Uklad Hormonalny

Odpowiedzialny za podstawowe procesy życiowe organizmu. Może hamować lub wzmagać czynność komórek.Wpływa na funkcje organizmu poprzez przekaźniki chemiczne,czyli hormony.W zależności od miejsca powstania i budowy hormony dzieli się na 2 grupy:
1) peptydowe;
2) steroidowe powstałe z cholesterolu.

Hormony peptydowe działają na komórkę za pomocą receptorów umieszczonych w błonie komórkowej. Są to w większości białka.Hormony pochodne aminokwasów powstają w komórkach podwzgórza, przysadki, szyszynki, gruczołu tarczowego i gruczołów przytarczycznych, w komórkach wysp trzustkowych oraz rdzenia nadnerczy.
Hormony steroidowe –działają przez receptory jądrowe umieszczone w błonie komórkowej jądra komórkowego.Hormony te wpływają na proces transkrypcji w jądrze komórkowym, przez co regulują syntezę białek enzymów. Powstają w korze nadnerczy, w jądrach, jajnikach.

Hormony wytwarzane są przez komórki gruczołowe do środowiska zewnętrznego (do płynu zewnątrzkomórkowego chłonki krwi, stąd przy pomocy odpowiednich białek nośnikowych (globulin) są transportowane do komórek docelowych (komórki autokrynne-serotonina, parakrynne- renina, endokrynne- hormony tarczycy, trzustki, jajników, nadnerczy, łożyska)

Efekty działania hormonów:
- mogą aktywować enzymy;
- zmiana przepuszczalności błon komórkowych;
- skurcz i rozkurcz mięśni;
- wzrost syntezy białek;
- wzrost substancji charakterystycznych dla danych komórek.

Mechanizm działania grup hormonów:
Mechanizm działania wynika z kształtów hormonów.
Sterole - są transportowane przez krew do komórek docelowych.Są bardzo dobrze rozpuszczalne w strukturze lipidowej błon komórkowych,dlatego też bardzo łatwo przez nie przechodzą do wnętrza komórki.Hormony przechodzą do matrix ,a dalej do jądra i działają na procesy zachodzące w jądrze, czyli na procesy transkrypcji i replikacji.
Peptydowe - peptydy nie są rozpuszczalne w lipidach.Przez błony komórkowe nie przechodzą, ale ich działanie na procesy wewnątrz komórki jest pośrednie.Hormony wiążą się z receptorem błonowym błon komórkowych,np.białko G.Przy pomocy połączeń białko powoduje aktywację enzymów, odpowiedzialnych za powstawanie, tzw.wtórnych przenośników:cAMP, cGMP,DAG i IP3. np. proces rozkładu glikogenu do glukozy aktywowany przez cAMP. Za syntezę wapnia odpowiedzialny jest IP3.

Celem hormonów jest utrzymanie homeostazy.

PODWZGÓRZE:
Hormony podwzgórza regulują czynność przedniego płata przysadki mózgowej:- kortykoliberyna (CRH),- tyreoliberyna (TRH),- somatoliberyna (GRH)

PRZYSADKA MÓZGOWA:

Płat przedni:
- wzrostu (somatotrpina)- wszystkie komórki ciała
- adrenokortykotropowy(adrenokortykotropina)ACTH –kora nadnerczy
- lutenizujący(lutropina) LH-gonady
- rolaktyna PRL-gruczoł mleczny

Płat środkowy:
- melanotrpowy(melanotrpina) MSH-komórki barwnikowe skóry

Płat tylny:
- antydiuretyczny(wazopresyna)ADH-nerki,m.gładkie
- oksytocyna OT-gruczoły mleczne,żeńskie drogi rozrodcze.

W płacie przednim najważniejszy hormon to hormon wzrostu. Wydzielany jest głównie w okresie wzrostu.(od urodzenia do ok.18 roku życia). Potem wydzielanie go jest zmniejszone. Hormony wzrostu przysadki są stymulowane przez: somatokryninę (przyspiesza produkcje hormonów wzrostu) i somatostatynę (hamuje produkcje hormonu wzrostu).

