Mikrometr i suwmiarka

OPIS BUDOWY SUWMIARKI I MIKROMETRU ORAZ SPOSOBU POMIARU PRZY UŻYCIU TYCH URZĄDZEŃ

SUWMIARKA

1.1. Historia suwmiarki
Pierwsze suwmiarki były stosowane już w XVII w, zaś pierwsza suwmiarka z noniuszem (czyli specjalną podziałką składającą się z 10-ciu równych części, równej 0,9 mm) została wykorzystana w 1790 r. w Anglii. Suwmiarki te wykonane były z drewna lub z mosiądzu.

1.2. Informacje ogólne
Suwmiarka jest bardzo przydatnym przyrządem pomiarowym przy obliczaniu np. skurczu masy czy projektowaniu kształtów. Dzisiejszą suwmiarką nazywamy przyrząd pomiarowy z noniuszem, przystosowany do pomiaru wymiarów zewnętrznych i wewnętrznych, a gdy ma wysuwkę głębokościomierza również do pomiaru głębokości. Suwmiarką można dokonać pomiaru z reguły z dokładnością do 0,1 mm.

1.3. Budowa suwmiarki
Suwmiarka uniwersalna składa się z prowadnicy stalowej z podziałką milimetrową, zakończonej dwiema szczękami nieruchomymi. Po prowadnicy przesuwa się suwak mający dwie szczęki przesuwne (krótszą górną i dłuższą dolną), odpowiadające szczękom stałym. Na suwaku znajduje się specjalna podziałka długości 9 mm (wspomniany wcześniej noniusz). Suwak jest wyposażony w dźwignię zacisku, za pomocą której ustala się jego położenie. Suwmiarka warsztatowa wyposażona jest w wysuwkę głębokościomierza do pomiaru głębokości.

1.4. Sposób wykonywania pomiaru
Pomiaru suwmiarką dokonuje się następująco: suwak odsuwamy w prawo i między rozsunięte szczęki wkładamy mierzony przedmiot, następnie dosuwamy suwak tak, aby płaszczyzny stykowe szczęk zetknęły się z krawędzią przedmiotu. Następnie odczytujemy ile całych działek prowadnicy odcina zerowa kreska noniusza, co odpowiada mierzonemu wymiarowi w milimetrach. Później odczytujemy, która kreska noniusza znajduje się na przedłużeniu kreski podziałki prowadnicy (kreska noniusza wskazuje dziesiąte części milimetra). Oprócz suwmiarek o dokładności pomiaru 0,1 mm czasami używa się suwmiarek z dokładnością pomiaru 0,05 i 0,02 mm. Te suwmiarki różnią się nacięciami noniusza.

2. MIKROMETR

2.1. Informacje ogólne
Mikrometr jest to przyrząd pomiarowy służący do precyzyjnego wyznaczania długości (nazywany też śrubą mikrometryczną), zawierający śrubę, której kąt obrotu (wysunięcie) jest proporcjonalny do mierzonej długości, typowa dokładność wynosi 0,01 mm. Istnieją dwa rodzaje mikrometrów. Mikrometr zewnętrzny służy do pomiaru długości, grubości i średnicy z dokładnością do 0,1 mm. Mikrometr wewnętrzny jest stosowany do pomiaru średnic otworów, wgłębień i szerokości rowków.

2.2. Budowa mikrometru
Mikrometr składa się z kabłąka, którego jeden koniec zakończony jest kowadełkiem, a drugi nieruchomą tuleją z podziałką wzdłużną i obrotowym bębnem, z podziałką poprzeczną. Oprócz tego mikrometr jest wyposażony we wrzeciono, zacisk ustalający oraz pokrętło sprzęgła ciernego. Wrzeciono ma nacięty gwint o skoku 0,5 mm i jest wkręcone w nakrętkę zamocowaną wewnątrz nieruchomej tulei z podziałką wzdłużną.

2.3. Sposób wykonywania pomiarów
Obracając bęben wysuwamy lub cofamy wrzeciono. Sprzęgło cierne z pokrętłem służy do tego, aby dokonać właściwego pomiaru i uniknąć uszkodzenia gwintu przez zbyt mocne dociśnięcie czoła wrzeciona do powierzchni mierzonego przedmiotu. Obracając pokrętłem sprzęgła ciernego, obracamy wrzeciono do chwili zetknięcia go z mierzonym przedmiotem lub kowadełkiem, po czym sprzęgło ślizga się i nie przesuwa wrzeciona. Położenie wrzeciona ustalamy za pomocą nacisku. Nieruchoma tuleja z podziałką wyposażona jest w kreskę wskaźnikową wzdłużną, na którą jest naniesiona podziałka milimetrowa. Pod kreską wskaźnikową są naniesione kreski, które dzielą na połowy podziałkę milimetrową (górną). Na powierzchni bębna jest nacięta podziałka obrotowa poprzeczna dzieląca obwód bębna na 50 równych części. Skok gwintu wrzeciona (inaczej śruby mikrometrycznej) wynosi 0,5 mm. Pełen obrót bębna powoduje przesunięcie wrzeciona o 0,5 mm. Obrócenie więc bębna o jedną działkę podziałki poprzecznej powoduje przesunięcie wrzeciona o 0,01 mm. Wartość mierzonej wielkości określa się najpierw odczytując na podziałce wzdłużnej liczbę pełnych milimetrów i połówek milimetrów odsłoniętych przez brzeg bębna, a następnie odczytujemy setne części milimetra na podziałce bębna patrząc, która działka na obwodzie bębna odpowiada wzdłużnej kresce wskaźnikowej tulei.

2.4. Informacje dodatkowe
Mikrometry są wykonywane w różnych wielkościach o zakresach pomiarowych 0-25 mm, 25-50 mm, 50-75 mm i tak dalej co 25 mm do 1000 mm. Duże mikrometry wykonuje się z czterema wymiennymi kowadełkami o długościach stopniowanych co 25 mm, dzięki czemu jeden mikrometr pokrywa zakres pomiarowy 100 mm (np. od 600 do 700 mm). Rozróżniamy trzy klasy dokładności mikrometrów: 0, I i II. Dopuszczalne błędy pomiarów w zależności od klasy dokładności mikrometru i zakresu pomiarowego wynoszą /-2 - /-40 mm. Mikrometry wewnętrzne są budowane w zakresach pomiarowych: 5-30 mm i 30-55 mm. Odczytywanie wyników i sposób pomiaru są identyczne jak w mikrometrze zewnętrznym.