II, który w tym czasie był już jedynym władcą zjednoczonej wielkopolski. Ponadto z jego osobą związane były możliwość odzyskania Pomorza Gdańskiego.
O Pomorze Gdańskie po śmierci Świętopełka w 1266 roku zaczęli walczyć pretendenci do tronu. Dzielnica ta stała się też terenem ekspansji Krzyżaków i margrabiów magdeburskich. Ci ostatni już w 1271 roku opanowali Gdańsk, korzystając z poparcia miejscowych osadników niemieckich, a książę pomorski Mściwój II dopiero z pomocą Księcia Wielkopolski – Bolesława Pobożnego odbił utraconą stolicę. Wtedy powiązania gospodarcze obu dzielnic stawały się coraz silniejsze. Ponadto Mściwój II zawarł z Przemysłem II traktat w Kępnie, na mocy, którego zapisał mu całą dzielnicę po swojej śmierci.
Przemysł II dążąc do zajęcia Krakowa napotkał jednak potężnego rywala w osobie króla czeskiego – Wacława II. Powstrzymane przez Habsburgów Czechy zawróciły swą ekspansję na ziemie polskie. W roku 1283, pół wieku od sprowadzenia zakonu, podbój Prus został zakończony. Stolicą państwa zakonnego został Malbork. Przemysł zmuszony był stawiać opór rycerstwu czeskiemu walcząc jednocześnie z Łokietkiem. Toteż w 1291 książę wielkopolski zrzekł się swych praw do Krakowa na rzecz Wacława II, którzy w następnych latach opanował Łęczycę i niewielkie księstwa śląskie.
Po śmierci Mściwoja II, Przemysł II opanował Pomorze i w 1295 roku koronował się w Gnieźnie na króla Polski, co było ważnym etapem na drodze do zjednoczenia kraju. W kilka miesięcy potem Przemysł II został zamordowany. Wbrew jego testamentowi, w którym zapisał swe państwo Henrykowi Głogowskiemu, do walki o Wielkopolskę przystąpił Łokietek. Opanował ją prawie w całości, skupiając jednocześnie w swym ręku ziemię sieradzką, łęczycką, część Kujaw i Pomorze Gdańskie. Rządy Łokietka nie cieszyły się jednak popularnością, zniechęcona do niego hierarchia kościelna opowiadała się za Henrykiem Głogowskim, który wydał dla niej znaczne przywileje. Najazd Wacława spowodowany niedotrzymaniem obietnicy Łokietka dotyczącej hołdu, doprowadził do ucieczki Łokietka. Wacław zaś opanował wszystkie jego posiadłości a w 1300 roku został koronowany na króla Polski. Starał się o przeprowadzenie reform mających na celu scentralizowanie władzy, opierając się w dużym stopniu na przybyszach z Czech i Niemiec przeprowadził reformę monetarną i ustalił system jednolitej administracji państwowej, co budziło sprzeciw ogółu ludności niechętnie patrzącej na obejmowanie władzy przez Czechów i Niemców. Stąd też Łokietek znalazł wielu stronników, zwłaszcza po śmierci Wacława II w 1305 roku, którzy opowiedzieli się za jego prawami do tronu. Opanowanie ziemi sandomierskiej, a następnie krakowskiej rozpoczęło walkę o przejście dziedzictwa skupionego w rękach Czechów.
