Wszystko dla 2 klasy

Temat nr 1

1.Zagrożenia naturalne i ich charakterystyka:
Trzęsienie ziemi, naturalny, krótki i gwałtowny wstrząs (lub ich seria) gruntu, powstały pod powierzchnią Ziemi (ognisko trzęsienia ziemi) i rozchodzący się w postaci fal sejsmicznych od ośrodka - epicentrum, znajdującego się na powierzchni, gdzie drgania są najsilniejsze.
W zależności od siły obserwuje się drgania przedmiotów lub przy silniejszych wstrząsach pękanie ścian, niszczenie budynków, powstanie szczelin w ziemi, zapadanie się terenu.
Przy określeniu siły trzęsienia ziemi używa się skali magnitud (Richtera skala), gdzie wartość 8,8 stopnia jest przeszło 10 tys. razy większa niż energia bomby atomowej zrzuconej na Hiroszimę.
Sejsmograf pionowy
Sejsmograf poprzeczny
Trzęsienia ziemi są rejestrowane na stacjach sejsmologicznych przy pomocy sejsmografu. Występują bardzo często, ok. 8-10 tys. rocznie, przypuszcza się nawet, że do 40 tys., gdyż nie wszystkie wstrząsy są rejestrowane z braku stacji pomiarowych (dna oceanów, tereny bezludne).
Oblicza się, że silne trzęsienia ziemi, tzw. światowe (rejestrowane przez wiele stacji na świecie) pojawiają się co 52 dni na lądzie i 28 dni na dnach oceanów, ale nie wszystkie z nich wywołują katastrofy.
Ze względu na głębokość ogniska wyróżnia się trzęsienia ziemi: płytkie (do 50 km), średnio głębokie (50-300 km) i głębokie (300-700 km), natomiast ze względu na genezę:
1) tektoniczne, stanowiące ok. 90% wszystkich trzęsień ziemi, zachodzące na terenie związanym z występowaniem młodych ruchów górotwórczych,
2) wulkaniczne, powstałe w wyniku wdzierania się magmy w warstwy skalne i rozprężenia się gazów.
Do najsilniejszych w historii zalicza się trzęsienia ziemi: 1906 w San Francisco, zginęło ok. 50 tys. ludzi (8,25 stopnia), 1908 w Mesynie - 80 tys. (7,5 stopnia), 1950 w Chinach - 100 tys., 1923 w Tokio i Jokohamie - 150 tys. (8,2 stopnia), 1933 w Indiach - 200 tys., 1939 w Turcji (8,0 stopni), 1950 w Indiach, w prowincji Assam (8,6 stopni), 1964 na Alasce (8,5 stopnia).
Często podczas podwodnych trzęsień ziemi powstają fale (tsunami), powodujące katastrofalne zniszczenia na wybrzeżach.
Erupcja, wybuch wulkanu. Ze względu na rodzaj wyrzucanego przez wulkan materiału erupcje dzieli się na: erupcje eksplozyjne, polegające na wyrzucaniu przez wulkan z ogromną siłą popiołów, bomb i gazów. Erupcje eksplozyjne są bardzo często przyczyną ogromnych zniszczeń.
Erupcje lawowe to erupcje, w czasie których z wnętrza wulkanu wydobywa się dość spokojnie lawa. Erupcje mieszane – gdy wyrzucane są zarówno popioły, jak i lawa. Ze względu na sposób, w jaki materiał wulkaniczny wydostaje się na powierzchnię skorupy ziemskiej, erupcje dzieli się na: erupcje centralne (gdy lawa lub popioły i gazy wyrzucane są z jednego krateru) i erupcje linearne (gdy lawa wylewa się rozległymi szczelinami).
Powódź, zalanie przez wodę terenów nadbrzeżnych, wzdłuż koryta rzeki lub brzegu morza, wskutek wezbrania wód. Przyczyną wezbrań są obfite i długotrwałe opady deszczu, nagły spływ wód z topniejących śniegów wiosną lub sztormy (tereny nadmorskie, np. Mierzeja Helska). Wezbrania potęgują zatory kry lodowej na rzekach.
Powodziom można zapobiegać budując obwałowania wzdłuż brzegów rzek i zbiorniki zaporowe, gdzie w czasie powodzi gromadzi się nadmiar wody. Na terenach nadbrzeżnych powodzi nie należy mylić z zalewaniem tych obszarów wskutek pływów.
Katastrofalne powodzie w obszarach gęsto zaludnionych przynoszą wielkie straty materialne, a także (np. w Chinach i Bangladeszu) pochłaniają życie setek ludzi.
Huragan ,wielki tropikalny cyklon, formujący się w rejonie Morza Karaibskiego i przemieszczający się zwykle ku północy, związane z nim silne wiatry (30-50 m/s) powodują niekiedy ogromne zniszczenia, głównie na Wyspach Antylskich i w
południowo-wschodniej części USA.
Susza, długotrwały okres charakteryzujący się brakiem opadów atmosferycznych, występujący głównie w okresie letnim.
Lawina, zsuwające się lub staczające z dużą prędkością ze stoku górskiego masy śniegu lub kamieni. Wyróżnia się lawiny kamienne i lawiny śnieżne.
Lawina kamienna
Lawina kamienna, zsuwająca się po stromym stoku górskim masa kamieni i żwiru, powstająca na skutek obrywu skalnego bądź naruszenia równowagi piargu w żlebie lub w stożku usypiskowym. Rodzajem lawiny kamiennej jest lawina wulkaniczna (zsuwanie się materiału wulkanicznego po stoku stożka, w trakcie wybuchu wulkanu).
Lawina śnieżna
Lawina śnieżna, masa śniegu lub lodu, obrywająca się ze stoku górskiego i zsuwająca w dół z dużą prędkością. Lawiny śnieżne mogą zsuwać się po stoku nachylonym powyżej 20. Stanowią przyczynę wielu wypadków, którym ulegają przede wszystkim turyści (narciarze, alpiniści). W górach wyższych wielkie lawiny zagrażają niekiedy drogom i osadom ludzkim. Wyróżnia się:
1) Lawiny pyłowe, powstające bezpośrednio po obfitych, świeżych opadach śniegu, poruszające się z największymi prędkościami (do 200 km/godz.) i tworzące wysoki welon pyłu śnieżnego, grożący uduszeniem. Przyczyną powstania lawiny pyłowej może być nawet fala akustyczna związana z głośnym krzykiem,
2) Deski śnieżne, powstające z obsunięcia się całej warstwy świeżego, jeszcze nie całkiem związanego z podłożem śniegu. Przyczyną powstania takiej lawiny bywa nagły wzrost temperatury powietrza lub "podcięcie" stoku przez poruszającego się narciarza. Rodzajem deski śnieżnej jest lawina powstała na skutek oderwania się nawisu.
3) Lawiny gruntowe, powstające na wiosnę w okresie odwilży. Zsuwające się ciężkie masy wilgotnego śniegu niekiedy głęboko erodują podłoże, porywając kamienie i okruchy skał oraz niszcząc roślinność.
Osuwisko, forma powierzchni Ziemi występująca na stokach górskich, powstająca w wyniku procesu osuwania. Osuwisko składa się z niszy osuwiskowej (miejsce oderwania materiału) i zwału osuwiskowego (miejsce depozycji materiału) oraz niekiedy z rynny osuwiskowej (droga transportu materiału).
Zwał osuwiskowy w zależności od lokalnych warunków przybiera różne formy, najczęściej jęzora osuwiskowego, wachlarza lub niewyrównanej, sfalowanej powierzchni.
W zależności od rodzaju materiału, jaki podlegał osuwaniu, dzielimy osuwiska na: zwietrzelinowe, ziemne i skalne, a także mieszane (np. zwietrzelinowo-skalne). Różnego wieku osuwiska spotykane są często w Beskidach.
2.Zagrożenia wynikające z działalności człowieka:
a)zagrożenia środowiska naturalnego
Efekt cieplarniany, wzrost temperatury planety spowodowany zwiększoną koncentracją dwutlenku węgla (lub innych gazów nieprzezroczystych dla podczerwonego promieniowania – tzw. gazów cieplarnianych), jeden z negatywnych skutków skażenia środowiska naturalnego.
Polega na zatrzymywaniu się w atmosferze coraz większych części promieniowania podczerwonego, co prowadzi do ogrzewania się Ziemi. Przypuszcza się, że jest to wynik zmiany zawartości gazów w powietrzu, a szczególnie gwałtownego wzrostu stężenia dwutlenku węgla. Prognozy zakładają, że jeśli tempo spalania paliw kopalnych utrzyma się, to w ciągu 40–45 lat może nastąpić nasycenie nim atmosfery, co spowodowałoby średni wzrost powierzchniowej temperatury Ziemi o ok. 1,5–4,5C.
Raport Międzynarodowego Zespołu do Zmian Klimatycznych (1995) jest pesymistyczny. Przewiduje, że w następnym stuleciu poziom wód morskich może wzrosnąć w wyniku topnienia lodów o ok. 1 m, zalewając większość delt rzecznych, wysp na atlantyckim wybrzeżu USA, część Chin, wyspy na Oceanie Indyjskim i Spokojnym. Zimy będą cieplejsze, a lata niebezpiecznie dla życia upalne. Zaostrzą się susze, opady deszczu będą prowadziły do nieustających powodzi.