Hormon wzrostu:
- pobudza wątrobę i tkanki do wydzielania czynników wzrostu insulinopodobnych I i II;
- wzmaga syntezę białek w organizmie,przemianę tłuszczów i węglowodanów;
- wzmaga transport aminokwasów do komórek,procesy syntez,rozrost i wydłużanie kości;
- wzmaga syntezę glkogenu w wątrobie (nie w mięśniach);
- pobudza przyrost masy ciała, mózgu,tk.chłonnej i narządów płciowych;
- podnosi stężenie glukozy we krwi (antagonista insuliny)

Prolaktyna:
- wzmaga syntezę białka. Jego aktywność jest regulowana przez dopamine-hormon podwzgórza. Najwięcej prolaktyny powstaje podczas ciąży i karmienia.

Hormony tropowe: (ACTH,TSH,FSH,LH) działają one na błonę komórkową poprzez cyklazę adenylanowa.Są to hormony przysadki regulujące czynność innych gruczołów dokrewnych
- LH-lutenizujący-pobudza wydzielanie progesteronu w ciałku żółtym i testosteronu
- TSH-tyreotropowy-wpływa na biosyntezę hormonów tarczycy T3 i T4
- ACTH-adrenokortykotropowy-wzmaga syntezę i uwalnianie hormonów sterydowych nadnerczy.

Hormony ekotropowe:wytwarzane są poza miejscem charakterystycznym dla danego hormonu. Najczęściej są to hormony wytwarzane przez komórki nowotworowe. Nie podlegają one sprzężeniu zwrotnemu.

Melanotropina - syntetyzuje melaninę i reguluje jej stężenie w komórce.
Hormony tylnego płata zbudowane są z 8 aminokwasów:
Wazopresyna - hormon antydiurektyczny:
- hamuje wydzielanie wody poprzez zwiększenie jej resorpcji w kanalikach nerkowych. Przy jej braku nie dochodzi do zagęszczenia moczu,co zwiększa dobowo ilość wydalanego moczu;
- powoduje skurcz mięśni naczyń krwionośnych; -podnosi ciśnienie tętnicze.

Oksytocyna:
- skurcz mięśni gładkich macicy przez co może przyspieszać poród;
- uczestniczy w procesie laktacji;
- uczestniczy w akcie płciowym i zapłodnieniu.

KORA NADNERCZY:
3 główne grupy hormonów:
- glikokortykoidy ,np.kortyzol,kortykosteron. - wpływają na mechanizmy odpornościowe
- utrzymuje odpowiednie ciśnienie tętnicy krwi
- wzrost syntezy glukozy i glikogenu w wątrobie;
- regulują metabolizm białek, lipidów, węglowodanów, RNA;
- wzrost wydzielania soku żołądkowego
- mineralokortykoidy, np.aldosteron, 11-deoksykortukosteron.
- regulują gospodarkę elektrolitową organizmu, przede wszystkim na transport przez błony komórkowe.
- w kanalikach nerkowych wpływa na resorpcje sodu w ustroju i wydzielanie potasu
- wzrost syntezy mRNA i białek celem przyspieszenia syntezy ATP
- androgeny, np. dehydroplandosteron (DHEA):
- wzrost syntezy białek,wzrost organizmu,rozwijanie drugorzędowych cech płciowych męskich. Najwyższą jakość osiąga w wieku 20-24 lat. potem aktywność jego spada. osoby 70-letnie mają 1/10 tego hormonu
- stymuluje uk.immunologiczny
- poprawia nastrój, możliwości rozpoznawcze
- większa zdolność zapamiętywania
- obniża agresję
- zmniejsza wydzielanie wolnych rodników w organizmie
- hamuje syntezę DNA
- opóźnia procesy starzenia
- zwiększa represję nowotworów jelita grubego i skóry
- hamuje miażdżycę i otyłość

RDZEŃ NADNERCZY: - pochodne aminokwasów (tyrozyny):adrenalina, npradrenalina,dopamina. Wydzielane są do krwi pod wpływem impulsów nerwowych, a także przy udziale acetylocholiny oraz jonów wapnia.