W walce tej Łokietek napotkał wielu przeciwników: liczne rody wielkopolskie, część duchowieństwa. Opozycja zorganizowała spiski w Wielkopolsce i Pomorzu oraz bunt patrycjatu krakowskiego. Łokietek zdobył zbuntowany Kraków i zastosował wobec niego represję. W 1307 roku Pomorze Gdańskie zdobyli Brandenburczycy. Nie udało im się jednak zdobyć Gdańska dzielnie bronionego przez kasztelana Bogusza. Łokietek nie mógł przyjść miastu z pomocą, ponieważ w tym samym czasie wybuchł przeciw niemu bunt w Małopolsce. Poprosił o pomoc Krzyżaków, którzy zobowiązali się za opłatą pieniężną usunąć Brandenburczyków z Pomorza. Po wypędzeniu ich, podstępnie opanowali Gdańsk w 1308 roku, urządzając tam rzeź ludności a następnie zajęli całe Pomorze Gdańskie. Dopiero w 1314 roku Łokietkowi udało mu się zająć Wielkopolskę, którą wcześniej zajął Henryk Głogowski. Pretensję do ziem polskich zgłaszali też władcy ościenni. Bezpośredni spadkobierca Wacława II- Wacław III, który jednak został zamordowany, gdy ruszał przeciw Łokietkowi, lecz po objęciu tronu czeskiego podjął pretensję Jan Luksemburski, który przybrał tytuł króla Polski.
Pomocą Łokietkowi były tu zagraniczne sojusze, przede wszystkim z Karolem Robertem, królem Węgier, na czele, a także z księstwami Rusi. W walkach z Brandenburgią w latach 1315 – 1317, sprzyjali królowie państw skandynawskich i książęta zachodniopomorscy. Wojny te, mimo, że przyniosły zwycięstwa, to jednak utwierdzały władzę Władysława Łokietka i umożliwiały staranie się o koronę królewską. Popierany był przez niemal całe rycerstwo Małopolski i Wielkopolski.
Mimo niezdecydowanego stanowiska Papieża, w styczniu 1320 roku Władysław Łokietek został koronowany na króla Polski.
Datę koronacji Łokietka, symbolicznie przyjmuje się jako koniec rozbicia dzielnicowego w Polsce i jej zjednoczenie, mimo, iż zjednoczenie owe nie było jeszcze całkowite.
Rozdrobnienie feudalne był dla Polski i ówczesnego społeczeństwa okresem i niezwykle trudnym. Kraj borykał się z problemami wewnętrznymi, jak również zewnętrznymi odpierając liczne ataki wrogów. Jednak w skomplikowanym procesie udało się rodzimej dynastii zjednoczyć i odrodzić Królestwo Polskie. Łokietek, jako król Polski zawierał liczne przymierza, by w razie wojny mieć sojusznika. W roku 1329 Zakon Krzyżacki szykował wyprawę przeciwko Litwie, ale Łokietek wiernie dochował Giedyminowi przyjaźni i przyszedł mu z pomocą i sześciotysięczną armią uderzył na ziemię chełmińską. Spowodowało to, iż armia Zakonu zwróciła się przeciwko mu i zajęła Dobrzyń. Krzyżacy, potrzebując pomocy, sprzymierzyli się z Janem Luksemburczykiem, który jako spadkobierca Przemyślidów, rościł sobie prawa do korony polskiej i najechali na tereny polskie. Zakon sprzymierzył się również z rycerstwem z Europy Zachodniej i urządzali wyprawy grabieżcze na ziemie Wielkopolski i Kujaw. Urządzili kilka takich wypraw. Przy drugiej wojska polskie pod dowództwem Łokietka odniosły zwycięstwo pod Płowcami. Zwycięstwo to miało bardziej moralne niż militarne znaczenie. Świeżo zjednoczone państwo zmuszone było zawrzeć z Krzyżakami rozejm. Spór polsko- krzyżacki mieli rozstrzygnąć królowie czeski i węgierski, lecz Łokietek tego nie