Dziura ozonowa, spadek zawartości ozonu (O3) na wysokości 15-20 km głównie w obszarze bieguna południowego, obserwowany od końca lat 80. Tempo spadku wynosi ok. 3% na rok.
Największe znaczenie mają w tym procesie związki chlorofluorowęglowe (freony), z których uwolniony chlor (pod wpływem promieniowania ultrafioletowego) atakuje cząsteczki ozonu, prowadząc do wyzwolenia tlenu (O2) oraz tlenku chloru (ClO).
Tempo globalnego spadku ozonu stratosferycznego pod wpływem działalności człowieka (z wyjątkiem Antarktydy), oszacowane na podstawie badań satelitarnych, wynosi 0,4-0,8% na rok w północnych, umiarkowanych szerokościach geograficznych i mniej niż 0,2% w tropikach.
Powłoka ozonowa jest naturalnym filtrem chroniącym organizmy żywe przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym. W celu jej ochrony z inicjatywy UNEP (Program Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych) przedstawiciele 31 państw podpisali w 1987 Protokół Montrealski - umowę zakładającą 50-procentowy spadek produkcji freonów do roku 2000, w stosunku do 1986. Od 1990 obserwowane jest zmniejszenie tempa wzrostu freonów w atmosferze - z 5% rocznie do mniej niż 3%.
W 1995 Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii przyznano za badania nad wpływem freonów na ozon atmosferyczny (M. Molina, F.S. Rowland) oraz badania nad powstawaniem i reakcjami ozonu atmosferycznego (P. Crutzen - chemik holenderski).
Kwaśne deszcze, deszcze zawierające zaabsorbowane w kroplach wody dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz ich produkty reakcji w atmosferze: rozcieńczone roztwory kwasów siarki, głównie kwasu siarkawego (siarkowego(IV) wg nowej nomenklatury) oraz najbardziej szkodliwego kwasu siarkowego (inaczej siarkowego(VI)) a także kwasu azotowego (inaczej azotowego(V)). Powstają nad obszarami, gdzie atmosfera jest zanieczyszczana długotrwałą emisją dwutlenku siarki i tlenków azotu (ze źródeł naturalnych, jak czynne wulkany, albo sztucznych, jak spaliny z dużych elektrowni i elektrociepłowni zasilanych zasiarczonym - tzn. zawierającym siarkę i jej związki - paliwem, zazwyczaj węglem kamiennym lub brunatnym).
Czasami opady (kwaśnego deszczu, a także kwaśnego śniegu) trafiają na obszary bardzo odległe od źródeł zanieczyszczeń atmosfery, dlatego przeciwdziałanie kwaśnym deszczom stanowi problem międzynarodowy. Kwaśne deszcze działają niszcząco na florę i faunę, są przyczyną wielu chorób układu oddechowego, znacznie przyspieszają korozję konstrukcji metalowych (np. elementów budynków, samochodów) oraz zabytków (np. nieodporność wielu gatunków kamieni budowlanych na kwaśne deszcze).
Zapobieganie polega na budowaniu instalacji wyłapujących tlenki siarki i azotu ze spalin emitowanych do atmosfery (odsiarczanie gazu) oraz rezygnacji z paliw o znacznym stopniu zasiarczenia.
Zanieczyszczenia środowiska, substancje ciekłe, gazowe i stałe wprowadzane do środowiska w sposób naturalny lub przez człowieka w takich ilościach, że mogą one powodować zagrożenie zdrowia ludzkiego i ujemne zmiany w środowisku. Źródła zanieczyszczeń środowiska mogą być: punktowe (np. kominy), liniowe (np. drogi) i powierzchniowe (np. hałdy).
Wg UNESCO najpowszechniejsze zanieczyszczenai środowiska to: tlenki azotu (NOx), dwutlenek siarki (SO2), tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (CO2), fosfor (P), rtęć (Hg), ołów (Pb), ropa naftowa i DDT.
Zanieczyszczenia środowiska są najsilniej odczuwalne w wielkich skupiskach ludzkich, aglomeracjach miejskich i ośrodkach przemysłowych.
Obecnie zanieczyszczeniu uległy już praktycznie wszystkie elementy środowiska, przy czym najwięcej uwagi poświęca się zanieczyszczeniom powietrza i zanieczyszczeniom wód, gdyż mają one bezpośredni wpływ na zdrowie i życie ludzi.
b)katastrofy i awarie
-komunikacyjne: katastrofy kolejowe, morskie, drogowe, lotnicze
-przemysłowe: eksplozje
-w kopalniach
c)zagrożenia radiacyjne i chemiczne
-awarie elektrowni jądrowych
-awarie zakładów chemicznych
Temat nr 3
1. Współczesne środki rażenia
Broń, każdy środek techniczny służący do zadawania bezpośrednich ciosów, przeznaczony do celowego rażenia ludzi i zwierząt oraz do niszczenia różnych obiektów (np. budynków) i roślinności, a także do ćwiczeń i uprawiania niektórych dyscyplin sportowych (również myślistwa).
W zależności od zasięgu i skutków działania broń dzieli się na: broń konwencjonalną (klasyczną), o ograniczonych w przestrzeni i czasie skutkach działania, do której zalicza się wszelkie rodzaje broni białej, broń strzelecką, większość dział artyleryjskich, a także np. niektóre pociski rakietowe, bomby lotnicze i głębinowe, miny, torpedy, oraz broń niekonwencjonalną (broń masowej zagłady, czyli broń jądrową, chemiczną i biologiczną), powodującą zniszczenia na bardzo dużych przestrzeniach.
Przy uwzględnieniu budowy i zasad działania broń można podzielić na broń białą, palną i rakietową. Z punktu widzenia wojskowych zadań bojowych wyróżnia się: broń strategiczną, operacyjną, operacyjno-taktyczną i taktyczną. Wg prawa nabywanie i posiadanie broni jest dozwolone wyłącznie na podstawie pozwolenia administracyjnego. W tym zakresie może ono dotyczyć broni palnej, czyli takiego urządzenia, którego wszystkie elementy składowe umożliwiają oddanie strzału. Broń palną jest w szczególności broń krótka, myśliwska i sportowa, na których posiadanie wymagane jest zezwolenie administracyjo- prawne. Nielegalne wytwarzanie, posiadanie, handel czy udostępnienie osobie nieuprawnionej broni rodzi odpowiedzialność karną (art. 263 kodeksu karnego z 1997), natomiast produkowanie, posiadanie lub pozbywanie się broni działającej na zasadzie sprężonego powietrza (tzw. pneumatycznej) rodzi odpowiedzialność jak za wykroczenie.
2.Broń konwencjonalna jej rodzaje i możliwości rażenia
Broń “inteligentna” (angielskie smart weap-ons), nowa generacja broni konwencjonalnej, opartej na najnowszych osiągnięciach elektroniki, mechaniki precyzyjnej, charakteryzująca się dalekim zasięgiem, mobilnością i skutecznością rażenia. Są to pociski manewrujące typu Cruise, Tomahawk, Stinger
Użyta po raz pierwszy w wojnie z Irakiem, w Zatoce Perskiej w 1991, gdzie bomby naprowadzane techniką laserową i podczerwieni paraliżowały elektronicznie system obrony przeciwlotniczej przeciwnika.
Pocisk Tomahawk
Tomahawk, Tomahawk Cruise Missile, TALM, amerykański pocisk manewrującytypu Cruise, oznaczenie kodowe BGM-109. W roku 1972 amerykański Departament Obrony zlecił zaprojektowanie nowych środków przenoszenia broni jądrowej, które nie naruszałyby traktatu SALT I. W efekcie tych prac powstał napędzany silnikiem odrzutowym pocisk manewrujący. Pocisk wszedł do służby w początkach lat osiemdziesiątych.
Poddźwiękowy pocisk manewrujący dalekiego zasięgu Tomahawk może atakować cele naziemne (Tomahawk Land Attack Missile - TLAM) oraz nawodne (Tomahawk Anti-Ship Missile - TASM). TLAM może być uzbrojony zarówno w głowicę konwencjonalną (TLAM-C), nuklearną (TLAM-N) czy być przeznaczony do przenoszenia zasobników kasetowych (TLAM-D). W roku 1991 prezydent G. Bush ogłosił decyzję o wycofaniu wielu rodzajów broni nuklearnej z czynnej służby, w efekcie z okrętów nawodnych i podwodnych usunięte zostały wszystkie pociski Tomahawk zdolne do przenoszenia takiej broni, na wyposażeniu armii pozostały jedynie konwencjonalne wersje tego pocisku.
Dane techniczne: długość 5.56 m (z silnikiem startowym - 6.25 m), średnica 51.81 cm, rozpiętość skrzydeł 2.67 m, waga 1,192 kg (z silnikiem startowym - 1,440 kg), głowica konwencjonalna 454 kg, ładunek podkalibrowy 166 BLU-97/B lub jądrowa W-80 200 kt, naprowadzanie bezwładnościowe + TERCOM, paliwo stałe, turbinowy silnik dwuprzepływowy Williams International F107-WR-402, zasięg TLAM-N - 2,500 km, TASM - 450 km, TLAM-C - 1,300 km, TLAM-D - 1,300 km, prędkość 880 km/h. Koszt wyprodukowania 1 pocisku wynosi 1,3 mln dolarów.
