Pojęcie zdrowia i choroby – czynniki chorobotwórcze – podział chorób.

Zdrowie dla człowieka to najdroższa, najcenniejsza wartość i niczym nie można go zastąpić.
Dopóki jesteśmy zdrowi, nie interesujemy się naszym organizmem. Sytuacja radykalnie się zmienia gdy zaczynamy chorować, wtedy próbujemy dowiedzieć się jak najwięcej o chorobie, która nas nęka o skutecznym leczeniu i późniejszej profilaktyce.

Zdrowie jest to stan zupełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego.
W większym, biomedycznym znaczeniu zdrowie oznacza nieobecność choroby lub kalectwa, a więc z fizjologicznego punktu widzenia jest to zdolność organizmu do utrzymania homeostazy (równowagi), zarówno wewnętrznej jak i zewnętrznej (ze środowiskiem).
Nauką, która zajmuje się zdrowiem i jego aspektami jest higiena.
Choroba jest zatem brakiem zdrowia, jest stanem organizmu, w którym nie znajduje się on w równowadze wewnętrznej i zewnętrznej.
Zmiany środowiska zewnętrznego wywołujące chorobę nazywamy czynnikami chorobotwórczymi. Czynniki wywołujące chorobę bada dziedzina medycyny zwana patologią.. Choroba nie jest niezwykłym, odrębnym procesem.
Zachodzą w niej wszystkie podstawowe fizjologiczne procesy życiowe, jedynie przebieg tych procesów i ich wzajemny stosunek jest odmienny niż w stanie zdrowia, a istniejące mechanizmy przystosowawcze nie są wystarczające lub nawet ulegają uszkodzeniu. Wywołuje to odchylenia w przebiegu procesów fizjologicznych, które stają się procesami patologicznymi. Każdy czynnik chorobotwórczy, wywołujący zaburzenia, działa jednocześnie jako bodziec uruchamiający mechanizmy obronne (np. bakterie nie tylko powodują uszkodzenia, ale są równocześnie bodźcem wyzwalającym tworzenie przeciwciał).
Pozwalają one na przystosowanie mechanizmów fizjologicznych do warunków zmienionych przez czynnik chorobotwórczy.
W przypadkach, w których zaburzenie czynności organizmu w czasie choroby prowadzi do wyczerpania mechanizmów odpornościowych i do głębokich zmian organicznych, może nastąpić śmierć.
Czynniki chorobotwórcze, ze względu na ich właściwości, dzieli się na trzy zasadnicze grupy:
? Czynniki fizyczne ? mechaniczne, termiczne, energia elektryczna i słoneczna, ciśnienie atmosferyczne;
? Czynniki chemiczne ? trucizny;
? Czynniki biologiczne ? chorobotwórcze drobnoustroje (bakterie, wirusy, grzyby) i pasożyty
Należy dodać, ze każdy z wymienionych czynników może działać chorobotwórczo tylko w pewnych określonych warunkach. W innych warunkach ten sam czynnik może być bodźcem fizjologicznym lub czynnikiem obojętnym.
Właściwie każdy czynnik środowiska zewnętrznego może stać się czynnikiem chorobotwórczym w zależności od nasilenia, miejsca i sposobu działania na organizm oraz stanu, w jakim znajduje się organizm i sposobu jego reagowania.
Choroby nękające człowieka dzielimy na kilka podstawowych grup.
Podział ten jest umowny, ponieważ wielu schorzeń nie można sklasyfikować jednoznacznie.
? Choroby cywilizacyjne wykazują wyraźną zależność od stopnia rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa ? motoryzacji, chemizacji rolnictwa, urbanizacji, mechanizacji itp. Do chorób cywilizacyjnych zaliczamy te wywołane przez nadmierne zanieczyszczenie powietrza oraz spowodowane skażeniem substancjami chemicznymi gleby, wody, żywności i wywołane przez nadmierny hałas. Częściej zapadamy na choroby układu krążenia (choroba niedokrwienna, nadciśnienie tętnicze), nerwice, alergie oraz choroby psychiczne. Stosujemy leki i używki w nadmiarze, będące przyczyną chorób lekopochodnych i nałogów z których trudno się wyzwolić.
? Choroby genetyczne czyli dziedziczne przekazywane z pokolenia na pokolenie, zgodnie z prawidłowościami procesu dziedziczenia. Wśród chorób dziedzicznych są między innymi dziedziczna karłowatość, hemofilia, albinizm, daltonizm.
? Choroby społeczne to schorzenia przewlekłe, powodowane sytuacją społeczną, w której żyją ludzie, występują masowo. Lista chorób społecznych nie jest ściśle i raz na zawsze określona, gdyż chorób tych wciąż przybywa. Do chorób społecznych zalicza się uzależnienia (np. alkoholizm, narkomania, nikotynizm), gruźlicę, choroby nowotworowe i weneryczne.
? Choroby pasożytnicze (inwazyjne0 wywołane inwazją pasożytów w organizmie żywiciela (człowieka). Chorobowe objawy mogą być wynikiem uczulenia na produkty przemiany materii pasożyta, ucisku mechanicznego pasożytów na tkanki i narządy oraz zubożenia organizmu człowieka w ważne dla życia witaminy.
