Przyczyny upadku Polski.

W XIX wieku, kiedy zastanawiano się nad przyczynami upadku Polski pojawiły się dwie zupełnie różne koncepcje. Pierwszą z nich nazywamy Szkołą Warszawską. Według niej do upadku Rzeczpospolitej Obojga Narodów przyczyniły się przede wszystkim czynniki wewnętrzne takie jak złe funkcjonowanie ustroju Polski, liberum veto czy kryzys gospodarczy. Natomiast szkoła Krakowska za decydujące uznała przyczyny zewnętrzne, czyli między innymi ingerencja państw ościennych w wewnętrzne sprawy Polski i wojny. W XX wieku powstała koncepcja mieszana, obecnie uważa się, iż obie szkoły miały rację, gdyż do upadku Rzeczpospolitej przyczyniły się zarówno czynniki zewnętrzne jak i wewnętrzne.
Jedną z przyczyn upadku Rzeczpospolitej Obojga narodów jest specyficzny ustrój państwa polskiego i brak w porę przeprowadzonych reform. Ustrój zaczął się kształtować już w XIII i XIV wieku, kiedy szlachta zyskiwała coraz większy wpływ na politykę. Szlachta była najsilniejszym stanem w Polsce, jako jedyna posiadała prawa polityczne i mogła współrządzić państwem. Olbrzymim problemem była wolna elekcja. Monarchowie często nadawali przywileje szlachcie, aby zyskać jej poparcie. Królowie elekcyjni, których władza była niepewna, chcąc zapewnić swoim potomkom tron musieli zyskać aprobatę szlachty. Sejm miał wpływ między innymi na wysokość podatków, wielkość wojska, politykę zagraniczną i kontrolowanie urzędników centralnych. Dzięki liberum veto posłowie mogli zerwać obrady sejmu, nie dopuścić do uchwalenia niekorzystnej dla nich uchwały. W dobie oświecenia pojawiły się pomysły na zniesienie tej „złotej wolności”, jednak szlachta nie pozwoliła na to. Instrukcje poselskie i obstrukcja parlamentarna również przyczyniły się do złego funkcjonowania sejmu. Od drugiej połowy XVII wieku nie można już mówić o dobrze działającym sejmie, ponieważ większość z nich była zrywana. Uchwalanie wyższych podatków na wojsko było prawie niemożliwe, ponieważ szlachta rzadko, kiedy widziała zagrożenia czyhające na Polskę i zazwyczaj nie była skłonna do płacenia wyższych podatków. Gdy nadeszło oświecenie rozpoczęły się w Polsce pierwsze reformy. Jednak były one znikome, często zbyt późno wprowadzone albo po prostu anulowane, nie mogły znacząco wpłynąć na poprawę sytuacji Polski. Szlachta, która była zbyt mocno przywiązana do „złotej wolności”, czyli liberum veto, nie chciała z niej zrezygnować. Duży wpływ na tą sytuację miała świadomość szlachecka. Od połowy XVI wieku szkolnictwem w Polsce zajmowali się jezuici, zakon powołany do walki z reformacją. Przez ponad trzysta lat wpajali oni młodzieży polskiej, iż ustrój, w jakim żyją jest doskonały i niepotrzebne są żadne reformy.
Kolejnym czynnikiem, który przyczynił się do upadku Rzeczpospolitej szlacheckiej były wojny, jakie prowadziliśmy w XVII. Wiek ten jest okresem ciągłych wojen prowadzonych przeważnie na terenach Polski. Od samego początku XVII wieku Polska uczestniczyła w bardzo wielu wojnach ze Szwecją. Szczególnie uciążliwy był Potop szwedzki, do którego doszło w latach 1655 – 1660r. To właśnie w czasie tej wojny pojawiły się pierwsze pomysły na dokonanie rozbioru Polski. W roku 1656r. podpisano traktat w Radnot, który zakładał podział Polski pomiędzy państw ościenne. Nie doszło jednak wtedy do podziały Rzeczpospolitej, ale kraj został zrujnowany gospodarczo a takie kraje jak Szwecja czy Brandenburgia zaczęły wyrastać na prawdziwe potęgi. W tym samym wieku prowadziliśmy jeszcze wojny z Kozakami, Turcją i Rosją. Walki z wszystkimi tymi państwami prowadzone były prawie równocześnie, rzadko zdarzały się okresy w czasie, których w Polsce panowałby względny spokój. Doprowadziło to do osłabienia polskiej gospodarki, zrujnowane były zarówno miasta jak i wsie. Mimo iż w XVIII wieku Polska nie prowadziła już wojen, to niestety Wojna Północna, w której Rzeczpospolita nie brała udziału, rozegrała się na jej terenach. Wiek XVII i początek XVIII doprowadziły gospodarkę do kryzysu. Mimo, iż próbowano wprowadzić pewne reformy mające na celu unowocześnienie polskiej gospodarki, nie przynosiły one skutków gdyż zmiany te były unieważniane.
