Pasożyty przewodu pokarmowego.

Układ pokarmowy

Układ pokarmowy i układ trawienny. Jest to zespół narządów slużących do pobierania pokarmu, jego trawienia , wchłaniania składników odżywczych i usuwania substancji zbędnych, powstałych w wyniku trawienia lub niestrawionych. Układ pokarmowy ma postać umięśnionej rury o zróżnicowanym świetle, długości i budowie ścian zawierających zwykle gruczoły trawienne śródścienne. Łączą się z nim gruczoly trawienne pozaścienne. Wydzielają one soki trawiące pokarm. Transport pokarmu następuje głównie dzięki pracy mieśni ścian układu pokarmowego. U człowieka w skład układu pokarmowego wchodzą:
jama ustna wraz z jej narzadami (uzebienie, jezyk),
gardlo,
przelyk,
zoladek
jelito, zróznicowane na jelito cienkie (dwunastnica, jelito czcze i biodrowe) oraz jelito grube (jelito slepe, okreznica i odbytnica)
wątroba
trzustka.
Podobną budowę ma układ pokarmowy innych kregowców. Długość przewodu pokarmowego jest związana z jakościa i strawnościa pokarmu. Zwierzęta mięsożerne mają przewód krótki, a roślinożerne, spożywające pokarm mniej treściwy, o dużej objętości, zawierajacy dużo celulozy - dłuższy.

Badanie układu pokarmowego

Przewód pokarmowy jest narażony na wiele dolegliwości. Współczesna medycyna jest zaopatrzona w dużo narzędzi profilaktycznych i zlokalizowanie, zidentyfikowanie choroby czy pasożyta nie sprawia już większych problemów. Podstawowym badaniem ukladu pokarmowego, pozwalającym obejrzeć narządy miąższowe jamy brzusznej (wątroba, nerki, trzustka) jest USG - ultrasonografia. Obecność ciał obcych, kamieni lub objawy niedrożności jelita można zobaczyć w prześwietleniu jamy brzusznej promieniami RTG. Badanie to pozwala też po wcześniejszym podaniu środka kontrastowego na ocenę jelita (glównie grubego). Jest to tak zwany wlew doodbytniczy. Wnętrze przewodu pokarmowego można obejrzeć dzięki fiberoskopom czyli giętkim rurkom zakończonym kamerą. W zależności od budowy pozwalają oglądać różne odcinki przewodu pokarmowego. Przełyk, żoladek i dwunastnicę można ocenić gastroskopem, który wyposażony o dodatkowe urządzenia pozwala "zajrzeć" do dróg żólciowych. Esicę, czyli końcowy odcinek jelita grubego można obejrzeć sigmoidoskopem, a całe jelito grube kolonoskopem. Założenie zwykłej rurki, tak zwanej sondy żołądkowej, pozwala na badanie treści pokarmowej.


Pasożyty przewodu pokarmowego

Pasożyty to organizmy zwierzęce lub roślinne, które wykorzystują inny organizm jako środowisko życia i zdobywania pożywienia. Pasożytami najczęściej nękającymi człowieka są organizmy zwierzęce, które wywołują choroby zwane parazytozami.

Pasozyty bytujące w jelitach czlowieka zaliczamy do robaków i pierwotniaków. Robaki naleza do dwóch grup:
robaków plaskich (plazince),
robaków oblych (oblence)

Płazińce



Płazińce, robaki plaskie (Plathelminthes, Platyhelminthes), typ bezkręgowców stojący najniżej wsród zwierząt dwubocznie symetrycznych, dzielący się na trzy gromady: wirki, przywry - trematoda (np. Dicrocoelium dendriticum - motyliczka, Fasciola hepatica - motylica wątrobowa) i tasiemce - Cestoda.

Systematyka
Królestwo: Zwierzęta
Podkrólestwo: Tkankowce
Typ: Płazińce (Platyhelminthes)
Gromada (1): Wirki
Przedstawiciele: wypławek biały, wielooczka czarna
Gromada (2): Przywry; przedstawiciele: motylica wątrobowa, przywra krwi, motyliczka
Gromada (3): Tasiemce; przedstawiciele: tasiemiec uzbrojony, tasiemiec nieuzbrojony, bruzdogłowiec szeroki, tasiemiec bąblowcowy, mózgowiec.

