Zimna wojna i jej skutki dla świata.

Podstawowe pojęcie ,,zimnej wojny" to termin międzynarodowy przez amerykańskiego polityka B. Barucha w mowie wygłaszanej 16.04.1947 roku w Kolumbii. W tym samym roku W. Lippman w swojej książce pt ,,Cold War' definiuje zimną wojnę jako stan otwartej wrogości, rywalizacji i walki między państwami kapitalistycznymi i Związkiem Radzieckim. W okresie powojennym określenie to jest symbolem podziału Europy na dwa bloki polityczno - ustrojowe i odizolowaniu krajów komunistycznych od reszty świata, było również pojęciem ,,żelaznej kurtyny". Stany Zjednoczone mimo udziału w wojnie nie zostały dotknięte zniszczeniami wojennymi. Potrzeby wielkiej koalicji przyśpieszyły rozwój przemysłu i rolnictwa. Udział Stanów Zjednoczonych w produkcji przemysłowej świata osiągnął już w 1946 roku 62%. Eksport stanowił 32,5 % eksportu światowego. Po morzach pływała ponad połowa statków handlowych pod banderą amerykańską. banki dysponowały 70 % zasobem złota. Inwestycje uległy podwojeniu. To sprawiło, że USA uzyskała decydujące wpływy na takie organizacje, jak Bank Światowy czy Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Nowym zjawiskiem zaś wzrastająca ingerencja w życie społeczne i gospodarcze. Armia amerykańska była najnowocześniejsza w świecie. Wielu polityków amerykańskich porównało Stany Zjednoczone do roli Rzymu w starożytności. Tzw Pax Americana miał być lekarstwem na bolączki powojennego świata. Pozycja gospodarcza i potencjał militarny USA po wojnie zadecydował o zmianie polityki zagranicznej. Nowy prezydent Stanów Zjednoczonych po śmierci F. D. Roosevelta Hary S. Truman największe niebezpieczeństwo dla swojej polityki widział we wzroście siły i wpływów Związku Radzieckiego. Rewolucje komunistyczne uznano za groźniejsze, niż odrodzenie militarne Niemiec. O przyszłość świata miały rywalizować ze sobą dwa modele polityczne ustrojowe i gospodarcze a nawet kultowe amerykański i radziecki.
Pojęcie ,, zimnej wojny" łączy się ściśle z podejmowanymi przez mocarstwa zachodnie próbami powstrzymania ekspansjonizmu radzieckiego. Polityka Stalina zmierzała do ustanowienia zależnych od ZSRR komunistycznych rządów w krajach na, które wkroczyła w latach 1944 - 45 Armia Czerwona. Siła ekspansjonizmu radzieckiego i zdolności adaptacyjne komunizmu do warunków miejscowych zaskoczyło Stany Zjednoczone. Redukcja armii z 15 do 2 mln okazało się błędem. Przywiązanie do idei koalicji wywodzącej się z czasów wojny pozbawiło polityków jasności widzenia nowej sytuacji. Dopiero wystąpienie w Fulton byłego premiera Wielkiej Brytanii W. Churchilla z marca 1946 r uzmysłowiła światu fakt zagrożenia komunistycznego. Powiedział on, że ,, Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem opuściła się ,, żelazna kurtyna,, w poprzek kontynentu. Poza tą linią znajdują się wszystkie stolice państw środkowej i wschodniej Europy: Warszawa, Berlin, Praga, Wiedeń, Budapeszt, Belgrad, Bukareszt i Sofia wszystkie te sławne miasta i zamieszkująca w okół nich ludność , leża, że tak się wyrażę, w strefie sowieckiej i wszystkie w takiej czy innej formie, podlegają nie tylko wpływom sowieckim, ale i kontroli Moskwy w bardzo wysoki, niekiedy rosnącym stopniu?. Przemówienie to jest uważane za początek ' zimnej wojny?. Churchill wezwał USA do przeciwstawienia się polityce Stalina, zmierzającej do rozszerzenia wpływów. Reakcja Związku Radzieckiego i państw bloku komunistycznego na ? zimną wojnę było utworzenie Biura Informacyjnego Partii Komunistycznych i Robotniczych tzw. Komitetu. Polityka napięć i rywalizacji pomiędzy mocarstwami o przeciwstawnych systemach politycznych znalazła wyraz w sformułowanych w drugiej połowie lat 40 ? tych i 50 ? tych tzw. doktryn zimnowojennych. Jedna z takich doktryn była doktryna powstrzymania obejmowała ona lata 1947 ? 