Na jej poziom wpływa:
- niski poziom glukozy we krwi;
- niska temp.ciała;
- niskie ciśnienie tlenu we krwi tętniczej;
- stres. Hormony te zaliczane są do aminokwasów katecholowych, które działają za pomocą receptorów błonowych L i B adrenergicznych.

Adrenalina
- rozszerzenie naczyń krwionośnych mięśni szkieletowych,
- zwężenie naczyń w skórze, błonach śluzowych i narządach jamy brzusznej
- przyspieszenie częstości skurczów serca, zwiększenie pojemności wyrzutowej serca, podwyższenie skurczowego ciśnienia tętniczego krwi
- rozkurcz mięsni gładkich w ścianach przewodu pokarmowego, oskrzeli, pęcherza moczowego
- wzrost stężenia glukozy we krwi poprzez pobudzenie glikolizy na drodze aktywacji cyklazy adenylanowej
- przyspieszenie rozkładu triacylogliceroli w tkance tłuszczowej i przechodzenia kwasów tłuszczowych do krwi
- pobudzenie ośrodkowego uk.nerwowego szczególnie ośrodków w podwgórzu w wyniku aktywacji cyklazy adenylanowej błony komórkowej neuronów i tworzenie w komórkach nerwowych cAMP

HORMONY TARCZYCY:
Tarczyca - zbudowana jest z pęcherzyków, które zawierają komórki gruczołowe, a w nich tyreoglobulina(przezroczysta masa)- jest to białko, glikoproteina, która zawiera duże ilości aminokwasów-

Tyrozyna - jest ona substratem w syntezie 2 głównych hormonów tarczycy:
- tyroksyna (tetrajodot-T4)
- T2 - jest bardziej aktywnym hormonem
- jodotyronina (T3)

Tyrozyna wiąże jod do swojej cząsteczki i powstaje pochodna T3 lub T4 atomów jodu.

Hormony te wydzielane są do krwi i z nią transportowane do kom.docelowych. T3 ma działanie silniejsze, ale krótsze-szybciej ulega rozpadowi. Synteza hormonów tarczycowych jest regulowana przez hormon przysadki TSH.Na wydzielanie hormonów tarczycowych ma wpływ niska temperatura oraz wazopresyna i oksytocyna.

Jod jest głównym substratem uczestniczącym w syntezie hormonów tarczycy.

Działanie hormonów tarczycy:
- prawidłowy rozwój i wzrastanie dziecka
- prawidłowy przebieg laktacji (wytwarzanie mleka po porodzie)
- prawidłowy rozwój tkanki nerwowej (mózg)
- prawidłowy rozwój i wzrastanie kości
- wytwarzanie ciepła w organizmie
- wpływ na czynności serca
- wpływ na czynności mięśni
- wpływ na gospodarkę wapniowo-fosforanową
- wpływ na bilans wodny w organizmie
- wpływ na czynność mózgu i powstałej tkanki nerwowej
- przyspieszenie spalania wewnątrzkomórkowego i wytwarzanie ciepła
- zmniejszenie zawartości cholesterolu we krwi.

Hormony te działają już od życia płodowego, aż do śmierci.Wokresie rozwoju warunkują wzrost tkanek,produkcje enzymów,regulują funkcje tk.nerwowych i kostnych,metabolizm.

Komórki przypęcherzykowe gruczołu tarczowego mogą wydzielać kalcytoninę,która:
- wpływa na zmniejszenie stężenia wapnia i fosforanów w osoczu
- powoduje zwiększenie rozkładania ich w kościach
- hamuje uwalnianie ich z kości
- hamuje wytwarzanie czynnej wit.D3 w nerkach.