Tomahawk może zostać odpalony z okrętu nawodnego lub podwodnego. Po odpaleniu pocisku uruchamiany jest mały silnik startowy na paliwo stałe nadający rakiecie prędkość umożliwiającą uruchomienie turbinowego silnika dwuprzepływowego. Tomahawk jest pociskiem trudno wykrywalnym, ponieważ pozostawia małe odbicie radarowe oraz porusza się na małej wysokości. Ponadto silnik emituje mało ciepła, dlatego wykrycie go poprzez fale podczerwone także staje się utrudnione. Na awionikę składa się odbiornik GPS (Global Positioning System - światowy system nawigacyjny), unowocześniony DSMAC (Digital Scene Matching Area Correlation - cyfrowy system kontroli terenu) oraz układ kontroli TOA (Time of Arrival - czas dotarcia do celu). Po zbliżeniu się do celu uruchamiany jest system naprowadzający TERCOM, który skanuje powierzchnię obszaru, nad którym przelatuje pocisk. Następnie porównuje ją z obrazem tego obszaru zapisanym w pamięci komputera pokładowego. Po dokonaniu takiego porównania ustala wysokość dalszego lotu. Gdy osiągnie przybliżony rejon celu uaktywnia system DSMAC, który porównuje kształt zlokalizowanych obiektów do kształtu zaprogramowanego w pamięci jako cel uderzenia.
Tomahawk był wielokrotnie używany do ataku na wiele różnych celów. Zgodnie z danymi amerykańskiej marynarki, na 297 planowanych odpaleń 290 pocisków wystrzelono, zaś 242 trafiły w cel.
Wyrzutnie pocisków tego typu są montowane na pancernikach klasy Iowa, krążownikach klasy Virginia, Long Beach, Ticonderoga, na niszczycielach klasy Arleigh Burke i Spruance oraz na okrętach podwodnych klasy Los Angeles.
Broń biała, wszystkie środki służące do walki wręcz. Od najdawniejszych czasów aż do XVI w. broń biała była podstawową bronią bojową, myśliwską, a także sportową. Powszechnie stosuje się podział broni białej na: obuchową (maczuga, topór), drzewcową (oszczep, kopia, lanca, pika), sieczną (szabla, miecz), kłującą (szpada) oraz kłująco-sieczną (rapier). Obecnie z broni białej jednostki wojskowe na wyposażeniu posiadają jedynie bagnety oraz noże wojskowe, a także kordziki i szable, które stosowane są wyłącznie jako broń paradna.
3.Broń masowego rażenia
Broń masowej zagłady, zwana bronią masowego rażenia, broń ABC, broń o niekonwencjonalnym ładunku rażącym (A - atomowym, B - biologicznym, C - chemicznym), do której zalicza się broń jądrową, biologiczną i chemiczną, o wielkiej sile rażenia, co do której użycia obowiązuje bezwzględny zakaz (jej użycie jest sprzeczne z prawem ludzkości i normami prawa międzynarodowego). Broń jądrowa oparta jest na wykorzystaniu energii jądrowej, jej czynnikami rażenia są: fala uderzeniowa, promieniowanie (świetlne i przenikliwe), skażenie radioaktywne środowiska. Po raz pierwszy została użyta przez USA podczas ataku na Hiroszimę (6 sierpnia 1945) i Nagasaki (9 sierpnia 1945) pod koniec II wojny światowej. Obecnie obowiązuje w stosunku do niej zakaz z 1968 jej rozprzestrzeniania (nieproliferacja), sama zaś broń znajduje się w rękach czł. tzw. Klubu Atomowego, do którego należą: USA, Francja, Wielka Brytania, Chiny i Rosja.
Działanie broni bakteriologicznej (biologicznej) opiera się na dostarczeniu na teren przeciwnika chorobotwórczych mikroorganizmów (wirusów, bakterii, tkankowców), a także toksyn (przy wykorzystaniu bomb z zakażonymi owadami lub cieczami) oraz zawiesiny zwanej aerozolem biologicznym. Broń ta jest przedmiotem rokowań co do zakazu jej stosowania i badań (konwencja o zakazie broni bakteriologicznej z 10 kwietnia 1972, podpisana w Nowym Jorku przez 111 państw, wywodząca się z Protokołu Genewskiego 1925).
Broń chemiczna oddziałuje biochemicznie na organizmy żywe za pośrednictwem substancji chemicznych, w tym środków termicznych (zapalających - np. napalm). Jest to najstarszy rodzaj broni masowej zagłady, stosowany m.in. w średniowieczu przez Chińczyków (prawdopodobnie używali kwasu pruskiego). Wg J. Długosza miała być wykorzystana przez Mongołów w ataku gazowym w bitwie pod Legnicą (9 IV 1241). Masowo użyły jej wojska niemieckie podczas I wojny światowej pod Ypres (22 kwietnia 1915), stosowano ją następnie w II wojnie światowej, w czasie konfliktu w Korei (1950-1953), w Wietnamie (1965-1973), w Afganistanie (1979-1996). Obecnie broń tę posiadają około 22 państwa na świecie. Także w stosunku do niej stosuje się ograniczenia zmierzające do całkowitego zakazu jej stosowania (konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji, składowania i użycia broni chemicznej oraz o zniszczeniu jej zapasów, podpisana 1993 w Paryżu przez 127 państw).
4.Formy i rodzaje walki zbrojnej
5.Obrona przed środkami walki
Temat nr 4
1.Broń jądrowa i jej rodzaje
Broń jądrowa, dawniej zwana bronią atomową, broń A, jeden z rodzajów broni masowej zagłady, o działaniu wybuchowym o wielkiej sile, wykorzystująca energię powstającą podczas reakcji łańcuchowej rozszczepiania jąder atomów izotopów ciężkich pierwiastków, m.in. uranu lub plutonu (tzw. broń jądrowa jednofazowa), bądź podczas łączenia się (syntezy) jąder izotopów wodoru - deuteru i trytu (broń termojądrowa, zwana również bronią jądrową dwufazową lub termonuklearną; dawniej zwana bronią wodorową). Jeśli reakcja taka przebiega gwałtownie, dochodzi wówczas do wybuchu (tzw. broń jądrowa o działaniu wybuchowym), jeśli natomiast przebiega powoli - wybuchu nie ma (mówi się wówczas o bojowych środkach promieniotwórczych, BSP, stosowanych w postaci dymów, proszków lub cieczy, używanych jako wypełniacze do bomb lotniczych lub pocisków artyleryjskich). Energię wybuchu jądrowego porównuje się najczęściej z energią wyzwalaną przez wybuch określonej masy trotylu (TNT) i wyraża za pomocą tzw. równoważnika trotylowego. Eksplozja bomby jądrowej może być dokonana w powietrzu, na powierzchni ziemi lub wody oraz pod ziemią i pod wodą. Wybuch bomby jądrowej powoduje powstanie czynników rażących: fali uderzeniowej, promieniowania cieplnego, promieniowania jonizującego, zwłaszcza przenikliwego (gamma i neutronowe) oraz promieniotwórczego skażenia terenu. Fala uderzeniowa powstaje na skutek podwyższonej temperatury oraz wysokiego ciśnienia i rozprzestrzenia się we wszystkich kierunkach z prędkością przekraczającą prędkość dźwięku. Źródłem promieniowania cieplnego jest powstająca podczas wybuchu kula ognista; promieniowanie to wznieca pożary materiałów palnych i powoduje oparzenia ludzi i zwierząt. Niewidzialne i niewyczuwalne jest natomiast promieniowanie przenikliwe. Przy porażeniu człowieka dawką ponad 200 rentgenów może dojść u napromieniowanego do tzw. choroby popromiennej. Promieniotwórcze skażenie terenu dokonuje się poprzez opadanie na ziemię radioaktywnych produktów powstałych na skutek wybuchu.
W 1942 przystąpiono w USA do realizacji tzw. Projektu Manhattan, mającego na celu skonstruowanie broni jądrowej. Pierwsza próba z taką bronią odbyła się w lipcu 1945 na poligonie wojskowym Alamagordo, w amerykańskiej stanie Nowy Meksyk. Broń jądrowa została użyta podczas II wojny światowej przez USA, które zrzuciły ją 6 i 9 sierpnia 1945 na Hiroszimę (Little boy) i Nagasaki (Fat man) w Japonii, co znacznie przyspieszyło zakończenie działań wojennych na Dalekim Wschodzie. W 1949 broń jądrową wyprodukował także ZSRR, następnie Wielka Brytania, Francja, ChRL oraz Indie.
Obecnie broń jądrową posiadają ponadto Białoruś, Kazachstan i Ukraina; prawdopodobnie w jej posiadaniu są także: Izrael, Korea Północna, Republika Południowej Afryki i Pakistan. W 1963 USA, ZSRR i Wielka Brytania zobowiązały się do zaprzestania prób z bronią jądrową, prowadzonych w atmosferze lub pod wodą.
W 1970 wszedł w życie układ o nierozprzestrzenianiu (nieproliferacji) broni jądrowej, do którego przystąpiło 178 krajów, przedłużony 1995 bezterminowo.
