Van Gogh - Pokój artysty

Vincent van Gogh jest bez wątpienia jednym z tych tym malarzy, którego obrazy osiągają obecnie najwyższe ceny na aukcjach sztuki. Napisano o nim niezliczoną ilość biografii, artykułów, rozpraw czy nawet nakręcono sporo filmów. Ogromne zainteresowanie i uznanie, jakie okazano mu po śmierci dorównuje obojętności, z jaką traktowano go za życia. Jednak przede wszystkim powszechnie znane są banalne uogólnienia, stereotypowe opinie o van Goghu: że był wielkim artystą, że był biedny i za życia sprzedał tylko jeden obraz, że był wariatem, człowiekiem samotnym i nieszczęśliwym, i że obciął sobie ucho.
Zanim jednak przystąpię do omówienia tego jedynego konkretnego obrazu, należałoby wspomnieć co nieco o życiu artysty. Vincent Van Gogh urodził się 30 marca 1853 roku w holenderskiej wiosce Groot Zundert położonej w północnej Brabancji, jako najstarszy syn pastora Theeodorusa van Gogha . Vincent miał pięcioro rodzeństwa : Anne, Theo, Wilhelmien, Cornelisa. W rodzinnym domu spędził pierwsze 16 lat swojego życia, zanim przeniósł się do Hagi, gdzie podjął prace w galerii marszandów Goupil Q Co. Tam narodziła się jego miłość do sztuki. W 1873 roku Vincent zostaje przeniesiony do londyńskiej filii galerii. Tam zakochuje się w córce swoich gospodarzy Eugenie Loyer. Jednak ona , będąc już zaręczona odrzuca oświadczyny Vincenta. Van Gogh, po rocznym pobycie w Londynie wyjeżdża do Paryża. Zawód miłosny doprowadza go do alienacji i załamania, w wyniku czego w 1876 roku traci pracę w galerii. Po tym wydarzeniu podejmuje pracę świeckiego kaznodziei, a w 1877 roku rozpoczyna studia w seminarium teologicznym w Amsterdamie, które jednak porzuca rok później. Nie kończy także trzymiesięcznego kursu ewangelickiego w Brukseli. W latach 1878-1880 ponownie pracuje jako kaznodzieja tym razem w belgijskim zagłębiu górniczym. Jednak jego zainteresowanie religią stopniowo słabnie, zwiększa się fascynacja rysunkiem . Malarz rozdaje wszystko co posiada ubogim rodzinom górniczym i przenosi się do Brukseli, gdzie postanawia zostać artystą. Zaczął brać lekcje u malarza Antona Mauve. Rok później zakochuje się w prostytutce w Sien Hoornik. W tym czasie zaczęły pojawić się pierwsze obrazy.

Następnie po paru latach stwierdzono u artysty chorobę - syfilis. Mija kilka lat, kiedy malarz wynajmuje " Żółty dom ". Tam w nieprzyzwoitych warunkach, zostaje zrodzonych dużo pięknych prac. Przy okazji Vincent odcina sobie ucho, które wręczył prostytutce.

27.07. 1890 w czasie kolejnego załamania nerwowego, Vicent próbuje popełnić samobójstwo. Pożycza rewolwer i strzela sobie w brzuch. Próba samobójstwa nie powiodła się. Van Gogh umierał przez dwa dni, paląc fajkę. Umarł 29.07.1890 roku.
Pokój artysty w Arles, w domu farmera w Prowansji jest jednym z najbardziej znanych obrazów artysty. Wyraziste kolory, niezwyczajna perspektywa i zażyły a zarazem bezceremonialny, bezpośredni przedmiot znaczenia sprawiają, iż obraz ten należał nie tylko do umiłowanych płócien van Gogh’a, lecz także zachwyca współczesnych.
Omawiany przeze mnie obraz jest jedną z pięciu wersji (trzy olejne na płótnie oraz dwa szkice). To specyficzne dzieło, obecnie znajdujące się w kolekcji Muzeum Van Gogh’a w Amsterdamie, było pierwszym stworzonym przez artystę i co wywołuje liczne kontrowersje- najlepiej wykonanym. Co więcej, zadowolenie wywołane namalowaniem tego obrazu sprawiło, że van Gogh opisywał go w licznych oraz długich listach do swojej rodziny.
W liście do swojego brata, Theo, Vincent napisał:
"Tym razem to po prostu mój pokój sypialny, ale kolor ma tu stanowić o wszystkim i - przez uproszczenie - nadając przedmiotom piętno wielkości ma stwarzać sugestię odpoczynku w ogóle - snu. Krótko mówiąc, oglądanie tego obrazu powinno dawać odpoczynek umysłowi czy raczej wyobraźni. Ściany są bladofioletowe. Podłoga z czerwonych desek. Drewniane łóżko i krzesła żółte jak świeże masło, prześcieradło i poduszka w zieleni cytrynowej, bardzo jasnej. Kołdra szkarłatna. Okno zielone. Umywalka pomarańczowa, miednica niebieska. Drzwi liliowe. I to wszystko - nic więcej w tym pokoju o zamkniętych okiennicach. Ciężki kształt mebli raz jeszcze wyrazić ma niczym nie zakłócony spokój. Portrety na ścianie, lustro, ręcznik, trochę ubrań. Rama będzie biała - ponieważ nie ma nic białego w obrazie. To wszystko w zamian za odpoczynek do którego byłem zmuszony. Będę nadal nad tym obrazem pracował jeszcze jutro cały dzień, ale widzisz jak prosty to pomysł ..."
Vincent van Gogh "Listy do brata"