Środowiskiem życia plazińców może być woda, gleba oraz inne żywe organizmy, w których płazińce pasożytują. Zwierzęta nie są jednakowej wielkości: są takie, które nie osiągaja nawet centymetra, a długośc ciała innych może dojść do kilkunastu metrów! Ciało plazinców jest spłaszczone grzbieto - brzusznie, mają one symetrię dwuboczną. Ciało zbudowane jest z mięśni kurczliwych. Skurcze wywołują ruch całego ciała. Wolno żyjące wirki przemieszczają się za pomocą nabłonka rzęskowego. Przywry i tasiemce nie są wyposażone w narządy ruchu. U zwierząt tych wyodrębniona jest przednia i tylnia część ciała oraz część grzbietowa i brzuszna. Na przedniej części umieszczone są narządy zmyslów i skupienia zwojów nerwowych. Strona stanowi ochronę przed wpływem szkodliwych czynników środowiska. Sposród płazińców pasożytniczy tryb życia prowadzą jedynie przywry i tasiemce. Taki tryb życia ma wpływ na budowę morfologiczną i anatomiczną pasożyta. Ich cechy to:
nabłonek odporny na działanie enzymów trawiennych żywicieli,
wykształcenie narządów czepnych: przyssawek i haczyków,
brak układów krwionośnego i oddechowego,
brak ubarwienia,
taśmowaty, plaski kształt ciała,
brak narządów ruchu,
wchłanianie pokarmu przez powłokę ciała,
oddychanie beztlenowe,
silnie rozwinięty układ rozrodczy i olbrzymia jego produktywność,
obojnactwo i samozaplemnianie

Tasiemce.
Wywołują chorobę, nazywaną tasiemczycą. Mają one kształt tasiemki czy wstążki. Tasiemce składają sie z główki uzbrojonej w haczyki lub ssawki (za pomocą których przyczepiają się do wewnętrznej ściany jelita), krótkiej szyjki stanowiącej strefę wzrostu oraz licznych członów. Dojrzałe czlony, zawierające zapłodnione jaja, odrywają się od końca pasożyta i są wydalane z kałem. Dalszy rozwój jaja do postaci wągra odbywa się w przewodzie pokarmowym żywiciela pośredniego. Uwalniane z jaja zarodki przebijają ścianę jelita i osiedlają się w narządach wewnętrznych.

Tasiemcem zarazić się można przez spożycie surowego lub niedogotowanego zakażonego miesa. Długie gotowanie może wyeliminować tasiemca, ale lepiej nie ryzykować. Człowiek może znależć u siebie takie tasiemce:
tasiemiec nieuzbrojony (długość od 4 do 10 m), jego żywicielem pośrednim jest bydło rogate. Zakażenie nastepuję w wyniku spożycia zakażonej wołowiny,
tasiemiec uzbrojony - Taenia solium (dlugosc 2-4 m), świnia żywicielem pośrednim. Człowiek zaraża sie przez spożycie zarażonej wieprzowiny. Jaja moga równiez się przenosic między ludźmi poprzez zakażone nimi ręce, żywność, wodę,
bruzdogłowiec szeroki (długość do 10 m), żywicielem pośrednim jest raczek (oczlik) bytujący w wodzie oraz ryby. Zakażenie następuje przez spożycie zakażonego kawioru lub rybiego miesa,
tasiemiec karłowaty (dlugosc 5-60 mm), żywiciel pośredni - myszy, szczury, ptaki. Zarażenie następuje po spożyciu jajeczek tasiemca obecnych w produktach żywnościowych. Jaja tasiemca wydalane z kałem na zewnątrz skażają środowisko, stwarzając niebezpieczeństwo zakażenia żyjących tam gryzoni oraz powtórnego zakażenia człowieka drogą doustną,
tasiemiec eliptyczny (długość do 35 cm), bytuje w jelitach psów i kotów oraz człowieka, żywicielem pośrednim jest pchła ludzka i psia


Tasiemczyca
Taeniasis

Opis
Tasiemczyca to pasożytnicze zakażenie przewodu pokarmowego wywołane przez tasiemca. Istnieje wiele gatunków tego pasożyta, w Polsce najczęściej spotyka sie tasiemca nieuzbrojonego i uzbrojonego, rzadziej bruzdogłowca. Opis tasiemców wyżej.