Manhattan Project, kryptonim amerykańskiego programu badań prowadzonego w latach 1942-1947, służącego do uzyskania broni jądrowej w czasie II wojny światowej. Na jego czele stał generał Leslie R. Groves, w ramach programu pracowali najwybitniejsi fizycy znajdujący się w USA (Amerykanie i wielu uciekinierów z Europy, głównie z Niemiec, m.in.: R.J. Oppenheimer, A.H. Compton, N. Bohr, A. Einstein, J. Franck, E. Fermi, L.W. Alvarez, E.O. Lawrence).
W ramach projektu stworzono kilka ośrodków naukowych (Argonne National Laboratory, Hanford, Los Alamos), wytworzono pierwszy reaktor atomowy CP-1 i pierwszą bombę atomową, którą zdetonowano 16 lipca 1945 na szczycie wieży w Alamogordo - zapalnik do detonacji znajdował się bunkrach oddalonych o 9 km.
Rząd USA poinformował o wynikach uzyskanych w ramach Manhattan Project Brytyjczyków. ZSRR domagał się dostępu do wyników, uzyskał je później, korzystając z działalności szpiegowskiej niektórych członków Manhattan Project. Koszt Manhattan Project wynosił ok. 2 mld dolarów.
Rozszczepienie jądra atomowego, rodzaj rozpadu promieniotwórczego wzbudzonego jądra atomowego ciężkich pierwiastków na ogół na dwa, czasem na więcej fragmentów, również będących jądrami atomowymi. Zjawisku towarzyszy emisja neutronów i kwantów gamma oraz wydzielenie znacznej ilości energii (defekt masy). Powstałe w wyniku rozszczepienia jądra atomowego fragmenty mają nadmiar neutronów, które emitowane są z tych jąder po rozszczepieniu (część jako neutrony opóźnione). Rozkłady mas powstających w rozszczepieniu fragmentów mają charakterystyczny kształt z dwoma maksimami odpowiadającymi w przybliżeniu liczbom masowym A ≈ 100 i 140.
Istnieją rozszczepienia jądra atomowego spontaniczne (inaczej samorzutne), gdy jądro ulega rozszczepieniu po spontanicznym wzbudzeniu o charakterze fluktuacji (zjawisko występuje w przypadku bardzo ciężkich jąder, charakteryzuje go właściwy danemu izotopowi czas połowicznego rozpadu), oraz rozszczepienia jądra atomowego wymuszone, gdy wzbudzenie jądra wynika z absorpcji protonu, neutronu, deuteronu, kwantu gamma (zjawisko fotorozszczepienia) itp.
Z praktycznego punktu widzenia największe znaczenie mają własności rozszczepienia jąder uranu i plutonu, gdyż izotopy 235U, 233U oraz 239Pu ulegają rozszczepieniu już przy bombardowaniu neutronami o dowolnie małej energii (nawet neutronami termicznymi), podczas gdy większość izotopów ciężkich pierwiastków ulega rozszczepieniu od pewnej progowej energii bombardującego neutronu.
Pojedynczy akt rozszczepienia jądra atomowego może w sprzyjających warunkach indukować (poprzez emitowane neutrony) dalsze rozszczepienia, prowadząc do reakcji łańcuchowej, co znalazło zastosowanie w reaktorze jądrowym i broni jądrowej. Zjawisko rozszczepienia jądra atomowego odkryli w 1938 O. Hahn z F. Strassmanem.
Jądrowe reakcje, procesy oddziaływania jąder atomowych z innymi jądrami lub z cząstkami elementarnymi. W trakcie reakcji jądro i oddziałująca cząstka mogą przekazywać sobie energię, pęd, ładunek elektryczny, kręt, itd., przy czym obowiązują odpowiednie zasady zachowania.
Zależnie od rodzaju oddziaływania wyróżnia się rozproszenia elastyczne, nieelastyczne lub głęboko nieelastyczne, wzbudzenia, rozszczepienia, fragmentacje itp.
Jako wyniki reakcji otrzymuje się jądro (lub jądra) wtórne i (zazwyczaj) cząstki elementarne. Prawdopodobieństwo zajścia w danych warunkach danej reakcji określa jej przekrój czynny.
Stosuje się dwie notacje dla reakcji jądrowych: pełną o postaci a+A=B+c1+...+cn+E, gdzie: a i A - substraty reakcji (np. padająca cząstka i jądro), B - nowe, powstałe w wyniku reakcji jądro, c1,...,cn - powstałe cząstki, E - wydzielona energia (jeśli energia jest pochłonięta w reakcji, to E<0) oraz tzw. skróconą o postaci A(a,c1...cn)B przy oznaczeniach jak wyżej.
Cząstka obojętna elektrycznie (np. neutron) może wnikać do jądra (i np. wywoływać rozszczepienie) posiadając nawet bardzo małą energię kinetyczną (reakcja łańcuchowa). Reakcje jądrowe z udziałem dwóch jąder mogą zachodzić jedynie przy dużych energiach kinetycznych potrzebnych do pokonania odpychającego oddziaływania elektromagnetycznego obu jąder. W tym celu stosuje się akceleratory cząstek naładowanych.
W naturze reakcje jądrowe zachodzą głównie w gwiazdach, gdzie energia ruchu cieplnego (w temperaturach ponad 107K) jest wystarczająca do pokonania odpychania ładunków elektrycznych jąder.
2.Rodzaje i moc wybuchów
Wybuch jądrowy, gwałtowne wydzielenie energii jądrowej zachodzące na skutek niekontrolowanej reakcji łańcuchowej (broń jądrowa). W tzw. broni termojądrowej siła wybuchu jądrowego jest zwielokrotniona przez doprowadzenie do syntezy jądrowej.
W czasie wybuchu jądrowego następuje lokalny wzrost temperatury do ok. 100 mln K, na skutek czego cała materia w miejscu wybuchu zamienia się w plazmę (powstaje tzw. kula ognista), ogrzanie miejsca wybuchu wywołuje rozprzestrzeniający się początkowo z prędkością ponaddźwiękową skok ciśnienia (falę uderzeniową) i wstrząs sejsmiczny. Wybuchowi jądrowemu towarzyszy błysk promieniowania elektromagnetycznego (w zakresie od fal radiowych poprzez promieniowanie cieplne i widzialne do promieniowania gamma) oraz strumień neutronów. Po wybuchu widoczny jest charakterystyczny słup popiołu i pary, tzw. grzyb atomowy, obserwuje się też zjawisko opadu promieniotwórczego.
Stopień i zasięg rażenia poszczególnych czynników wybuchu jądrowego (promieniowanie przenikliwe, ciepło, fala uderzeniowa, opad promieniotwórczy) zależą od miejsca jego przeprowadzenia, jego mocy (moc wybuchu) i od konstrukcji broni (bomba jądrowa, bomba termojądrowa, bomba neutronowa, bomba płaszczowa).
Ze względu na miejsce wybuchy jądrowe dzieli się na: podziemne lub podwodne (kula ognista znajduje się pod powierzchnią Ziemi albo wody, wybuch wywołuje skutek podobny do trzęsienia ziemi), naziemne lub nawodne (kula ognista przecina się z powierzchnią gruntu lub wody, wybuch wywołuje największe skażenia terenu), troposferyczne (kula ognista znajduje się całkowicie ponad powierzchnią Ziemi, wybuch ma największy promień rażenia) i stratosferyczne (kula ognista zawiera się w stratosferze, wybuch służy głównie wywołaniu silnych zakłóceń w pracy urządzeń elektronicznych).
Moc wybuchu, termin służący do określenia energii wydzielanej przy wybuchu jądrowym. Wyraża się ją w tzw. równoważniku trotylowym (w tonach TNT), tj. ilości ładunków TNT o masie 1 t każdy, które przy jednoczesnej eksplozji wydzielą taką samą energię, jaka wydzieli się przy wybuchu broni jądrowej.
1 t TNT odpowiada ok. 5⋅109 J. Pierwsze amerykańskie bomby jądrowe miały moc wybuchu ok. 20 kt TNT, największy ładunek termojądrowy zdetonowany przez ZSRR na Nowej Ziemi miał moc wybuchu ok. 5000 razy większą.
3.Czynniki rażenia bronią jądrową
Promieniowanie cieplne, promieniowanie termiczne, strumień energii fal elektromagnetycznych emitowanych przez ciało znajdujące się w temperaturze większej od zera bezwzględnego.
W zależności od temperatury ciała w promieniowaniu cieplnym dominować może promieniowanie o różnej długości fal (od kwantów gamma w przypadku wczesnego wszechświata do mikrofal w przypadku ciał o temperaturze kilku K, najczęściej jest to jednak promieniowanie podczerwone lub światło).
Podstawowe własności emisji i absorpcji promieniowania cieplnego przez ciała opisują prawa promieniowania Kirchhoffa. Zależność całkowitego natężenia promieniowania cieplnego od temperatury ciała opisuje prawo Stefana-Boltzmanna.
Rozkład długości fal promieniowania cieplnego (dla ciała doskonale czarnego w danej temperaturze) opisuje prawo promieniowania Plancka. Długość fali odpowiadająca maksimum natężenia promieniowania cieplnego opisuje prawo Wiena.
