Znaczenie okresu Napoleonskiego dla Europy

W okresie napoleońskim gruntowym przeobrażeniom uległy nie tylko stosunki polityczne w Europie, ale także społeczne. W krajach uzależnionych od Francji i pozostających pod jej wpływami, szczególnie na ziemiach włoskich i niemieckich, zostały zniesione przywileje stanowe i osobista zależność chłopa, co w bardzo poważnym stopniu podważało panujacy tam ustrój feudalny.
Przeksztalceniom w duchu burżuazyjnym uległo prawodawstwo . Wszędzie obowiazywał kodeks cywilny Napoleona, a niektóre kraje otrzymały konstytucję wzorowane na konstytucji francuskiej. Tworzono nowożytny, wzorowany na francuskim, aparat władzy państwowej. Przeobrażenia te przyczyniły się do powstania podstaw nowożytnych państw w całej niemal Europie.
Europa pod wplywami Napoleona.
Napoleon sprawował "ojcowska" władzę nad monarchami satelickich państw. Jedynym państwem, które nie chciało uznać przewagi Francji w Europie, pozostała Anglia. Napoleon dążył do załamania się Anglii, np. poprzez blokadę kontynentalną - zakaz wszelkiego handlu z Anglia. Mimo, że rozwijał się na wielką skalę przemyt, to blokada wkrótce odbiła się na życiu gospodarczym Anglii.Francja narzuciła Europie swą hegemonię za pomoca oręża. Nie bez znaczenia było także posługiwanie się ideologią antyfeudalną, głoszenie przez Francje hasła wolności i równości. Burżuazyjne cesarstwo francuskie starało się wprowadzić zmiany w państwach sąsiednich, ograniczające czy likwidujące przywileje szlacheckie, oraz torować burżuazji, zwłaszcza niemieckiej i włoskiej, drogę do władzy. Ważną rolę cementujacą spełniała również armią, która utraciła swój pierwotny czysto francuski charakter, skupiając pod swymi sztandarami żołnierzy z wszystkich krajów podporządkowanych Francji.Przeciwko panowaniu francuskiemu podnosił się jednak sprzeciw zarówno ze strony czynników zachowawczych, feudalnych, jak i rewolucyjnych, które w cesarstwie Napoleona widziały jaskrawe odstępstwo od zasad rewolucji francuskiej. Istniejące niezadowolenie znalazło wyraz w wystąpieniach związanych z niepowodzeniami Napoleona w Hiszpanii. Problemy Napoleona w Hiszpanii rozpoczęły się w momencie przymusowej abdykacji króla hiszpanskiego Ferdynanda VII, a na jego miejsce powołanie Józefa Bonapartego. Odpowiedzią było masowe powstanie ludu hiszpańskiego. Powstały liczne oddziały partyzanckie, które zapoczątkowały długotrwałą wojnę prowadzoną z bezwzględnością i okrucieństwem przez obie strony. Francuzi poniesli kilka klęsk, a mit niezwyciężalności armii napoleońskiej prysnął.
Piąta koalicja antyfrancuska.
Powstanie hiszpanskie przyczyniło się do utworzenia nowej koalicji antyfrancuskiej. W 1809 r., po zawarciu nowego porozumienia z Anglia, wystapiła przeciwko Napoleonowi Austria. Jednak Austria poniosła klęskę, w wyniku której powiększono Księstwo Warszawskie.
Wojna francusko-rosyjska. Upadek Napoleona.
Sprawa polska poważnie zaciążyła na stosunkach francusko-rosyjskich. Powiększenie Księstwa Warszawskiego wzmogło obawy państw uczestniczących w rozbiorach, że Polska zostanie wskrzeszona.Dnia 24 czerwca 1812 r., ignorując ultimatum rosyjskie żądające wycofania wojsk francuskich za Lebe, wielka armia francuska (600 tys. żołnierzy i 1300 dział) wkroczyła do cesarstwa rosyjskiego (218 tys. ludzi z silną, liczącą 900 dział, artyleria). Napoleon spodziewał się, że uda mu się doprowadzić wkrótce do rozstrzygającej bitwy. Jednak dowództwo rosyjskie przyjęło taktykę unikania większych bitew i cofania się w głąb własnych terytoriów. Zdobycie Smoleńska otwarło Napoleonowi drogę do Moskwy. Powołany na wodza rosyjskiego Micha Kutuzow zdecydował się przyjąć bitwę na przedpolach stolicy. W dniach 5 i 7 września pod wsią Borodino (ok. 90 km od Moskwy) miała miejsce wielka bitwa, w której obie strony poniosły olbrzymie straty (Rosjanie 50 tys., Francuzi 30 tys. ludzi). Choć Napoleon nie odniósł oczekiwanego zwycięstwa, Kutuzow postanowił cofnąć się i oddać Moskwę. Jednak armia rosyjska pod jego sprawnym dowództwem zachowała nadal pełna gotowość bojową. W tej sytuacji opanowanie Moskwy nie przyniosło żadnego rozwiązania. Położenie armii Napoleona pogarszało się z dnia na dzień. Po miesięcznym pobycie w Moskwie Napoleon zdecydował się na odwrót. Musiał przy tym wracać tą samą drogą, którą przybył, gdyż nie zdołał przebić się na południe przez wojska Kutuzowa. Odwrót Napoleona zamienił się w ich straszliwą klęskę. Nękani przez ostre mrozy, pozbawieni regularnego zaprowiantowania żołnierze gineli tysiącami lub dostawali się w ręce otaczających ich oddziałów partyzanckich i postępujacych krok w krok za Napoleonem wojsk Kutuzowa, który zdobywał sławę bohatera narodowego Rosji. Do rozstrzygającej bitwy doszło w czasie przeprawy przez Berezynę. Napoleonowi udało się zmylić przeciwnika i przeprowadzić resztki wielkiej armii na prawy brzeg rzeki. Nie uratowało to jednak wojska przed ostatecznym rozkładem, zwłaszcza gdy Napoleon opuscił żołnierzy i wyjechał do Paryża, by odbudować na nowo armię. W pościgu za pokonanym najeźdzcą Rosjanie wkroczyli do Prus Wschodnich i Księstwa Warszawskiego.
Szósta koalicja.
Prusy zawarły w 1813 r. układ z Rosją przeciwko Francji, wkrótce przyłączyła się także Austria. Wojska koalicji miały dwukrotną przewagę nad wojskami Napoleona. Natomiast ilość sprzymierzeńców cesarstwa francuskiego ustawicznie malała. Do końca pozostało mu wierne wojsko polskie, którym dowodził Poniatowski, mianowany wkrótce marszałkiem Francji. Decydujące starcie nastapiło w dniach 16-19 października 1813 r. pod Lipskiem. W toku wielkiej "bitwy narodów" armia napoleońska poniosła klęske.Wojna przeniosła się na terytorium Francji. Kiedy wojska koalicyjne wkroczyły do Paryża, senat uchwalił detronizację Napoleona, a on sam 6 kwietnia 1814 r. oglosił bezwarunkową abdykację i został wygnany na wyspę Elbę. Napoleon wyruszył w 1815 r. do Francji - "100 dni Napoleona", lecz został pokonany i powtórnie abdykował. Został wygnany na Wyspe Świętej Helleny, gdzie zmarł.