doczekał, gdyż zmarł na Wawelu 2 marca 1333roku. Syn i następca Łokietka, Kazimierz Wielki, dążąc do pokojowego załatwienia sporu z Janem Luksemburskim o koronę polską, spotkał się z nim i królem węgierskim Karolem Robertem na zjeździe w Wyszogrodzie w 1335 roku. Na zjeździe król węgierski i czeski rozpatrywali również spór polsko- krzyżacki. Wyrok władców nakazywał zwrot Polsce Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej, ale bez Pomorza, które Krzyżacy mieli zachować jako „wieczystą jałmużnę”. Kazimierz Wielki nie zgodził się z taką decyzją i rozpoczął starania w kurii papieskiej o ponowne rozpatrzenie sporu. W roku 1339 został wyznaczony nowy trybunał w celu rozpatrzenia skargi Polski na Zakon. Wyrok trybunału był znowu pomyślny dla Kazimierza, ale nie wszedł w życie. W 1343 roku Kazimierz zawarł z Krzyżakami wieczysty pokój w Kaliszu, który miał się stać podstawą stosunków polsko- krzyżackich na dłuższy okres. Polska pozostawiała zakonowi Pomorze a zakon zwracał Kujawy i Ziemię Dobrzyńską. Świadomość, że posiadanie Pomorza Gdańskiego i dostęp do Bałtyku stanowią klucz do rozwoju gospodarki, potęgowała coraz silniejsze dążenie do wyzwolenia tych ziem spod zależności krzyżackiej. Chęć zespolenia sił i środków w walce z Krzyżakami legła u podstaw unii polsko- litewskiej zawartej w 1385 w Krewię. Jagiełło zobowiązał się przyjąć chrzest w obrządku łacińskim. W 1386 roku odbyła się ceremonia chrztu Jagiełły, podczas której przyjął imię Władysław, a następnie poślubił Jadwigę. Jagiełło, książę litewski, koronował się w Krakowie i jako król Polski rozpoczął rządy i nowy etap w dziejach obu krajów. W pierwszym dziesięcioleciu XV wieku dojrzewał konflikt zbrojny Polski z Krzyżakami. Do wojny dążyły obydwa państwa. Zakon Krzyżacki kontynuował politykę ekspansji na ziemie polskie, opanowując dwa strategiczne ważne grody: Santok i Drezdenko. Działania wojenne rozpoczęły się w czerwcu 1410 roku. Rycerstwo małopolskie przeszło pod Czerwińsk, gdzie 30 czerwca połączyło się z Wielkopolanami, a następnie połączyło się z armią litewską księcia Witolda. Pod naczelnym dowództwem króla Jagiełły siły polskie podeszły pod Kurzętnik nad Drwęcą, gdzie drogę zastąpiła im armia krzyżacka na czele z wielkim mistrzem Ulrichem von Jungingenem. Jagiełło zdecydował się na wycofanie swych sił, ale ponownie napotkał wojsko nieprzyjacielskie 15 lipca 1410 w pobliżu wsi Grunwald. Rozpoczęły się walki. Wojsko polskie opanowując powoli teren, obsadzając polskimi załogami zamki i miasta, stoczyło jeszcze jedną bitwę. W październiku 1410 Jagiełło odniósł nad armią zakonną zwycięstwo pod Koronowem. Potęga zakonu została mocno osłabiona, ale pokój w Toruniu w 1411 roku tylko dożywotnio przyznawał Jagielle i Witoldowi Żmudź. Zakon godził się na polubowny sąd w sprawie Santoka i Drezdenka, zrezygnował z pretensji do ziemi dobrzyńskiej i miał zapłacić Polsce odszkodowanie. Po wojnie z Zakonem w 1413 roku w Horodle nastąpiło zacieśnienie unii polsko- litewskiej. Litwini i Polacy zobowiązali się do wzajemnego uzgadniania na wiecach wyboru króla i wielkiego księcia litewskiego., z zachowaniem odrębności politycznej Litwy. Po śmierci Władysława Jagiełły w 1434 roku