Służba wojskowa

Według artykułu 85.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej każdy Polak jako obywatel jest zobowiązany do obrony Ojczyzny. Zgodnie z artykułem 4.2 ustawy z dnia 21 listopada 1967r. O powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej przygotować ma nas do tego służba wojskowa. Dokładna treść tej ustawy brzmi :

W ramach powszechnego obowiązku obrony obywatele polscy są obowiązani do spełniania służby wojskowej, służby w obronie cywilnej, odbywania przysposobienia obronnego, uczestniczenia w samoobronie ludności, pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych, odbywania służby zastępczej oraz do wykonywania świadczeń na rzecz obrony – na zasadach i w zakresie określonym w ustawie.

Służbę tą spełniać można w różnych formach w zależności od wieku, wykształcenia i stanu zdrowia. Może ona polegać na odbywaniu zasadniczej służby wojskowej, zajęć wojskowych oraz przeszkolenia wojskowego przez studentów i absolwentów szkół wyższych, ćwiczeń wojskowych oraz okresowej służby wojskowej przez żołnierzy rezerwy, a także pełnieniu czynnej służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny przez poborowych i żołnierzy rezerwy. W ramach obowiązku służby wojskowej poborowi zamiast do zasadniczej służby wojskowej - mogą być przeznaczeni do odbywania zasadniczej służby lub szkolenia poborowych w obronie cywilnej. Równoznaczne ze spełnieniem obowiązku zasadniczej służby wojskowej jest pełnienie przez poborowych służby w formacjach uzbrojonych nie wchodzących w skład Sił Zbrojnych RP.

Do obowiązkowej służby wojskowej zalicza się :
mężczyzn, którzy od 1 stycznia roku kalendarzowego kończą 18 rok życia, aż do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 50 lat, a mężczyźni mający stopień chorążego lub oficerski do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 60 lat.
kobiety, które maja kwalifikacje potrzebne do służby i od 1 stycznia roku kalendarzowego, w którym kończą 18 lat, aż do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 40 lat, a kobiety mające stopień chorążego lub oficerski do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 50 lat.

Do obowiązkowej służby wojskowej nie zalicza się :
obywateli polskich mających obywatelstwo innego państwa i stale zamieszkujących poza granicami państwa.
kobiety wychowujące dzieci do lat 8 oraz opiekujące się dziećmi do lat 16, zamieszkujące wraz z osobami obłożnie chorymi lub inwalidami I grupy tylko wtedy gdy opieki nad takimi osobami nie można powierzyć innym osobom.

Według obecnego stanu prawnego istnieje możliwość odroczenia zasadniczej służby wojskowej poborowemu na jego wniosek ze względu na :
wybór na posła - na czas pełnienia mandatu
kandydowanie do Sejmu - na czas trwania kampanii wyborczej
konieczność sprawowania bezpośredniej opieki nad członkiem rodziny wspólnie z nim zamieszkałym, który nie ukończył 16 roku życia lub został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy i do samodzielnej egzystencji albo który ukończył 75 rok życia, jeżeli nie ma innego pełnoletniego członka rodziny bliższego lub równego stopniem pokrewieństwa obowiązanego do sprawowania tej opieki, albo ze względu na obowiązek sprawowania opieki wynikającej z prawomocnego orzeczenia sądu na czas sprawowania tej opieki,
pobieranie nauki w szkole wyższej, jeżeli jest on studentem - na czas pobierania tej nauki, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym poborowy kończy 27 rok życia,
pobieranie nauki w zakładach kształcenia nauczycieli - na czas pobierania tej nauki, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym poborowy kończy 27 rok życia,
pobieranie nauki w szkole średniej, w tym policealnej lub pomaturalnej - na czas pobierania tej nauki, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym poborowy kończy 22 rok życia. Odroczenia ze względu na pobieranie nauki udziela się także poborowym będącym alumnami wyższych seminariów duchownych, osobami zakonnymi (po profesji czasowej), nowicjuszami w zakonach albo słuchaczami szkół duchownych kościołów i związków wyznaniowych mających osobowość prawną - na czas pobierania tej nauki, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym poborowy kończy 27 rok życia.

Służbę wojskową można odbywać w różnych formach :

Zasadnicza służba wojskowa
Jest najbardziej znaną i powszechną formą odbywania służby wojskowej. Ustawowy okres jej trwania obecnie wynosi 12 miesięcy. Służbę tę odbywa się w zasadzie w jednym nie przerwanym okresie, jednakże w określonych sytuacjach może być ona odbywana także w kilku okresach w ciągu 10 lat. W tym celu powołuje się poborowych i ochotników. Poborowi powoływani są do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 24 lata lub 28 lat jeśli z różnych przyczyn nie byli powoływani lub odraczani. Do zasadniczej służby wojskowej można zgłosić się również ochotniczo. W celu dostania się do wojska w tym trybie trzeba mieć ukończone 17 lat oraz kategorię zdrowia "A", która oznacza zdolność do służby wojskowej. Ochotnicy podlegają powołaniu do służby w terminie uzgodnionym z wojskowym komendantem uzupełnień. Mają oni prawo wyboru miejsca pełnienia służby i rodzaju wojska, jeżeli tylko spełniają warunki wymagane do odbywania służby w wybranej przez siebie jednostce wojskowej.