Najczęstsze dolegliwości i objawy
Często się zdarza, że zarażenie przebiega bezobjawowo. Niekiedy jednak moga występowac bóle brzucha i nudności, bóle głowy, uczucie osłabienia, nadmierna pobudliwość nerwowa, wysypki alergiczne, biegunki, brak apetytu lub ogromny apetyt i chudnięcie. Dolegliwości są najczęściej spotykane u dzieci zarażonych tasiemcem, a nie u dorosłych. Dolegliwości występują też u osób z upośledzonym układem immunologicznym. Objawy zarażenia zależą od ilości pasożytów oraz stanu zdrowia człowieka. Okresowo części tasiemca (cienkie płatki barwy ciała w ksztalcie prostokąta o wymiarach ok. 0,75 cm na 2-3 cm) mogą być zauważalne w kale. Stwierdzenie u siebie tych objawów wymaga skontaktowania się z lekarzem. Niezwłoczna wizyta lekarska jest niezbędna gdy dodatkowo odczuwa się silne bóle brzucha oraz wymiotuje się.

Przyczyny
Tasiemczyca jest chorobą odzwierzęca; do zakażenia dochodzi poprzez spozycie mięsa zawierającego wągry (postacie przetrwalnikowe pasożyta). W jelicie człowieka wągry przekształcają się w dojrzałe postacie tasiemca. Wydalane z kałem fragmenty ciała tasiemca (człony) zawierają jaja, którymi mogą zarazić się zwierzęta. Jeśli człowiek połknie jaja tasiemca, np. wraz z zanieczyszczoną kałem ludzkim wodą lub żywnością, stanie się żywicielem pośrednim.

Sposoby zapobiegania
Przed zakażeniem chroni spożywanie mięsa tylko ze źródeł pewnych, podlegających kontroli weterynaryjnej. Nie powinno się jeść surowego ani niedogotowanego miesa. Poza należy przestrzegać podstawowych zasad higieny osobistej, nie należy tego bagatelizować! Należy także utrzymywać czystosć w domu.

Przewidywany przebieg choroby
Dolegliwości mogą ustąpić w krótkim czasie (w przeciągu paru dni) pod warunkiem, że stosuje się do wskazań lekarza.

Możliwe powikłania
Zapalenie wyrostka robaczkowego, niedrożność przewodu pokarmowego, niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 (bruzdogłowiec szeroki), wągrzyca - w przypadku polkniecia jaj pasozyta (samozakazenia), wagry moga osiadac w róznych narzadach (skóra, mięśnie, wątroba, a nawet mózg), powodując miejscowy stan zapalny i objawy związane z uciskaniem narządów.

Badania dodatkowe
Wykonuje się badanie kału na obecność pasożytów.

Cele leczenia
Celem leczenia jest eliminacja pasożytów z organizmu.

Leczenie
Zalecenia ogólne
Leczenie przebiega w domu. Badaniu kału powinni sie poddać inni domownicy chorego. Dieta nie gra roli, odżywianie dowolne. Nie ma także zaleceń co do uprawiania sportu.
Leczenie farmakologiczne
Preparaty stosowane w zakażeniu tasiemcem są bardzo skuteczne. W leczeniu stosuje się Albendazole, Mebendazole, Mepacrine, Niclosamide, Paromamycin, Praziquantel. lek przyjmuje się jednorazowo. Po 3-6 tygodniach sprawdza się skuteczność leczenia badając kał. Leki powinny otruć tasiemca, który powinien być widoczny w kale. W razie niepowodzenia kuracje się powtarza do skutku.