Fala uderzeniowa (w akustyce), silne zaburzenie ośrodka będące skokowym wzrostem ciśnienia i gęstości, rozchodzące się w danym ośrodku z prędkością większą od prędkości dźwięku. Fala uderzeniowa powstaje przy naddźwiękowym ruchu w danym ośrodku oraz przy wybuchach.
Promieniowanie przenikliwe, łączna nazwa dla promieniowania jonizującego i jądrowego promieniowania niejonizującego (strumieni neutronów).
4.Rejon porażenia bronią jądrową
Temat nr 5
1.Podział BST i ich charakterystyka
Broń chemiczna, broń C, stosowane w konfliktach zbrojnych toksyczne substancje chemiczne, zwane bojowymi środkami trującymi, oraz urządzenia służące do ich przenoszenia i rozprzestrzeniania. Bojowymi środkami trującymi wypełnia się różnego rodzaju bomby lotnicze, pociski artyleryjskie, głowice rakiet itp. określane ogólnie mianem amunicji chemicznej. Ze względu na zmasowane efekty bojowe broń chemiczna jest zaliczana do broni masowego rażenia. Bojowe środki trujące powodują szkodliwe zanieczyszczenie powietrza, wody, gleby, budynków itp. Są cieczami lub ciałami stałymi, rzadziej gazami; słabo rozpuszczają się w wodzie, dobrze w rozpuszczalnikach organicznych, smarach czy olejach; często są pozbawione zapachu, a ich postacie gazowe - niewidoczne gołym okiem. Do organizmu ludzkiego przenikają drogami oddechowymi, poprzez skórę i przewód pokarmowy. W zależności od toksyczności i ilości zastosowanej substancji chemicznej broń chemiczna może powodować lekkie podrażnienia niektórych organów po bardzo poważne zaburzenia pracy organizmu, prowadzące w konsekwencji do śmierci.
Ze względu na sposób oddziaływania bojowych środków trujących na organizm ludzki można je podzielić na:
1) ogólnotrujące (m.in. cyjanowodór, chlorocyjan) - zaburzające podstawowe czynności wszystkich komórek organizmu; dostają się do organizmu poprzez drogi oddechowe, a następnie wraz z krwią są rozprowadzane do jego organów,
2) paralityczno-drgawkowe (np. sarin, soman, V-gazy, tabun - na skutek jego działania następuje porażenie mięśnia sercowego prowadzące do śmierci) - zakłócające przebieg impulsów nerwowych; wywołują drgawki, skurcze mięśni i paraliż,
3) duszące (np. fosgen) - upośledzające funkcje układu oddechowego; powodują obrzęki płuc,
4) parzące (m.in. iperyt, luizyt) - powodujące w miejscu kontaktu środka ze skórą trudno gojące się oparzenia, podobne do termicznych,
5) drażniące - tzw. lakrymatory podrażniające nerwy czuciowe oczu i wywołujące silne łzawienie, np. bromoaceton, oraz sternity, podrażniające zakończenia nerwów w górnych drogach oddechowych, m.in. adamsyt i dwufenylochloroarsyna,
6) psychotoksyczne (np. LSD-25) - działające podobnie jak narkotyki: dezorganizują centralny układ nerwowy.
Istnieją również tzw. fitotoksyczne bojowe środki trujące (m.in. simazyna, kwas 2,4-dichlorofenoksyoctowy), które niszczą uprawy roślinne, powodując ich defoliację i usychanie. Odrębną grupę stanowią zapalające środki chemiczne, przeznaczone do niszczenia obiektów wojskowych i przemysłowych, m.in. termit, fosfor i napalm.
Pod względem taktycznym bojowe środki trujące dzieli się na trwałe, tj. takie, które przez długi czas nie tracą swoich toksycznych właściwości, nietrwałe - aktywne od kilku do kilkudziesięciu minut, oraz dymy trujące (dym bojowy).
Po raz pierwszy broń chemiczna w postaci iperytu została użyta przez Niemców 22 kwietnia 1915 pod Ypres (stąd nazwa) w Belgii. Podczas I wojny światowej stosowały broń chemiczną także inne walczące armie, w wyniku czego ogólne straty wyniosły około 450 tys. zabitych i ponad 500 tys. rannych. W 1925 konwencja genewska wprowadziła zakaz użycia broni chemicznej. Mimo to prowadzono prace nad jej udoskonalaniem i użyto jej jeszcze wielokrotnie, m.in.: podczas działań wojennych w Etiopii (1935), podczas wojny w Wietnamie 1965-1973, w wojnie iracko-irańskiej (1984); została również użyta przez Irak w 1991 przeciwko Kurdom oraz przez członków sekty Najwyższa Prawda podczas zamachu terrorystycznego w tokijskim metrze (1995). Zwyczajowe prawo międzynarodowe zabrania stosowania broni chemicznej w konfliktach zbrojnych. W 1993 127 państw podpisało konwencję o zakazie broni chemicznej (ratyfikowana przez Polskę 1995).
Umowy w sprawie kontroli zbrojeń i rozbrojenia, traktaty i układy wielostronne lub zawarte między USA i ZSRR/ Rosją w wyniku rokowań rozbrojeniowych, mające na celu zahamowanie wyścigu zbrojeń, ograniczenie lub redukcję potencjałów militarnych bądź całkowite wyeliminowanie jakiegoś typu czy kategorii broni.
Należą do nich:
Układ w sprawie Antarktyki (1959), Układ o zakazie doświadczeń z bronią jądrową w atmosferze, przestrzeni kosmicznej łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi (1967),
Układ o zakazie broni jądrowej w Ameryce Łacińskiej (1967),
Układ o nieproliferacji broni jądrowej (1968),
Układ o zakazie umieszczania broni jądrowej i innych rodzajów broni masowej zagłady na dnie mórz i oceanów oraz w jego podłożu (1971),
Układ o zakazie prowadzenia badań, produkcji i gromadzenia broni bakteriologicznej i toksycznej oraz ich zniszczenia (1972),
Układ o zakazie wykorzystywania technik oddziaływania na środowisko naturalne w celach wojskowych lub innych wrogich celach (1977),
Układ o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące cierpienia lub mające niekontrolowane skutki (1981),
Układ ustanawiający strefę wolną od broni jądrowej na południowo-wschodnim Pacyfiku (1985),
Układ o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie – CFE (1990),
Układ otwartego nieba (1992),
Układ w sprawie stanu osobowego konwencjonalnych sił zbrojnych w Europie (1992),
Układ o zakazie prowadzenia badań, produkcji, gromadzenia i użycia broni chemicznej oraz jej zniszczenia (1993),
Traktat o zakazie prób z bronią jądrową (1996).
W 1996 zawarto też Porozumienie w sprawie subregionalnej kontroli zbrojeń, tzw. florenckie, wzorowane na CFE, a odnoszące się jedynie do terenu byłej Jugosławii.
Umowy między supermocarstwami to: Tymczasowe porozumienie o niektórych środkach w zakresie ograniczenia strategicznych zbrojeń ofensywnych SALT I (1972),
Układ o ograniczeniu systemów obrony przeciwrakietowej – ABM (1972),
Układ o ograniczeniu podziemnych doświadczeń z bronią jądrową (1974),
Układ o podziemnych doświadczeniach jądrowych w celach pokojowych (1976),
Układ o ograniczeniu strategicznych zbrojeń ofensywnych – SALT II (1979),
Układ o likwidacji rakiet średniego i krótkiego zasięgu – INF (1987),
Układ o redukcji i ograniczeniu strategicznych zbrojeń ofensywnych START I (1991),
Układ o dalszej redukcji i ograniczeniu strategicznych zbrojeń ofensywnych START II (1993).
2.Sposoby przenoszenia i rozprzestrzeniania
3.Rejon porażenia BST i zasady zachowania się w tym rejonie
4.Rodzaje BSZ
Środki bojowe trujące, substancje trujące przeznaczone do porażania ludzi i skażania terenu w warunkach bojowych, zaliczane do broni masowej zagłady. W zależności od stanu skupienia rozróżnia się środki bojowe trujące: ciekłe, gazowe (tzw. gazy bojowe) oraz aerozole trujące.
Pod względem taktycznym środki bojowe trujące dzieli się na: trwałe (utrzymują swoje właściwości toksyczne przez wiele dni, a nawet miesięcy) oraz nietrwałe (zachowują właściwości toksyczne przez kilka do kilkudziesięciu minut).
Pod względem działania fizjologicznego środki bojowe trujące można podzielić na: paraliżujące - działające na układ nerwowy (np. tabun, sarin, soman), ogólnotrujące - o różnorodnym działaniu na organizm człowieka (np. cyjanowodór, chlorocyjan, tlenek węgla), duszące - działające na oskrzela i płuca (np. fosgen), parzące - wywołujące uszkodzenia przewodu pokarmowego, oddechowego, skóry (np. gaz musztardowy, iperyt azotowy, luizyt), łzawiące (gazy łzawiące), drażniące górne drogi oddechowe (np. adamsyt, arsen) oraz psychotoksyczne (np. LSD-25).
Niekiedy do środków bojowych trujących zalicza się również substancje fitotoksyczne działające niszcząco na uprawy, powodujące defoliację i zasychanie roślin (defolianty). Stosowanie środków bojowych trujących zostało zabronione w 1925 przez Konwencję Genewską.