Nadterminowa zasadnicza służba wojskowa
Stanowi swoistą formę służby sprzyjającą uzawodowieniu armii. Mimo że służba ta wywodzi się z zasadniczej służby wojskowej, to stosunek służbowy żołnierza nadterminowego nie jest już oparty na obowiązku, a na dobrowolnym zgłoszeniu się żołnierza do tej służby i zgodzie dowódcy jednostki na jej pełnienie. W ten sposób przyjęcie do służby nadterminowej opiera się na swego rodzaju umowie zawartej między dowódcą jednostki i żołnierzem. Trwa on od roku do 4 lat. Zgłaszać się mogą tylko żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, którzy uzyskują pozytywne wyniki w szkoleniu, są zdyscyplinowani, w dniu rozpoczęcia tej służby nie przekroczą 25 roku życia, posiadają wykształcenie co najmniej na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej oraz nie byli karani sądownie.

Służba wojskowa studentów i absolwentów szkół wyższych
Absolwenci szkół wyższych są zobowiązani do odbycia przeszkolenia wojskowego ( również szkół wyższych ukończonych za granicą). Absolwenci szkół wyższych będący żołnierzami rezerwy mogą odbyć przeszkolenie wojskowe na własną prośbę. W drodze rozporządzenia Rada Ministrów może nałożyć obowiązek odbycia przeszkolenia wojskowego również na absolwentki szkół wyższych posiadające kwalifikacje przydatne do czynnej służby wojskowej.
Przeszkolenie wojskowe absolwentów szkól wyższych odbywa się w jednostkach wojskowych, w których funkcjonują szkoły podchorążych rezerwy w wymiarze do 6 miesięcy. Poborowych powołuje się do odbycia przeszkolenia wojskowego nie później niż w ciągu 18, licząc od dnia, w którym stali się absolwentami szkół wyższych. Należy w tym miejscu podkreślić, że wojskowy komendant uzupełnień odracza absolwentowi szkoły wyższej przeszkolenie wojskowe wtedy, gdy bezpośrednio po ukończeniu studiów podjął on naukę na studiach doktoranckich prowadzonych w systemie studiów dziennych. W tym przypadku poborowego powołuje się na przeszkolenie wojskowe nie później niż w ciągu 4 lat od dnia rozpoczęcia tych studiów.

Służba w jednostkach organizacyjnych niewchodzących w skład sił zbrojnych
Poborowi zamiast do zasadniczej służby wojskowej mogą być skierowani do odbycia służby w jednostkach organizacyjnych niewchodzących w skład sił zbrojnych. Do takich organizacji zalicza się m.in. oddziały prewencji Policji, Straży granicznej.

Służba zastępcza
Poborowi mogą wystąpić do komisji poborowej o skierowanie ich do odbycia służby zastępczej ze względu na przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne. Służba taka trwa 21 miesięcy i polega na wykonywaniu w czasie pokoju prac na rzecz ochrony środowiska, gospodarki wodnej, służby zdrowia i opieki społecznej, ochrony przeciwpożarowe itp.

Ćwiczenia wojskowe żołnierzy rezerwy
Osoby przeniesione do rezerwy podlegają obowiązkowi odbywania ćwiczeń wojskowych. Dzielą się one na :
jednodniowe – trwające do 24 godzin
krótkotrwałe – trwające od 2 do 30 dni
długotrwałe – trwające od 31 do 90 dni
Czas trwania ćwiczeń nie może być dłuższy niż 90 dni w roku. Natomiast łączny czas ćwiczeń przez cały okres przebywania w rezerwie nie może być dłuższy niż :
dla szeregowych i podoficerów, którzy odbyli zasadniczą służbę wojskową – 9 miesięcy
dla szeregowych, którzy nie odbyli zasadniczej służby wojskowej – 12 miesięcy
dla chorążych i oficerów – 18 miesięcy

Służba wojenna
W chwili ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny powoływane są osoby zdolne do służby wojskowej, żołnierze rezerwy i ochotnicy. Pomimo tego minister obrony narodowej może zorganizować dodatkowy pobór, którym objęci są :
mężczyźni, którzy w danym roku kalendarzowym skończyli 18 rok życia
kobiety mające kwalifikacje do służby wojskowej, które nie przekroczyły 40 roku życia
osoby uznane za czasowo niezdolne do służby wojskowej
Do czynnej służby wojennej nie powołuje się osób, które mają kwalifikacje potrzebne do sprawowania stanowisk w urzędach, instytucjach i zakładach produkcyjnych.

Od żołnierza służby zasadniczej wymaga się pełnego zdyscyplinowania, przestrzegania regulaminu, porządku i dokładnego wykonywania rozkazów. Rozkazy wydawane są przez przełożonych lub uprawnionych do tego żołnierzy starszych stopniem. Obowiązkiem podwładnego jest wykonanie rozkazu. Lecz w wyjątkowych sytuacjach podwładny może prosić o rozkaz na piśmie do czego rozkazodawca musi się ustosunkować. Pełną odpowiedzialność za wydane przez siebie rozkazy ponosi przełożony i on musi dopilnować, aby zostały one wykonane należycie.

Rota Przysięgi Wojskowej
Ja, żołnierz Wojska Polskiego, przysięgam służyć wiernie Rzeczypospolitej Polskiej, bronić jej niepodległości i granic. Stać na straży Konstytucji, strzec honoru żołnierza polskiego, sztandaru wojskowego bronić. Za sprawę mojej Ojczyzny w potrzebie, krwi własnej ani życia nie szczędzić. Tak mi dopomóż Bóg.