Obleńce


Obleńce (Aschelminthes, Nemathelminthes), robaki obłe, bezkręgowce z typu obejmującego zarówno gatunki wolno żyjące, jak i pasożytnicze.
Systematyka
Królestwo: Zwierzęta
Podkrólestwo: Tkankowce
Typ: Obleńce (Nemathelminthes)
Gromada (1): Wrotki (Rotatoria)
Gromada (2): Nicienie (Nematoda); przedstawiciele:glista ludzka, włosień kręty, owsik, tęgoryjec dwunastnicy, węgorek jelitowy, mątwik burakowy, węgorek ziarnowy, węgorek niszczyk

Do obleńców należą organizmy wolnożyjące, które zamieszkują różne morza, żyją w glebie jak i w wodach słodkich, oraz organizmy pasożytnicze, bytujące na innych organizmach. Najliczniejszą grupę stanowią pasożyty zwierząt, ale występują także pasożyty człowieka, a także roślin.
Ciało robaków obłych jest wydłużone, walcowate, w przekroju poprzecznym okrągłe (obłe), cylindryczne lub workowatego kształtu. Ciało nie jest podzielone na człony, pokryte dobrze rozwiniętym oskórkiem wchodzącym w skład wora skórno-mięśniowego stanowiącego zewnętrzną warstwę. U niektórych gatunków ciało jest pokryte rzęskami. Wnętrze pierwotnej jamy ciała wypełnione jest płynem, który powoduje napięcie wora skórno mięśniowego i utrudnia jego skurcze i rozkurcze, co wpłynęło na częściowy zanik mięśni. W związku z tym obleńce poruszają się wyginając wężowato przednią część ciała. W większości są rozdzielnopłciowe, rozmnażanie następuje wyłącznie na drodze płciowej.
Obleńce zamieszkują środowiska wilgotne i wodne. Posiadają one zdolność do anabiozy, która umożliwia im przetrwanie niekorzystnych warunków. W większości rozdzielnopłciowe, rozmnażanie następuje wyłącznie na drodze płciowej.
Do obleńców zaliczamy: wrotki (Rotatoria), brzuchorzęski (Gastrotricha), ryjokrętki (ryjkogłowy) (Kinorhyncha), nitnikowce (Gordiacea), kolcogłowy (Acanthocephala) oraz nicienie (Nematoda).


Glista ludzka
Glista ludzka to robak o długości 25-40 cm. Powoduje glistnicę.

Glistnica
Ascaridosis
Opis
Najczęstsza choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego. Powoduje ją zakażenie jelita cienkiego glistą ludzką (Ascaris lumbricoides). Zachorowania najczęściej zdarzają się u dzieci
Najczęstsze dolegliwości i objawy
Najczęstsze objawy występujące u dzieci to wzmożona pobudliwość nerwowa, czasami bóle brzucha i wymioty. Możliwe jest nawet zahamowanie wzrostu i spadek masy ciała.Często zdarzają się zmiany skórne, zapalenie spojówek, napady astmy oskrzelowej. Glisty mogą być zauważalne w kale chorego, a czasami także w zwymiotowanym pokarmie.Kontaktu z lekarzem wymaga stwierdzenie glist w kale, lub zauważenie objawów opisanych wyżej. Gdy dokuczają silne bóle brzucha i wymioty należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Przyczyny
Jaja pasożyta są obecne w kale. Do zakażenia może dojść drogą pokarmową przez połknięcie jaj, przenoszonych przez brudne ręce, zanieczyszczony kałem pokarm lub wodę. W jelicie z jaja uwalnia się larwa, która wraz z krwią przez wątrobę wędruje do płuc, tam jest odkrztuszana do gardła i połknięta ze śliną wraca do jelita. Podczas przetransportowwania się larw mogą występować objawy skórne i płucne, spowodowane reakcją alergiczną organizmu. Dojrzała glista powstaje dopiero po 2-3 miesiącach. Ma ona różową lub kremową barwę i może osiągać 40 cm długości. Samica produkuje ogromne ilości jaj, które są wydalane z kałem.
Sposoby zapobiegania
Należy przestrzegać zasad higieny osobistej. Dzieci muszą myć ręce przed jedzeniem, zwłaszcza po każdej zabawie z rówieśnikami oraz po skorzystaniu z toalety. Warzywa i owoce powinny być bardzo starannie umyte. Nie wolno pić wody z nieznanych źródeł.
Możliwe powikłania
Niedrożność przewodu pokarmowego spowodowana nagromadzeniem się glist w jelicie cienkim, oraz zapalenie płuc.
Dodatkowe badania
Najważniejsze jest badanie kału na obecność jaj pasożytów. Zdjęcia radiologiczne klatki piersiowej wykonuje się przy dolegliwościach płucnych.
Cele leczenia
Cel leczenia to eliminacja pasożytów z organizmu.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Leczenie prowadzi się w domu. Aby wyeliminować zakażenie z mieszkania trzeba bardzo rygorystycznie przestrzegać higieny osobistej, np. codziennie zmieniać bieliznę pościelową i osobistą, dezynfekować urządzenia sanitarne i czyścić podłogę odkurzaczem. Dieta jest nieistotna, sport można uprawiać bez ograniczeń. Dolegliwości mogą ustąpić w przeciągu paru dni, pod warunkiem, że stusuje się zalecenia lekarza.
Leczenie farmakologiczne
W leczeniu stosuje się Mebendazol lub Pyrantel. Przyjmuje się je jednorazowo. Skuteczność leczenia sprawdza się poprzez badanie kału po 2 tygodniach. W razie niepowodzenia, kurację się powtarza.