5.Sposoby gaszenia BSZ
Temat nr 6
1.Drobnoustroje chorobotwórcze i ich rodzaje
Broń biologiczna, broń B, broń, w której ładunkiem bojowym są głównie mikroorganizmy chorobotwórcze, np. wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki, niekiedy zakażone owady lub gryzonie. Obecnie istnieje możliwość produkcji toksyn syntetycznych oddziałujących na cechy genetyczne organizmów. Broń biologiczna jest bronią masowej zagłady.
W 1763 po raz pierwszy zastosowano broń biologiczną (Brytyjczycy), zakażając Indian w Nowej Szkocji zarazkami ospy prawdziwej. W latach 30. Japończycy na terenie Mandżurii prowadzili badania nad rodzajami broni biologicznej. W czasie drugiej wojny światowej, łamiąc postanowienia Protokołu Genewskiego z 1925, rozrzucili pchły zarażone dżumą wywołując epidemię tej choroby w chińskim mieście Ningbo. Niemiecka specjalna grupa Bakteriologischer Krieg prowadziła badania nad bronią biologiczną w czasie drugiej wojny światowej. Po drugiej wojnie światowej badania kontynuowały USA i ZSRR.
Protokół Genewski ratyfikowany przez wiele państw (w tym Polskę) dopuszczał użycie broni biologicznej w przypadku:
1) wojny z państwem, które nie ratyfikowało Protokołu Genewskiego;
2) odwetu w sytuacji ataku z użyciem broni chemicznej lub biologicznej.
Po drugiej wojnie światowej prowadzono prace nad lepszą konwencją o zakazie prowadzenia badań, produkcji, gromadzenia i używania broni biologicznej, które doprowadziły do uchwalenia ulepszonej konwencji 10 kwietnia 1972, którą to ratyfikowały 22 państwa w tym USA, ZSRR, Wielka Brytania i Polska. Do 1998 podpisało ją 160 państw, a jedynie 18 (m.in. Egipt, Syria, Somalia, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Birma i Izrael) nie dokonało tego.
Państwa-strony konwencji zobowiązały się do:
1) zaprzestania badań, produkcji, gromadzenia, nabywania i przechowywania mikrobiologicznych lub innych środków oraz toksyn;
2) zniszczenie lub przekształcenia na cele pokojowe, możliwie jak najwcześniej, lecz nie później niż w terminie dziewięciu miesięcy od wejścia w życie Konwencji wszystkich środków toksycznych, broni, urządzeń i środków przenoszenia broni biologicznej;
3) ustanowienia wewnętrznych zakazów i sankcji.
Postanowienie to wyklucza ewentualne użycie broni biologicznej lub toksyn przez terrorystów. Przepisy Konwencji przewidują możliwość wnoszenia skarg do Rady Bezpieczeństwa ONZ w przypadku naruszenia jej zasad.
Ponieważ nie powołano międzynarodowego organu, kontrolującego przestrzegania postanowień Konwencji istnieje możliwość, że niektóre państwa, mimo podjętych zobowiązań, nie przestrzegają postanowień Konwencji.
Wiadomo, że w ZSRR produkowano masowo wirusa ospy, zarazki dżumy płucnej oraz wąglika na użytek broni biologicznej, a także prowadzono doświadczenia z wirusami Ebola i Marburg, wywołującymi gorączki krwotoczne.
W latach 80. XX w. Irak rozpoczął badania nad bronią biologiczną, którą testował nie tylko na zwierzętach, ale i na jeńcach wojennych wziętych do niewoli w czasie ośmioletniej wojny z Iranem (wojny w Zatoce Perskiej). W tworzeniu arsenału broni biologicznej Iraku brały udział inne państwa (świadomie lub nie) m.in. USA, Wielka Brytania, Rosja. Przypuszcza się, że na początku lat 80. Irak zakupił ogromne ilości pożywki do hodowli wąglika od brytyjskiej firmy. Dopiero w 1995 władze Irackie przyznały się do posiadania broni biologicznej. W 1996 tajny ośrodek w Al-Hakam produkujący broń biologiczną został zniszczony.
W Japonii sekta Najwyższa Prawda uwolniła do metra przetrwalniki bakterii wąglika i bakterii z rodzaju Clostridium produkujących jad kiełbasiany. Jej wysłannicy w 1992 udali się do Afryki po śmiercionośnego wirusa Ebola.
Prawdopodobnie 10-12 krajów na świecie jest zaangażowanych w produkcję broni biologicznej (m.in. Irak, Iran, Izrael, Korea Północna i Południowa, Kuba i Chiny).
Ospa prawdziwa, bardzo niebezpieczna wirusowa (wywołana przez poxvirusy) choroba zakaźna, o ostrym przebiegu. Źródłem zakażenia jest człowiek w każdym okresie choroby. Zakażenie odbywa się drogą kropelkową, wziewną (kurz) lub przez kontakt z przedmiotami chorego. Okres inkubacji 10-12 dni.
Objawy: nagły początek z wysoką gorączką, bólami krzyża, nieżytem dróg oddechowych i nietypową wysypką. Po upływie dalszych 3-4 dni pojawia się typowa wysypka ospowa, czyli drobne plamki zmieniające się potem w grudki, a w końcu w pęcherzyki, które ulegają zropieniu i po ok. 2. tygodniach odpadnięciu z pozostawieniem blizny.
W okresie ropnym następuje pogorszenie stanu pacjenta, pojawia się gorączka z dreszczami, świąd skóry oraz bóle całego ciała. Zmiany ropne mogą się zlewać prowadząc do rozległego ropnego zapalenia skóry.
Ospa prawdziwa może tez przebiegać pod postacią tzw. czarnej ospy, kiedy to dochodzi do wylewów krwi do pęcherzyków. Powstałe strupy po odpadnięciu pozostawiają blizny przypominające “dzioby”.
Wysypka ospowa lokalizuje się zarówno na błonach śluzowych (co niejednokrotnie utrudnia czynności fizjologiczne), jak i na skórze twarzy i dystalnych powierzchniach ciała.
Powikłania: wtórne ropne zapalenie skóry i zmiany w narządach wywołane zakażeniem bakteryjnym, a w przypadkach ekstremalnych posocznica. Poza tym jako powikłanie może rozwinąć się zapalenie jąder i mózgu oraz zaburzenia krążenia.
Obecnie na skutek udanej kampanii Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), wprowadzającej szczepienia ochronne dotyczące całej ludności, nastąpiło całkowite zlikwidowanie tej choroby zakaźnej. Oficjalnie wirusa ospy przechowuje się zaledwie w dwóch miejscach na świecie.
Wąglik, anthrax, ostra choroba zakaźna zwierząt i ludzi, wywołana przez bakterię - laseczkę wąglika (Bacillus anthracis, laseczki), występująca głównie u bydła, koni i owiec, rzadziej u kóz, świń i zwierząt futerkowych. Przypadki wąglika u ludzi spowodowane są zawsze kontaktem z chorym bądź padłym zwierzęciem.
Laseczka wąglika wytwarza w warunkach tlenowych odporne formy przetrwalnikowe, zdolne przeżyć w glebie kilkadziesiąt lat, w warunkach beztlenowych laseczki giną w ciągu kilku dni. Zakażenie następuje zazwyczaj drogą pokarmową. Okres wylęgania wąglika wynosi od kilku godzin do kilkunastu dni.
W postaci tzw. piorunującej dochodzi do śmierci zwierzęcia bez widocznych objawów choroby. Postać nadostra objawia się krwawymi wypływami z nozdrzy, pyska i odbytu, zwierzę pada po kilkunastu godzinach. Postać podostra cechuje się obrzękami szyi, boków i brzucha, śmierć następuje po 2-3 dniach.
Wąglik u ludzi, zależnie od drogi wniknięcia zarazka, może mieć postać jelitową, rzadko spotykaną, postać płucną, podobną do zapalenia płuc, kończącą się przeważnie śmiercią chorego, oraz postać skórną, zwaną czarną krostą, objawiającą się wystąpieniem guzkowatego, swędzącego tworu w miejscu zakażenia, który po kilku dniach przekształca się w czarny strup okolony naciekiem.
Leczenie preparatami penicylinowymi i sulfonamidami, zapobieganie przez podawanie surowicy. Szczepienia ochronne opracowane zostały w 1881 przez L. Pasteura, zalecane szczepienia personelu weterynaryjnego, zootechnicznego, rzeźni i hodowców bydła. W Polsce wąglik występuje rzadko, jest chorobą zwalczaną z urzędu.
Wirus Ebola, wirus RNA zaliczany do rodziny filowirusów (Filoviridae, wraz z wirusem marburskim). Sklasyfikowano cztery jego biotypy, z których trzy (Ebola-Zaire, Ebola-Sudan, Ebola-Ivory Coast) są chorobotwórcze dla człowieka i wywołują afrykańską gorączkę krwotoczną. Czwarty - Ebola-Reston - chorobotwórczy dla małp, został zawleczony do Stanów Zjednoczonych. Nazwa wirusa pochodzi od nazwy afrykańskiej rzeki, znajdującej się w Zairze. Pierwsze przypadki afrykańskiej gorączki krwotocznej opisano w Sudanie i Zairze w 1976, choroba ta występuje epidemicznie.