HORMONY TRZUSTKI:
Syntetyzowane są w tzw. wysepkach trzustkowych, w których można wyróżnić przynajmniej 4 typy komórki:A,B,D,F.Najwyższą aktywacją charakteryzują się A i B,tzw.wyspy Langerhansa.

W komórkach A synetyzowany jest glukagon- najsilniejszymi bodźcami do wytwarzania glukagonu jest niskie stężenie glukozy we krwi (4,5-5,5 mmol/l – norma).Gdy jest jej bardzo mało trzustka wytwarza glukagon (działa na receptory błonowe poprzez układ cyklazy adenylanowej i cykliny AMP.Glukagon powoduje uwolnienie glukozy z zasobów z glikogenu wątrobowego.II sposobem działania jest zwiększenie syntezy glukozy w organizmie ze związków niecukrowych:mleczan,aminokwasy glukogenne ) głównie alanina).

W komórkach B syntetyzowana jest insulina –jest wydzielana w odpowiedzi na wysoki poziom glukozy we krwi. Nadmiar glukozy może powodować uszkodzenie wielu tkanek i narządów i prowadzić do cukrzycy. Jeśli insulina nie jest syntetyzowana w organizmie prawidłowo (cukrzyca typu I) trzeba jej dostarczyć z zewnątrz. Cukrzyca typu II-u osób otyłych-przyczyną są nieprawidłowe receptory w komórkach krwi, które nie wyłapują glukozy.

Działanie :
- zwiększenie transportu glukozy przez błony komórkowe mięśni i tkanki tłuszczowe
- zwiększenie transportu przez bł.kom. aminokwasów i jonów potasu
- może nasilać procesy rozpadu glukozy na drodze glikolizy
- stymuluje syntezę białek w organizmie,a hamuje ich rozpad
- stymuluje syntezę glikogenu w mięśniach i wątrobie
- hamuje proces lipolizy (rozkładu kw.tłuszczowych w tkankach tłuszczowych)
- aktywuje lipogenezę – syntezę lipidów w tkankach tłuszczowych

HORMONY PŁCIOWE:
Jajnika-są syntetyzowane w jajniku i dzielą się na:
- Estrogeny-powstają w pęcherzykach Graffa (jajnikowe). Należą tu: estron,estriol,estradiol, które wydzielane są głównie między 4-12 dniem cyklu oraz między 19-25 dniem cyklu.Przechodzą do krwi i tam transportowane są z białkami osocza,przechodzą przez błon komórkową do komórki –działają w jądrze komórkowym na proces replikacji i transkrypcji.Działanie:
-rozrost błon śluzowych macicy,pobudzanie wydzielania śluzu
-rozrost błony mięśniowej macicy i jajowodu powodując przerost mięśni gładkich i zwiększenie ich pobudliwości ,prawidłowe ukrwienie
- na rozwój drugorzędowych cech płciowych
- wywołuje popęd płciowy w kierunku płci przeciwnej
-współdziałają z kolagenem,odpowiedzialne są za ukrwienie i uwodnienie skóry.
- Progesteron-powstaje w ciałku żółtym, antagonista estrogenów.

Jąder - Testosteron-powstaje z cholesterolem, u mężczyzn występuje w dużym stężeniu , u kobiet w maleńkich ilościach. ma działanie antagonistyczne do estrogenów.

HORMON SZYSZYNKI:
Mały gruczoł umieszczony w międzymózgowiu, wydziela melatoninę –jej czynność jest uzależniona od okresów działania światła.Jest syntetyzowana w ciemności.Uważa się, że jest odpowiedzialna za regulację cyklu dobowego człowieka,wpływa na rozmieszczenie w skórze melaniny,unieczynnia nadmiar wolnych rodników,opóżnia starzenie,przyspiesza gojenie wrzodów,nadżerek.