Owsik
Owsiki, powodują owsicę. Są one najbardziej rozpowszechnionymi pasożytami, a szczególnie często bytują u dzieci. Owsiki przysysają się do ścian jelita. Mają długość kilku milimetrów.

Owsica
Enteriobiosis
Opis
Inwazja pasożytnicza części koncowej jelita cienkiego oraz jelita grubego, często występująca u dzieci. Samica owsika (Enterobius vermicularis) ma kolor biały,jej długość to około 1 cm, jest szerokości nitki. Samiec jest mniejszy.
Najczęstsze dolegliwości i objawy
Głównym i zazwyczaj jedynym objawem jest swędzenie okolicy odbytu. Pojawia się ono po położeniu się do łóżka. Swędzenie utrudnia zasypianie i często przerywa sen. Objawy mogące występować u dziewczynek to swędzenie sromu i upławy. U dzieci zakażenie objawia się nadpobudliwością nerwową i bólami głowy. Stwierdzenie objawów wymienionych powyżej, lub nawrót dolegliwości po leczeniu wymaga kontaktu z lekarzem.
Przyczyny
Do zakażenia owsikami dochodzi drogą pokarmową, poprzez połknięcie lub wdychanie jaj. Jaja mogą znajdować się na brudnych rękach i przedmiotach codziennego użytku, np. na brudnej bieliźnie czy pościeli. Jeśli zarażony jest jakiś domownik jaja znajdują sie w kurzu oraz na produktach spożywczych i w ten sposób łatwo może dojść do przeniesienia choroby na innych. Larwy owsika wydobywają się z jaj w końcowej części jelita cienkiego lub w jelicie grubym i tam dojrzewają. Dorosłe samice wraz z kałem opuszczają jelito lub samodzielnie wydostają się przez odbyt na zewnątrz (zwykle nocą) i składają jaja na skórze wokół odbytu. Często się zdarza samozakażenie.
Sposoby zapobiegania
Należy pilnować dzieci, aby przestrzegały podstawowych zasad higieny. Najważniejsze jest mycie rąk przed jedzeniem. To samo dotyczy wszystkich domowników, którzy mieszkają z osobą chorą. Istotne jest też zachowanie czystości w domu. Warzywa i owoce powinny być dokładnie umyte, a żywność przechowywana pod przykryciem i w lodówce.
Przewidywany przebieg choroby
Leczenie daje efekty pod warunkiem przestrzegania zasad higieny, często jednak dochodzi do nawrotów.
Możliwe powikłania
Raczej nie ma istotnych powikłan.
Badania dodatkowe
Wykonane są badania kału lub badanie naskórka pobranego z okolicy odbytu (tak zwanych zeskrobin).
Cele leczenia
Cel leczenia to eliminacja pasożytów z ciała chorego oraz z jego najbliższego otoczenia.
Leczenie
Zalecenia ogólne
Rygorystyczne przestrzeganie higieny w domu chorego jest bardzo ważne, należy także codziennie zmieniać bieliznę pościelową i osobistą, dezynfekować urządzenia sanitarne i czyścić podłogę odkurzaczem. W celu zlagodzenia swadu odbytu należy stosować podmywanie i miejscowe maści łagodzące podrażnienia. Przestrzeganie diety jest nieistotne, sport można uprawiać bez ograniczen.
Leczenie farmakologiczne
Najczęstszy lek to Pyrantel. Kuracja przeprowadzana jest dwa razy w dutygodniowych odstępach. Leczy się także wszystkich domowników chorego.