? Choroby alergiczne (tzw. Alergie) wynikają z nieprawidłowych odpowiedzi immunologicznych. Do zachowania dochodzi wtedy, gdy układ odpornościowy niepotrzebnie reaguje wytwarzania przeciwciał (określanym jako IgE) na obecność nieszkodliwych alergenów (antygenów). U zdrowego człowieka alergeny nie wywołują uczulenia, natomiast u człowieka podatnego nadmierna liczba przeciwciał wywołuje łzawienie, kichanie, katar sienny, zaczerwienienia skóry, obrzęki, swędzenie czy opuchliznę, a nawet astmę alergiczną. Alergenami są między innymi środki piorące, substancje chemiczne (np. konserwanty żywności), składniki leków i kosmetyków, składniki kurzu, zarodniki grzybów, sierść zwierząt, jady owadów, pierwiastki (np. chrom, nikiel), owoce cytrusowe, przetwory mleczne a nawet czekolada. U osób uczulonych na pyłki roślin, zarodniki grzybów i kurz, przeciwciała pobudzają pewne łącznotkankowe komórki błony śluzowej nosa do produkcji i wydzielania substancji takich jak serotonina czy histamina. Substancje te powodują miejscowe rozszerzenie drobnych naczyń krwionośnych i zwiększenie przepuszczalności śródbłonka naczyń włosowatych co jest przyczyną obrzęku, zaczerwienienia i innych objawów alergii. Gdy alergen działa na skórę to wysoki poziom histaminy jest przyczyną powstawania pokrzywki (czerwonych plam) , gdy reakcja alergiczna zachodzi w oskrzelach płucnych, rozwija się astma alergiczna, której objawem jest zwężenie przekroju oskrzelików co utrudnia oddychanie. Najgroźniejszą sytuacją dla osoby uczulonej jest szok krążeniowy (wstrząs anafilaktyczny), może do niego dojść po wniknięciu jadu osy lub innego owada albo po podaniu penicyliny. Wytwarzana wówczas do krwi histamina jest przyczyną szybkiego zmniejszania się objętości osocza krwi, w wyniku czego dochodzi do przyspieszenia akcji serca i zaczerwienienia skóry. Wstrząs anafilaktyczny wymaga natychmiastowej interwencji lekarza ponieważ może doprowadzić do utraty przytomności i śmierci.
Ludzie cierpiący na dolegliwości alergiczne (np. katar sienny) przyjmują leki przeciwhistaminowe.. Obecnie dostępne leki znoszą nie tylko uporczywe objawy uczulenia ale też nie powodują obniżenia sprawności psychoruchowej oraz senności.
Jedną z najlepszych metod walki z alergiami jest odczulanie, poprzedzone testami skóry które pozwalają ustalić na jaki konkretny rodzaj alergenu jest uczulona dana osoba.
W fazie opracowań jest szczepionka uniemożliwiająca syntezę przeciwciał IgE.
Choroby zakaźne (infekcje) mogą być zaraźliwe (np. cholera, ospa, odra, grypa) lub niezaraźliwe (np. tężec). Choroby zakaźne są przyczyną epidemii gdy w krótkich odstępach czasu lub jednocześnie pojawia się duża liczba zachorowań na daną chorobę; są też przyczyną pandemii, wtedy swym zasięgiem obejmują znaczne obszary kraju, kontynentu a nawet cały świat.
Choroby zawodowe to choroby powstające w związku z wykonywaniem określonego zawodu lub warunków, w których się ją wykonuje. Czynnikami wywołującymi te choroby są: trucizny przemysłowe, kontakt z ciałami promieniotwórczymi, zbyt wysokie lub zbyt niskie temperatury, hałas, wibracje, zapylenie, nadmierna eksploatacja na przykład narządu wzroku lub mowy, nieodpowiednie narzędzia pracy.
Choroby zawodowe nierozerwalnie wiążą się z wykonywanym przez długie lata zawodem (np. rozedma płuc u trębaczy, dmuchaczy szkła), afonia (bezgłos) u nauczycieli.
Zatrucia to zaburzenia czynności narządów lub śmierć w wyniku działania substancji trujących (toksycznych), które przeniknęły do organizmu z zewnątrz. Trucizny mogą wnikać drogą oddechową i pokarmową, przez skórę lub bezpośrednio do krwi (np. użądlenia, ukąszenia).
Zatrucia mogą towarzyszyć wykonywanej pracy (tzw. zatrucia zawodowe) albo mieć charakter przypadkowy lub rozmyślny (samobójczy).
Urazy są to uszkodzenia ciała i należą do nich między innymi urazy mechaniczne spowodowane bronią palną, narzędziami ostrymi, rąbiącymi i tępokrawędziastymi.
Inna kategoria to urazy cieplne ? odmrożenia i oparzenia oraz urazy elektryczne (np. rażenie piorunem, porażenie prądem). Niebezpieczne są też urazy wielonarządowe powstałe w wyniku wypadków przemysłowych, drogowych lub na wojnie..
Urazy mogą dotyczyć nie tylko ciała. Są też urazy psychiczne wywołane przez negatywne doświadczenie, pozostawiające trwały ślad w psychice człowieka (np. śmierć bliskiej osoby, zgwałcenie czy nieszczęśliwa miłość).
Odpowiednie działania profilaktyczne mogą nas uchronić przed wieloma chorobami.
W tym celu trzeba podjąć wszelkie działania i środki zmierzające do zapobiegania chorobom lub do ich ujawniania we wczesnych stadiach, dających szansę na szybkie wyleczenie chorego.