na tron polski został mianowany Władysław III, który od 1444 roku był także królem Węgier. Gdy zginął pod Warną w 1444 roku, władcą Królestwa Polskiego został Kazimierz Jagiellończyk, będący od 1440 roku wielkim księciem litewskim. Po bezkrólewiu lat 1444- 1447 koronacja Kazimierza Jagiellończyka w 1447 roku zapoczątkowała trwające blisko pół wieku panowanie. Jagiellończyk dążył do wzmocnienia władzy królewskiej, na co niechętnie patrzyli małopolscy panowie. Dlatego też mocniej związał się z możnymi z Wielkopolski, którzy zainteresowani byli odzyskaniem Pomorza. W 1440 roku na zjeździe przedstawicieli miast i ziem w Kwidzynie zawiązana została konfederacja rycerstwa i miast nazwana Związkiem Pruskim. W lutym 1454 roku po wypowiedzeniu posłuszeństwa wielkiemu mistrzowi, powstańcy opanowali większość zamków krzyżackich. W posiadaniu Zakonu został jedynie Malbork, Sztum i Chojnice. Jednocześnie do Krakowa udało się poselstwo Związku Pruskiego, prosząc o przyjęcie państwa zakonnego pod władzę króla polskiego. Stosowny dokument, zwany przywilejem inkorporacyjnym, wydany został przez Kazimierza Jagiellończyka 6 marca 1454 roku. Następnym krokiem było wypowiedzenie wojny Krzyżakom. Początkowe sukcesy powstańców zdawały się świadczyć, że zakon rychło zostanie pokonany. Tymczasem o przebiegu wojny miała zdecydować jakość sił zbrojnych i zasobność skarbu obu walczących stron. Trzon polskiego pospolitego ruszenia stanowiła słabo wyćwiczona jazda, podczas gdy Krzyżacy dysponowali bitnym żołnierzem zaciężnym oraz pomocą finansową z Niemiec. Mimo liczebnej przewagi Polaków, bitwa, jaka rozgorzała 18 września 1454 roku pod Chojnicami, zakończyła się całkowitą klęską polskiego pospolitego ruszenia. Zarysowała się tym samym dla Zakonu szansa odzyskania władzy w Prusach i wprowadzenia z powrotem zaciężnych wojsk do mniejszych miast i zamków. Nieopłacone oddziały najemne wydały w ręce polskie Malbork w 1457 roku. Mimo dużej pomocy ze strony miast pruskich wojna jednak przeciągała się. Nowa wyprawa pospolitego ruszenia pod Chojnice w 1461 roku wykazała pełną niesprawność szlacheckich szeregów. Dlatego w ostatniej fazie wojny w latach 1462- 1466 Kazimierz Jagiellończyk wystawił wojsko zaciężne na czele z Piotrem Duninem, doświadczonym dowódcą. We wrześniu 1462 roku w zaciętej bitwie z przeważającymi liczebnie Krzyżakami Dunin odniósł zwycięstwo pod Świecinem. Miało ono duże znaczenie moralne dla Polaków, podobnie, jak rok później w 1463 roku zwycięstwo na Zalewie Wiślanym. Ostatnim sukcesem strony polskiej było oblężenie i zdobycie Chojnic w 1466 roku. W 1466 roku został podpisany w Toruniu pokój. W myśl postanowień traktatu Zakon zwracał Polsce Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską i michałowską oraz Powiśle z Żuławami, Malborkiem i Elblągiem, a także biskupstwo warmińskie. Terytorium te zwane było odtąd Prusami Królewskimi. Pozostała część Prus z Królewcem była lennem Polski. Każdorazowy wielki mistrz miał składać przysięgę wierności królowi polskiemu, a w razie potrzeby udzielać pomocy zbrojnej. Bez zezwolenia Polski nie wolno było Krzyżakom prowadzić wojen przeciwko katolikom. Mistrzowie Krzyżaccy dążyli do obalenia postanowień pokoju toruńskiego, to właśnie stało się przyczyną wybuchu wojny w 1519 roku. Bitwy pomiędzy Polską a Krzyżakami były prowadzone ze zmiennym szczęściem, dopiero sprowadzenie z Krakowa ciężkich dział pozwoliło na zdobycie szeregu twierdz. 