Włosień kręty (Trichinella spiralis)
Włośnica
Trichinellosis
Opis
Choroba zakaźna wywołana przez pasożyta o nazwie włosień kręty (Trichinella spiralis).
Najczęstsze dolegliwości i objawy
Na samym początku toczy się bezobjawowo, lecz niekiedy występują bóle brzucha i biegunka. Czasami zdażają sie nudności i wymioty. W późniejszej fazie występują bóle mięśni i gorączka z poceniem się oraz dreszczami, przemijający obrzęk twarzy i powiek, a niekiedy wysypka na skórze. Obecność powyższych objawów wymaga kontaktu z lekarzem. W przypadku gorączki powyżej 38C duszność, kaszlu, osłabienia i obrzęku wokół kostek należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Przyczyny
Włośnica to choroba odzwierzęca, rozwijająca się po zjedzeniu surowego lub niedogotowanego mięsa zakażonych zwierząt, głównie świń lub dzików. W przypadku człowieka pasożyty zagnieżdżają się w jelicie, gdzie dojrzewają i rodzą larwy, które następnie przechodzą do krwi i wraz z nią dostają się do wszystkich narządów, ale przede wszystkim osiadają w mięśniach. Powodują tam ból i miejscowy odczyn zapalny. Przetransportowywanie się włośnia powoduje objawy przypominające alergię. Niemożliwe jest zarażenie się włośnicą od innego chorego.
Sposoby zapobiegania
Należy spożywać mięso jedynie z pewnych źródeł, które podlegają kontroli weterynaryjnej. Nie powinno się jeść surowego ani niedogotowanego mięsa.
Przewidywany przebieg choroby
Powikłania włośnicy są niebezpieczne dla życia, ale prawidłowe leczenie często prowadzi do wyzdrowienia.
Możliwe powikłania
Zapalenie oskrzeli i płuc, zapalenie mięśnia sercowego, uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego.
Badania dodatkowe
Choroba jest truda do rozpoznania we wczesnym jej etapie. Całkowitą pewność daje znalezienie larw włośni w mikroskopowym badaniu wycinka pobranego z tkanki mięśniowej.
Cele leczenia
Zalecenia ogólne
Leczenie przebiega w domu, opieki szpitalnej wymagają jednak powikłania. W ostrej fazie choroby wskazane jest leżenie w łóżku. Aktywność fizyczna utrudniona jest przez bóle mięśni, lecz powrót do normalnej aktywności zalecany jest w fazie zdrowienia. Dieta nie jest istotna.

Leczenie farmakologiczne
Leki przeciwpasożytnicze (np. Tiabendazol), Kortykosterydy przy nasilonych objawach uczuleniowych oraz powikłaniach, oraz leki przeciwgorączkowe.

Jak uniknąć pasożytów przewodu pokarmowego?
Prawdę powiedziawszy nie jest to bardzo trudne. Podsumowując, aby uniknąć pasożytów przewodu pokarmowego należy przestrzegać zasad higieny osobistej. Często jest to bagatelizowane, ale faktem jestm, iż takie zachowanie ma fundamentalne znaczenie. Przestrzeganie zasad higieny żywienia i żywności jest podstawowym warunkiem sprawnego funkcjonowania całego ustroju i zachowania zdrowia. Uważać też trzeba na jedzenie, które się spożywa i wode, którą się pije. Jedząc "na mieście" nie możemy wiedzieć, czy pokarm nie jest zarażony pasożytem. Różne małe restauracyjki i budki z jedzeniem nie muszą być sprawdzone przez instytucje zajmujące się tym. Dlatego najlepiej jeść w domu. Aby wyeliminować pasożyty z mięsa należy je długo gotować. Ujmując wszystko w jednym słowie: HIGIENA.