W organizmie ludzkim wirus inkubuje się ok. tygodnia. Atakuje komórki wątroby, makrofagi i monocyty. Niszczy śródbłonek naczyń krwionośnych, wątrobę, nerki, węzły chłonne i inne narządy. Choroba zaczyna się gorączką, bólem głowy, mięśni, brzucha, potem występują biegunka, wymioty i krwawienia. Większość chorych umiera (śmiertelność wynosi ok. 90%).
Ludzie nie są nosicielami wirusa Ebola, pierwotnym gospodarzem, a zarazem naturalnym rezerwuarem, tego wirusa jest nie zidentyfikowane dotąd afrykańskie zwierzę (najprawdopodobniej gryzoń). Prowadzi się badania nad opracowaniem szczepionki przeciwko temu wirusowi.
Wirus Marburg, wirus marburski, wirus RNA, należący wraz z wirusem Ebola do rodziny Filoviridae. Jego nosicielami są zielone małpy (Cercopithecus). U ludzi wywołuje, często śmiertelną, gorączkę krwotoczną.
Dżuma, choroba zakaźna odzwierzęca, o wysokiej śmiertelności, wywołana przez pałeczkę dżumy. Źródło zakażenia stanowią dzikie gryzonie, głównie szczury. Przenosicielem zarazka jest pchła szczurza.
Obecnie występuje prawie wyłącznie w krajach Azji (Indie, Indonezja, Pakistan) i Afryce, jednak jeszcze w XIX w. występowała również w Europie. Z uwagi na łatwe przenoszenie się drogami komunikacyjnymi, istnieje stała możliwość ponownego przywleczenia jej do Europy.
Wyróżniamy dwie postacie tej choroby:
1) Dżuma dymienicza zaczyna się nagle wśród dreszczy, wysokiej gorączki i silnych bólów głowy. Węzły limfatyczne karkowe, pachowe, pachwinowe po 2 dniach ulegają powiększeniu, stają się bolesne, potem ropieją i przebijają się na powierzchnię skóry. Przy pomyślnym przebiegu gorączka spada po 2-3 tygodniach.
2) Dżuma płucna może powstać w przebiegu dymieniczej lub pojawić się pierwotnie po zakażeniu kropelkowym od chorego. Choroba ta zaczyna się wysoką gorączką, suchym kaszlem z towarzyszącą dusznością a potem krwiopluciem i sinicą. W przypadkach nieleczonych, o ciężkim przebiegu zejście śmiertelne następuje w przeciągu 2-5 dni, a najczęstszą przyczyną zgonu jest obrzęk płuc.
Powikłaniem obu postaci może być posocznica. Leczenie tylko w szpitalu zakaźnym, a głównymi lekami są: streptomycyna z sulfonamidami. Profilaktyka: szczepienia ochronne, zwalczanie szczurów i pcheł, kwarantanna.
Dur brzuszny, tyfus brzuszny, epidemiczna ostra choroba zakaźna wywołana przez pałeczkę duru brzusznego SalmoneIla typhi. Zakażenie następuje przez kontakt z chorym lub jego wydalinami, przez zakażoną wodę i produkty. Najczęściej zachorowania na dur brzuszny występują w lecie i jesienią.
Główne zmiany chorobowe zachodzą w jelicie cienkim. Okres wylęgania wynosi 10-14 dni. Objawy: stopniowe narastanie gorączki, ból głowy, nieżyt górnych dróg oddechowych. Po kilku dniach gorączka wynosi 39-40 C i stale się utrzymuje na tym poziomie.
Poza tym występuje: bakteriemia, odurzenie, wysypka skórna (różyczka durowa), zmiany w układzie limfatycznym, powiększenie śledziony, objawy ze strony przewodu pokarmowego takie jak: biegunki, czasem zaparcia, wymioty.
Do groźnych powikłań należy krwotok jelitowy i przebicie owrzodzenia jelitowego do jamy otrzewnej. Innymi powikłaniami są: zapalenie pęcherza i dróg moczowych, zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego, bardzo rzadko zapalenie mózgu.
Zapobieganie: szczepienia ochronne, izolacja chorych, wykrywanie i leczenie nosicieli (badanie kału pracowników zakładów spożywczych), zaopatrywanie ludności w dobrą wodę do picia, popularyzowanie oświaty zdrowotnej.
Leczenie: chloromycyna, dieta płynna i półpłynna, pełnokaloryczna, bogata w witaminy.
2.Sposoby zakażania: ludzi, zwierząt, wody i żywności
3.Drogi zakażania organizmu
4.Zasady ochrony przed bronią biologiczną
5.Rejon porażenia bronią biologiczną i zasady zachowania się w tym rejonie
Temat nr 7
1.Choroby układu krążenia
Miażdżyca, choroba zwyrodnieniowa naczyń krwionośnych. Na wewnętrznej powierzchni ścian tętnic powstają blaszki miażdżycowe zbudowane z cholesterolu i odkładającego się w nim wapnia.
Zmiana powierzchni naczynia powoduje uaktywnienie osoczowych czynników krzepnięcia, powstawanie przyściennych zakrzepów, zwężenie światła naczynia, upośledzenie przepływu krwi i w rezultacie niedokrwienie narządów zaopatrywanych przez to naczynie.
Etiologia miażdżycy nie jest do końca poznana, natomiast wiadomo już, jakie czynniki odgrywają decydującą rolę w jej powstawaniu. Do najważniejszych należą:
1) dieta – bogata w nasycone kwasy tłuszczowe, z dużą zawartością lipoprotein typu LDL,
2) palenie tytoniu,
3) nadciśnienie tętnicze, ze względu na uszkadzające działanie na tętnice i niekorzystny wpływ na stan ogólny organizmu. Równocześnie procesy miażdżycowe powodują nadciśnienie tętnicze (choroba nadciśnieniowa),
4) siedzący tryb życia – aktywne uprawianie sportu powoduje dobre ukrwienie organizmu i przywraca odpowiednie proporcje wszystkich frakcji lipoprotein we krwi,
5) choroby uwarunkowane genetycznie, tj. hiperlipidemie,
6) inne choroby, np. cukrzyca.
Miażdżyca rozwija się we wszystkich tętnicach organizmu, lecz niektóre jej lokalizacje są szczególnie niebezpieczne dla stanu zdrowia organizmu. Należą do nich:
1) naczynia wieńcowe – ze względu na groźbę zawału mięśnia sercowego i chorobę niedokrwienną serca,
2) tętnice kręgowe i szyjne zaopatrujące mózg – przyczyna udarów mózgowych i otępienia,
3) naczynia kończyn dolnych – zajęte szczególnie często w cukrzycy, przyczyna tzw. stopy cukrzycowej, czyli jej zgorzeli.
Ogólnie rzecz biorąc miażdżyca jest obecnie główną przyczyną śmierci w krajach wysoko rozwiniętych.
Choroba nadciśnieniowa, stan podwyższonego ciśnienia tętniczego (nadciśnienie) powyżej 20,0/12,0 kPa (140/90 mm Hg), zarówno skurczowego, jak i rozkurczowego, z niekorzystnymi tego skutkami w samym układzie krążenia oraz w innych narządach ustroju, przede wszystkim w nerkach i mózgu, bez żadnych uchwytnych przyczyn.
W etiologii choroby nadciśnieniowej bierze się pod uwagę wpływy neuropsychogenne, które angażując ośrodkowy i autonomiczny układ nerwowy, pośrednio powodują wydzielanie przez nich adrenaliny i noradrenaliny podwyższających ciśnienie tętnicze.
W przebiegu choroby wyróżnia się okresy:
- I - wstępny, czyli przednadciśnieniowy, w którym podwyższenie ciśnienia zjawia się tylko przygodnie, a chorzy skarżą się na niepokój, kołatanie serca, zawroty głowy, potliwość, okresową bezsenność.
- II - ciśnienie jest na ogół podwyższone, ale może jeszcze wracać do stanu prawidłowego po dłuższym wypoczynku, a choremu dokuczają bóle i zawroty głowy, obniżenie sprawności psychicznej i fizycznej, pieczenie i bóle za mostkiem - jako wyraz upośledzenia krążenia wieńcowego (naczynia wieńcowe), zadyszka przy wysiłkach.
- III - ciśnienia ustalonego w granicach 22,7/13,3-33,3/16,0 kPa (170/100-250/120 mm Hg) lub wyżej, z wyraźnymi zmianami narządowymi w zakresie serca, naczyń wieńcowych i mózgowych oraz oczu. Nierzadko dochodzi wówczas do powikłań: niewydolności lewej komory serca (niewydolność krążenia), obrzęku płuc, zawału serca, krwotoku mózgowego.
- IV - zejściowy, cechujący się zmianami w narządach wewnętrznych, zwłaszcza w sercu (zawały), w mózgu (wylewy, ogniska rozmiękania z niedowładami lub porażeniami), w nerkach (postępująca niewydolność nerek), w zakresie oczu (duże zmiany zwyrodnieniowe siatkówki z postępującym upośledzeniem wzroku, choroba naczyń siatkówki).
Choroba nadciśnieniowa trwa od 10 do 20 lat. 70% chorych umiera z powodu niewydolności krążenia (zawał mięśnia sercowego), 20% z powodu powikłań mózgowych (udar mózgu).
