Sprawa polska podczas I wojny światowej. 1914-1915.
1. Sprawa polska na arenie międzynarodowej w przeddzień wybuchu wojny.
Na arenie międzynarodowej nie istniał problem sprawy Polskiej. W XIXw zainteresowanie sprawą Polską było większe niż w XXw, co spowodowała m.in. Wiosna Ludów, Powstanie styczniowe, Wojna Krymska, Wielka Emigracja. Na przełomie XIX i XX wieku nie interesowano się sprawami Polski. Serbia, Bośnia i Albania miały większe zainteresowanie. Helena Modrzejewska, Panderewski, Sienkiewicz- starali się przypomnieć światu o Polsce.
Pierwsza dekada XXw dała ożywienie sprawom polskim. W Polsce powstały dwa przeciwstawne bloki: Trójporozumienie i trójprzymierze. Państwa zaborcze nie integrowały w sprawę polską, gdyż obawiali się niebezpieczeństw dla ich dominacji w Europie śr. i wsch. Proces dojścia Polski do niepodległości był procesem złożonym.
2. Postawy Polski wobec odzyskania niepodległości.
Na ziemiach Polskich były dwie postawy:
I- Rezygnacja, uznanie teorii, że historia stanowi teren walki o byt, jedyną racją jest siła- silniejsi zwyciężają, uważali, że Polacy powinni pozbyć się myśli o odzyskaniu niepodległości.
II- Proniepodległość- nawiązuje do tradycji Polskiej walki o niepodległość, podtrzymaniu aspiracji narodowych wbrew przeciwnościom.
3. Orientacje polityczne na ziemiach Polskich.
Funkcjonowały 3 orientacje związane z kwestią niepodległościową.
a) Program obozu narodowego
Obóz narodowo-demokratyczny (Roman Dmowski)- wyrastał z tradycji niepodległościowych i pozytywistycznych, był wypadkową. Zakładano spotęgowanie sił narodowych w walce o niepodległość, w oparciu o 3 tradycyjne elementy: religię, więzy rodzinne, inicjację gospodarczą. Wyłonił się z nacjonalizmu chciał realizacji interesów Polski dostępnymi metodami. Po 1905 chcieli wykorzystać kryzys Rosji by zagwarantować Polsce autonomię- zakończenie fiaskiem, bo car nie poszedł na ustępstwa. W Rosji w zaborze Rosyjskim endecja współpracowała z zaborcą, w zaborze pruskim i Austriackim wzywała do oporu przeciw zaborcy. Chciano by młodzież walczyła po stronie Rosji. Utworzono drużyny polowe „Sokoła” (Haller) i „Polskie drużyny szlacheckie”. Przed wybuchem wojny endecja realizowała program Autonomii- myśleli, że wojna będzie pomiędzy Niemcami i Rosjom, a zwycięska będzie koalicja z udziałem Rosji.
b) Program Austro- Polski
Nadzieje pokładano w Austro-Węgrach- obóz proaustriacki. Tworzyło ją wiele orientacji politycznych (konserwatyści, socjaliści, ludowcy, zwolennicy walki u boku Austro-Węgier, zwolennicy koncepcji trialistycznej- chcieli dualizm przekształcić w trializm).
PPS- frakcja rewolucyjna (Józef Piłsudski) lider, autorytet niepodległości, działał w związku walki w Galicji i współ kierował z nim Sosnkowski. Ich celem było oderwanie królestwa Polskiego od Rosji i przyłączenie do Galicji, a potem oderwanie od Austro-Węgier.
1) Polska partia socjalno demokratyczna- Ignacy Toszyński.
2) PSL- Jakub Bojko, Jan Stapiński, Wincenty Witos.
3) Konserwatyści.
W 1912 nastąpił wzrost napięcia w Europie związany ze sprawą Bałkańską. Na ziemiach polskich skoordynowano działania stojące na gruncie wojny z Rosją.
1) Polski skarb państwowy
2) komisja Skonfederowanych stronic niepodległościowych.- Miała być fundamentem rządu Narodowego (PPS, PPS, PSL), od nich oderwały się Narodowy związek robotników i Narodowy związek chłopski.)
c) Program Lewicy internacjonalistycznej.
SDKPiL- Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy. (Feliks Dzierżyński, Róża Luksemburg, Julian Machlewski) dążyli do rewolucji światowej, sprawa polska była dla nich nieistotna, nie chcieli niepodległości, uważali, ze to spowoduje likwidacje narodów. 1906- realizowano program anty niepodległościowy, stali się częściom SDPRL.
4. Wybuch wojny.
W sierpniu 1914- wybuchła wojna. Piłsudski nie chciał czekać, chciał zaktywizować samodzielne siły zbrojne przeciw Rosji. Wyruszył w nocy 5-6.08 z Oleandrów na czele kompanii do Królestwa Polskiego. Miał podnieść Polaków z zaboru Rosyjskiego do akcji przeciw zaborcy- akcja się nie powiodła.
5. Orientacje- na państwa centralne.
Na początku wojny były 2 orientacje, na państwa centralne i Ententy.
Państwa centralne: W 1914- w Krakowie powstał Naczelny komitet Narodowy z Juliuszem Leo- miał być władzą naczelną, polityka skarbową. Mieli utworzyć legiony Polskie walczące u boku armii Austriackiej, która popierała Polskę po stronie państw centralnych. Legionom narzucono dowództwo Austriackie, co nie podobało się Polakom.
6. Orientacje na państwa Ententy.
Koncepcja trialistyczna- popierał ja cesarz Franciszek Józef I-, obawiał się, ze, gdy dojdzie do włączenia III członu państwa Polskiego, zaczną mieć pretensje by włączyć zabór Niemiecki do państw Habsburgów. Popsułoby to stosunku między Niemcami a Austrią. Państwa ententy były niezdecydowane wobec państwa Polskiego. 1914 Minister spraw zagranicznych, Siergiej Sazanow przedstawił plan przesunięcia zachodnich granic Rosji nad Odrę. Plan był wątpliwy, bo autonomia ziem polskich byłaby wątpliwa i Polacy byliby pod przewagą Niemiec na Pomorzu i Śląsku.
7. Sprawa Polska Europie w I i II roku wojny.
1914-1915 nie przynoszą zmian Polsce. Rządy zaborcze uważały, że zakończa wojnę bez większych ustępstw dla Polski. Wyjątkiem były legiony, u boku Austrii. 1915- legion, 20.000 żołnierzy, zgrupowanych w 3 brygadach.
I- Józef Piłsudski
II- Józef Haller
III- Stanisław Szeptycki.
Po zajęciu w 1915 królestwa Polskiego przez państwa centralne nie było ustępstw dla Polski. Piłsudski nie zaciągał już do legionów, rozbudował Polskie organizacje wojskowe (Tadeusz Kasprzcki). Na zachodzie nasiliły się akcje na rzecz Polaków, działało wiele agencji w Lozannie (Sienkiewicz, Panderewski) i Komitet pomocy dla ofiar wojny w Szwajcarii w Vevey. Kampanie na zachodzie dla Polski: Panderewski w USA, Dmowski- Francja, Paryż.