30 Kwietnia 1520 roku Polacy pod dowództwem Mikołaja Firleja oblegli Królewiec i wezwali załogę do kapitulacji. W spór polsko- krzyżacki wdali się pośrednicy, legaci papiescy, książęta Rzeszy Niemieckiej oraz król węgierski i czeski. Zygmunt Stary zgodził się na rozejm. W czerwcu Albrecht, ówczesny mistrz krzyżacki, zjawił się na rozmowy w Toruniu i postępował tak jakby trzymał króla w niewoli, kiedy dowiedział się, że z Danii nadeszły posiłki, zerwał pertraktacje i wyjechał. Od zachodu w kierunku Wałcza i Gdańska ciągnęła silna armia najemników niemieckich. Mikołaj Firlej otrzymał rozkaz odejścia spod Królewca. Przeciwnicy doszli aż do Wisły, zdobywając Chojnice i Tczew, ale zagrożeni przez silny korpus jazdy Firleja Cofnęli się. W listopadzie Firlej odzyskał Chojnice. Wielki mistrz Albrecht Hohenzollern nie cofał się. Król Zygmunt poprosił cesarza Karola V o pośrednictwo pokojowe. 5 Kwietnia 1521 roku zawarto w Toruniu rozejm na cztery lata. Przed wygaśnięciem tego terminu cesarz i król węgierski mieli rozstrzygnąć czy mistrz krzyżacki jest zobowiązany składać hołd. Sejm piotrkowski uchwalił, iż należy usunąć Krzyżaków z ziemi. Zakończył obrady 24 lutego 1525 roku, a 10 kwietnia Albrecht Hohenzollern złożył w Krakowie na Rynku hołd Zygmuntowi Staremu jako świecki książę Prus. W XVII wieku Hohenzollernowie umiejętnie wykorzystując układ sił na arenie międzynarodowej i wewnątrz Rzeczypospolitej w znacznym stopniu uniezależnili się od władców Polski. Głęboki kryzys przeżywało państwo zakonne w Inflantach. W 1557 roku król Zygmunt August zakończył interwencję w Inflantach zawarciem układu w Pozwolu. Był on wymierzony przeciwko Moskwie, której władca Iwan IV Groźny zajął porty: Narwę i Dorpat oraz część Inflant. W 1561 roku Zygmunt August podpisał z wielkim mistrzem Gotardem Kettlerem układ. Na mocy jego zakon ulegał sekularyzacji, a stany inflanckie zachowywały dawne przywileje oraz wolność wyznawania luteranizmu.
Okres kontaktów między Polską a Krzyżakami był jednym z najburzliwszych w dziejach Polski. Były to czasy zażyłych konfliktów wojennych, które były prowadzone ze zmiennym szczęściem Ostatecznie jednak Polska okazała się znacznie silniejsza od Zakonu Krzyżackiego, który nieraz był w poważnych tarapatach. Ten czas pokazał, też, że Polska nie zawsze potrafiła wykorzystać swoją przewagę nad przeciwnikiem. Polacy podczas tego okresu ponieśli ogromne straty pieniężne, gospodarcze a także moralne. Stratami pieniężnymi możemy nazwać wszystkie koszty wojen, odbudowy zamków i zapłaty żołdów dla rycerzy. Gospodarczymi, zaś to, że Krzyżacy zabrali Polsce Pomorze Gdańskie, co przyczyniło się do osłabienia po rozbiciu dzielnicowym, Polski. Straty moralne Polacy ponieśli poprzez oczernianie przez Krzyżaków.





ŹRÓDŁA:
Halina Tomalska „Historia- Od pierwszych cywilizacji do czasów nowożytnych”
Jerzy Wyrolumski „Historia Polski do 1505 roku”
Wydawnictwo Szkolne Omega „Notatki z lekcji historii”