52 i zostały w niej zawarte sposoby powstrzymania komunizmu. ? Za pomocą środków politycznych, gospodarczych i militarnych zatrzymać postęp komunizmu poza tereny wyzwolone przez Związek Radziecki? tak powiedział w swoim orędziu w marcu 1947 r H. Truman proklamując zaangażowanie się Stanów Zjednoczonych przeciw silom komunistycznych w Grecji, Turcji i Iranie. W/w doktryna bazowała na tezie o podziale świata na dwie strefy wpływów i odpowiedzialności USA za utrzymanie pokoju na świecie. W owym czasie następuje zastąpienie sojuszu sił antyfaszystowskich sojuszem komunistycznym. Prowadzi się działania w celu osłabienia i izolacji ZSRR. Polityce tej służy szantaż monopolem atomowym, organizowaniem paktów militarnych ( ANZUS, NATO ), rozbudowie baz pomocą wojskową i ekonomiczną dla Grecji, Chin i Iranu. Natomiast nie powiódł się plan Marshalla, pomocy dla Europy. Doktryna ta mimo realizacji została odrzucona, po złamaniu przez ZSRR monopolu na broń atomową i braku rozstrzygnięcia w wojnie koreańskiej. Na lata 1953 ? 56 rozkłada się doktryna wyzwolenia, której celem było rozszerzenie stref panowania na państwa, które były pod dominacją ZSRR i odepchnięciu sił komunistycznych do granic Związku Radzieckiego. Głównym założeniem było stworzenie trudności gospodarczych krajom komunistycznym i utrzymywanie dominacji USA na świecie kapitalistycznym. Środkami prowadzącymi do celu miały być : nowe sojusze wojskowe (SEATO, CANTO) i zaostrzenie blokady gospodarczej. Głównym elementem tej polityki ?balansowanie na krawędzi wojny? była groźba zmasowanego odwetu w wypadku lokalnego konfliktu. W związku z tą doktryną narzucono światu wyścig zbrojeń. To nie przyniosło zamierzonego celu gdyż : utrzymana została względna równowaga sił jądrowych państw dominujących, a także między obozem kapitalistycznym i socjalistycznym. Pomimo nieudanych dwóch doktryn wprowadza sie doktrynę elastycznego reagowania (1961 ? 81) polegającą na rozbudowie różnego rodzaju sił zbrojnych i nastawieniu się na prowadzenie różnych działań wojennych. Wcielenie tej doktryny przyniosła ekspansje wyścigu zbrojeń i nasileniu się zbrojnych interwencji ( Kuba 1980, Dominikana 1985, Indochiny) . Doktryną reagowania w latach 1981 ? 87) była inicjatywa obrony strategicznej i narzucenia Związkowi Radzieckiemu wyścigu zbrojeń.
Najważniejszymi faktami z okresu ? zimnej wojny? był projekt remilitaryzacji Niemiec , odrębne plany dotyczyły zjednoczenia Niemiec. Sowietyzacja strefy wschodniej i blokada zachodnich sektorów Berlina, utworzenie Paktu Północnoatlantyckiego (NATO w 1949 r) i układu Warszawskiego w 1955 r. Zachód czuje się zagrożony, ZSRR wyprodukował bombę atomową. Konflikty na Dalekim Wschodzie, zwycięstwo komunistów w Chinach (1949 r) i proklamowanie Wielkiej Republiki Ludowej (1945 r.). Zbudowanie muru berlińskiego ( 1961 r. ) oddzielającego zachodnią i wschodnią cześć miasta, kryzys rakietowy ( zainstalowanie przez ZSRR rakiet balistycznych na Kubie (1962)), zaangażowanie sie USA w wojnę wietnamską 1964 ? 72 wojny izraelsko- arabskie w latach 1948 ? 56 i 1067. w pierwszym okresie wojny ZSRR i jego sojusznicy popierali Izrael, jednak gdy rozwinął się konflikt poparcie uzyskują kraje arabskie w swoich dążeniach do niepodległości i niezależności. Zaczęła funkcjonować ?doktryna Breżniewa? o ograniczonej suwerenności w stosunku do państw komunistycznych, której celem było dobro państw komunistycznych. Skrywana do tej chwili polityka ZSRR wobec sojuszników przekształciła się w doktryny militarno ? wojskowe. Do Czechosłowacji wkraczają wojska Układu Warszawskiego ( 1968 r. ), ZSRR interweniuje w Afganistanie (1979 ? 89 r. ) angażuje się również w Ameryce Środkowej i Południowej :Kuba, Chile, Nikaragua, Salwador. W Polsce zostaje wprowadzony stan wojenny ( 1981 r.). USA realizuje doktryny Rea gana w latach 80 ? tych.
Najważniejszymi skutkami ? zimnej wojny było utworzenie NATO i Układu Warszawskiego, separatystyczna polityka USA i państw Europu Zachodniej w stosunku do Niemiec i utworzenie RNF ( 1949 r. ), wyścig zbrojeń ( polityka bloków wojskowych), bipolarny podział świata ze wszystkimi tego konsekwencjami. Mimo stopniowego odprężenia w stosunkach Wychodnio ? Zachodnich postępujących od schyłku lat 50 ? tych, żelazna kurtyna utrzymała się jeszcze do 1989 r., kiedy to zaczął upadać reżim komunistyczny w Europie Środkowo ? Wschodniej. Zdemontowanie zapory z drutu kolczastego na granicy węgiersko ? austriackiej zburzenie muru berlińskiego w 1989 r., pierestrojka w ZSRR (1985 r), przemiany polityczne w Polsce ( okrągły stół) w 1991 r. rozpad ZSRR i utworzenie Wspólnoty Niepodległych Państw. Odchodzenie od polityki zimnowojennej było trudne i długotrwałe, ale rozwaga polityków państw dominujących nie doprowadziła do zagłady ludności.