2.Choroby zakaźne
Wirusy, Virales, twory biologiczne o wielkości 15-300nm, widoczne pod mikroskopem elektronowym (z nielicznymi wyjątkami), charakteryzujące się brakiem budowy komórkowej i brakiem własnych układów enzymatycznych, niezbędnych do przebiegu procesów metabolicznych, syntezy białek i replikacji. Z tych względów wirusy nie rosną i nie rozmnażają się, są pasożytami obligatoryjnymi, tzn. do istnienia w przyrodzie niezbędne jest ich stałe krążenie pomiędzy organizmami żywymi (komórkami roślinnymi, zwierzęcymi lub bakteryjnymi - bakteriofagi). Wszystkie funkcje wirusów dokonywane są przez rybosomy gospodarza.
Wirusy zbudowane są z wirionu, czyli kwasu nukleinowego (DNA lub RNA), zamkniętego w kapsydzie tworzącym swoisty płaszcz białkowy. Kapsyd składa się z kapsomerów (podjednostek białkowych). Jego kształt oraz liczba kapsomerów jest charakterystyczna dla danej grupy wirusów. U niektórych wirusów dodatkowo wystepuje osłonka. W budowie można wyróżnić dwa typy symetrii: kubiczną i spiralną, a tylko nieliczne wykazują symetrię kompleksową.
Wirusy dzielimy na: wirusy DNA, wirusy RNA i wirusy powolne. Do wirusów DNA należą np.: adenowirusy, herpeswirusy, wirusy krowianki, wirusy ospy prawdziwej czyli poxwirusy, wirusy Papova. Wirusami RNA są m.in.: arbowirusy, wirusy Coxackie, ECHO - wirusy, poliowirusy, myxowirusy np. wirusy NDV, rhinowirusy, RS - wirusy, wirus wścieklizny, wirusy Picorna.
Wirusy są inaktywowane przez kwasy i zasady nieorganiczne o odpowiednim stężeniu, wysoką temperaturę, promieniowanie ultrafioletowe i jonizujące, niektóre utleniacze np. jod.
AIDS, angielskie Acquired Immune Deficiency Syndrome, zespół nabytego niedoboru odporności, choroba wywołana przez zakażenie wirusem HIV (skrót od angielskiego Human Immunodeficiency Virus), które następuje głównie trzema drogami: drogą płciową (homo- i heteroseksualną), przez krew, wskutek wstrzyknięcia dokonanego strzykawką zanieczyszczoną krwią chorego (np. w narkomanii) lub podczas transfuzji krwi bądź preparatów krwiopochodnych uzyskanych od chorego dawcy, oraz drogą łożyskową z chorej matki na płód. Inne możliwości zakażenia (np. pracowników służby zdrowia od chorych) są niewielkie. Medycyna nie zna dotychczas przypadków zakażenia przez kontakty domowe (wspólne sztućce, wspólna łazienka itp.) ani przez przypadkowe kontakty w miejscach publicznych. Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie dają podstaw do stwierdzenia, by zakażenie wirusem HIV mogło się szerzyć przez komary, pluskwy czy kleszcze.
AIDS wykryto na początku lat 80. XX w (wirus HIV został wyizolowany w 1983) w USA, na Haiti i w Afryce Równikowej, obecnie epidemia tej choroby obejmuje różne kraje na wszystkich kontynentach. ONZ oceniało w czerwcu 2000, że do tego czasu na AIDS zmarło już 19 mln ludzi, a 34 mln są seropozytywne. Jednocześnie w czerwcu 2000 na świecie było już 14 państw w których 10% populacji było zarażonych, w 7 z nich było to 20% populacji (wszystkie te kraje leżą w Afryce). Krajem gdzie AIDS rozprzestrzeniła się najbardziej jest Botswana, gdzie 36% populacji jest seropozytywne (VI 2000). Objawy chorobowe zespołu, będące następstwem spadku liczby pomocniczych limfocytów T, mających podstawowe znaczenie dla ludzkiej odporności, niszczonych przez mnożące się w nich wirusy, rozwijają się po różnym (zwykle kilkuletnim) okresie utajenia.
Wczesnymi objawami mogą być: powiększenie węzłów limfatycznych, gorączka, brak łaknienia i spadek wagi ciała, uporczywe biegunki, uczucie osłabienia, poty. W pełnym zespole AIDS występują najrozmaitszego typu infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze (grzybica), pasożytnicze, o szczególnie dużym nasileniu, w tym także zakażenia wywołane przez czynniki infekcyjne nieszkodliwe dla człowieka mającego w pełni wydolny układ immunologiczny (tzw. zakażenia oportunistyczne). Drugą grupę schorzeń stanowią procesy nowotworowe (głównie mięsak Kaposiego i złośliwe chłoniaki). Choroba (nie leczona) prowadzi do wyniszczenia organizmu i do śmierci w okresie do 3 lat.
Zakażenie wirusem HIV potwierdza się testami serologicznymi (m.in. testem ELISA). Czynnikami ograniczającymi możliwość zakażenia są: 1) współżycie seksualne ze stałym, zdrowym partnerem, 2) używanie prezerwatyw, 3) badanie krwi i preparatów krwiopochodnych oraz testowanie serologiczne dawców przeszczepów, 4) w przypadku urodzenia przez matkę HIV+ dziecka HIV- zakaz karmienia go piersią. Ponadto istotne dla sytuacji epidemiologicznej jest zwalczanie narkomanii oraz szerzenie w społeczeństwie wiedzy o sposobach zakażenia i drogach rozszerzania się tej choroby. Nie została dotąd opracowana skuteczna metoda leczenia.
Trwają ciągle badania nad skutecznymi lekami przeciw wirusowi oraz nad wynalezieniem szczepionki. Obecnie postępowaniem hamującym replikację (mnożenie) wirusa, a zatem spowalniającym postęp choroby, jest skojarzone leczenie kilkoma lekami o różnym mechanizmie działania. W przypadku wystąpienia objawów klinicznych AIDS stosuje się leczenie właściwe dla danej infekcji lub nowotworu.
Grypa, ostra choroba zakaźna wywołana przez różne odmiany wirusa grypy. Przenoszenie zarazka odbywa się drogą kropelkową, w czasie kaszlu, kichania, rozmowy itp. Występuje najczęściej pod postacią fali zachorowań (epidemii), pojawiających się w tych samych regionach co 2-3 lata, oraz jako pandemia ogarniająca cały świat w odstępie co kilka czy kilkanaście lat.
Początek choroby jest nagły. Katar nosa, nieżytowe zapalenie gardła, tchawicy i oskrzeli, bóle głowy, bóle mięśniowo-stawowe, gorączka do 39C. Samopoczucie jest bardzo złe. Ostry okres choroby trwa wraz z gorączką ok. 5 dni. Często występują powikłania, np.: zapalenie zatok obocznych nosa, zapalenie odoskrzelowe płuc, mięśnia serca, a nawet mózgu.
W razie powikłań przebieg choroby znacznie się przedłuża, nawet do wielu tygodni. Leczenie swoiste nie jest znane, objawowe - stosuje się polopirynę, paracetamol, środki przeciwkaszlowe. Przy powikłaniach z dodatkowym zakażeniem bakteryjnym - antybiotyki. Zapobiegawczo stosuje się szczepienia.
3.Choroby nowotworowe
Nowotwór, nieprawidłowy i nadmierny rozrost tkanki ustroju, nieskoordynowany z pozostałymi tkankami, trwający mimo ustąpienia czynnika, który go wywołał i nie reagujący na naturalne mechanizmy regulacyjne organizmu.
W procesie nowotworowym przeważa proces podziałów nad obumieraniem komórek z zahamowaniem ich zróżnicowania.
Czasami występują przerzuty nowotworów na inne narządy polegające na pojawieniu się wtórnych ognisk nowotworowych, pochodzących z rozsiewających się komórek ogniska pierwotnego.
Nowotwory dzieli się na łagodne i złośliwe. Nowotwory łagodne w przeciwieństwie do złośliwych rosną wolniej, nie naciekają okolicznych tkanek (naczyń krwionośnych i limfatycznych) i nie przerzutują drogą krwi lub chłonki do węzłów limfatycznych i narządów odległych, a po usunięciu chirurgicznym z reguły nie odrastają. Mogą być jednak niebezpieczne, tzn. miejscowo złośliwe, gdy rosną w okolicach trudno dostępnych chirurgicznie lub osiągają znaczne rozmiary (np. nabłoniak podstawnokomórkowy).
W zależności od pochodzenia tkankowego nowotwory złośliwe dzielimy na: raki i mięsaki. Raki to nowotwory wywodzące się z tkanki nabłonkowej, natomiast mięsaki wywodzą się z tkanek nienabłonkowych, np. włókniaki (tkanka łączna włóknista), kostniaki (tkanka kostna), chrzęstniaki (tkanka chrzęstna), mięsaki (tkanka mięśniowa), tłuszczaki (tkanka tłuszczowa).
W etiologii nowotworów bierze się pod uwagę wypływ czynników karcinogennych, do których należą m.in. mutageny, zakażenia wirusowe, mających uaktywniać onkogeny.
4.Zagrożenia zdrowia psychicznego
Informacje ogólne
Nerwice, pojęcie zbiorcze dla r?