Upadająca gospodarka miała znaczący wpływ na sytuację Rzeczpospolitej szlacheckiej. Jeszcze sto lat wcześniej Polska była jednym z największych eksporterów żywności na zachód. Jednak każda wojna powodowała olbrzymie straty demograficzne, niszczenie miast, wsi i dróg. W skutek tych wydarzeń straciliśmy wiele ziem, z których nie można już było czerpać zysków jak wcześniej. Polskie zborze nie miało już tak konkurencyjnej ceny jak wcześniej, ponieważ w XVIII wieku Rosja, która dopiero, co uzyskała dostęp do morza zaczęła eksportować żywność na zachód. Mimo tego polska szlachta nadal uważała się za „spichlerz Europy”. Z nadejściem oświecenia zaczęły pojawiać się pierwsze pomysły na zmiany gospodarcze. Stanisław Leszczyński uważał, iż konieczne jest regulowanie sytuacji chłopów i łagodzenie poddaństwa. Do podobnych wniosków doszedł Hugo Kołataj. On również opowiadał się za oczynszowaniem chłopów. Stanisław Staszic jako jeden z pierwszych domagał się uwłaszczenia chłopów. Pierwszych zmian dokonano na sejmie konwokacyjnym w 1764r., ujednolicono wtedy miary, zniesiono odrębność jurydyków oraz zniesiono cła wewnętrzne. Niestety reformy te zostały później anulowane. Na sejmie wielkim wprowadzono kolejne reformy gospodarcze jednak wtedy było już zbyt późno na podźwignięcie Polski z kryzysu.
Kolejną przyczyną upadku Polski jest ingerencja państw ościennych w sprawy Polski. Podczas sejmu niemego w 1717r. nie dopuszczono do głosu polskich posłów i uchwalono ustawy, których gwarantem był Car Piotr I. Do podobnych wydarzeń dochodziło jeszcze kilkakrotnie. W 1720r. Prusy i Rosja zawiązały traktat poczdamski, ustalono iż celem obydwu państw jest zabieganie o niezmienność ustroju Rzeczpospolitej. W 1732r. zawiązano traktat Trzech Czarnych Orłów, czyli porozumienie między Austrią, Prusami i Rosją. Państwa te planowały wpłynąć na elekcję króla Polski. W latach 1744 – 1748r. Prusy przyczyniły się do zrywania obrad sejmu, w skutek, czego nie udało się zwiększyć liczby wojska. W drugiej połowie XVIII Rosja często wpływała na wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej, będąc między innymi gwarantem niektórych sejmów. Państwa ościenne nie chciały dopuścić do żadnych reform mających na celu reformy ustrojowe i gospodarcze. Austria, Prus i Rosja cały czas pamiętały jak silnym państwem była polska przed wiekami, i nie mogły sobie pozwolić na wzmocnienie państw o tak wielkim potencjale. Państwa ościenne miały coraz większy wpływ na politykę Rzeczpospolitej, a w kraju rosło niezadowolenie szlachty. Mimo to stan ten nie potrafił dojść do porozumienia, istniało wiele stronnictw, ale każde z nich miało zupełnie inny pomysł na reformy, bądź ich brak. Ponadto Austria, Prusy i Rosja były monarchiami absolutnymi, nastawionymi na ekspansje terytorialną. Doprowadzając do rozbiorów Polski poszerzyły one swoje terytoria. Kiedy doszło w Polsce do wystąpień zbrojnych, czyli insurekcji kościuszkowskiej, zarówno kraje sąsiadujące z Polską obawiały się, iż w Rzeczypospolitej zaczyna się ogólno europejska rewolucja. Był to dla nich pretekst, aby spacyfikować to powstanie i doprowadzić do trzeciego i ostatniego rozbioru Polski.
W XVIII wieku zaczął się rodzić w Europie pomysł utrzymania równowagi na kontynencie. Powstały dwa bloki, Północny i Południowy. Polska, nielicząca się już na arenie międzynarodowej, nie zaliczała się do żadnego z tych ugrupowań. Nie łatwo było utrzymać prządek a gdy dochodziło do sporów należało jakoś je rozwiązać, nie dopuszczając do tego by któreś z państw europejskich stało się hegemonem. Można tego było dokonać kosztem Polski, która nie mogła się sama obronić a nie miała żadnego sojusznika, który by pomógł w razie wojny. Dlatego tez wszystkie trzy rozbiory Polski zostały bez problemu zaakceptowane na arenie międzynarodowej.
Do upadku rzeczpospolitej doszło w 1795r., kiedy Prusy Austria i Rosja dokonały trzeciego rozbioru polski. Do pierwszego rozbioru doszło w 1772r., kiedy to Polska straciła prawie jedną trzecią swoich terytoriów. Drugi rozbiór miał miejsce w 1791r., Prusy i Rosja powołujące się na chęć zachowania równowagi europejskiej podzieliły ziemie polskie miedzy siebie. Mimo iż to właśnie wtedy doszło do definitywnego upadku Rzeczpospolitej to nie można zapominać, iż, już prawie od stu lat Polska była uzależniona od państw ościennych, z upływem lat przestała prowadzić własna politykę, stała się zależna od obcych monarchów. Mimo, iż już w 1807r. stworzone zostało Księstwo Warszawskie a w latach 1815 – 1830r. istniało Królestwo Polskie, nie możemy tutaj mówić o niepodległym państwie, ponieważ te quasi państewka nie były w pełni suwerenne. Polska odzyskała niepodległość dopiero w 1918r. wraz z zakończeniem I Wojny Światowej.