W nie cytowanym tutaj fragmencie, van Gogh określa swoją prace jako ”rozmiar
30-sty” płótna, co w pewien sposób eliminuje wersję Museum d’Orsay, jako umiłowaną przez malarza, gdyż jest na znacznie mniejsza. Jan Hulsker, jeden z najznakomitszych badaczy twórczości Vincent’a van Gogh’a sugeruje, iż wspomniane już wcześniej listy, naprowadzają na rozwiązanie zagadki- która wersja jest oryginałem. W liście, napisanym 4 października (około 10 dni przed namalowaniem obrazu) artysta informuje swojego przyjaciela Boch’a, że portrety, jego i Zouave Milleta zawisły na ścianach jego sypialni. Na eksponacie amsterdamskiego muzeum, płótno na prawo nad łóżkiem musi być owym, wspominanym w liście portretem Millet’a. W późniejszej wersji, „osoba” Millet’a została zastąpiona portretem kobiety.

W tym płótnie przyciągają uwagę puste krzesła. Nasuwa się skojarzenie z dwoma innymi obrazami artysty: Puste krzesło i fajka i Fotel Gauguin’a. Motyw pustego, opuszczonego krzesła nieustannie obecny w wyobraźni van Gogh’a. W 1877 roku, gdy miał 25 lat i mieszkał w Amsterdamie, odwiedził go ojciec. Van Gogh zanotował wówczas; „ Po odprowadzeniu taty do pociągu wróciłem do mojego pokoju i widok krzesła, na którym tato siedział przed chwilą spowodował, ze zasmuciłem się jak dziecko”. W podobnym stanei ducha malował Fotel Gauguin’a, po pośpiesznym wyjeździe tegoż z Arles. A kiedy sam będzie wyjeżdżał usilnie domagać się będzie fotela, w którym pozował mu listonosz Roulin. „Wszędzie są puste krzesła i będzie ich coraz więcej. Puste krzesła, które wcześniej czy później ktoś opuszcza.”

Użycie jasnych, promienistych i odważnych barw w Pokoju artysty, jest typowe dla palety, z jakiej zaczął korzystać w późniejszym okresie w Paryżu. Żółty był ulubionym kolorem Gogh’a, zwłaszcza jeśli chodzi o obrazy namalowane w Arles czy Saint-Remy.
Po mino bardzo długich i namacalnych „uderzeń” pędzlem w przedstawieniu starej podłogi, impastowa nawierzchnia jest względnie równomiernie rozłożysta. Kontury perskim niebieskim uwydatniają narożniki niektórych mebli i zarysowują architekturę pomieszczenia. Jeśli chodzi o chłodny odcień niebieskiego, czasami przechodzącego w lawendowy, odpowiada on ścianą i wyrobom z drewna. Różowo-fiołkowy „pokrywa” zaś, klepki podłogi, które w paru miejscach na obrazie posiadają zarysowane zielenią kanty. Poniżej krzesła, na lewo możemy zaobserwować raczej bezładną plamę zieleni, która mogła powstać w czasie transportu płótna do Paryża. Cieplejszy brąz, żółty, żółto-zielony i czerwony wypełniają większość mebli, które współgrają z żółtym i zielonym odcieniem światła wpadającego przez okno.

Prawdopodobnie najbardziej uderzającym i niezwykłym dla tego dzieła oprócz jasnych plam kontrastujących kolorów oraz grubo użytej farby, jest osobliwa perspektywa. Praca ta jest w pewien sposób nierealistyczna, poprzez „krzywe zaprezentowanie” sypialni, w której przedmioty są ukośnie pochylone ku odbiorcy. To jest jeden z aspektów, który czyni ten obraz wyjątkowym i tak rozpoznawalnym. Perspektywa wydaje się być radykalną, ale w późniejszym okresie swojej kariery Vincent nie tylko buntował się przeciwko przytłumionym kolorom, stosowanym przez niemieckich malarzy, lecz także postulował wyzwolenie się od konstrukcji-ujęcia perspektywy, która narzucała precyzyjne i realistyczne podejście do perspektywy danego obrazu. Van Gogh często odrzucał konwencyjną perspektywę w późniejsze połowie kariery, głownie w licznych płótnach z Arles (np. Siedzący Zouave, Kawiarenka nocą na Placu Lamartine w Arles).
Zajmujące jest również to, iż nietypowa perspektywa nie jest koniecznie wyjaśniana wyłącznie ze względu na jawny wybór stylistyczny. Ronald Pickvance w swojej książce „Van Gogh w Arles” proponuje wyjaśnienie oparte bardziej na architektonicznym podejściu niż preferencjach artysty. Pickvance wyjaśnia, że prawdziwy kształt pokoju van Gogh’a był niezwykły, toteż malarz odtworzył go bardziej realistycznie, niż odbiorca mógłby przypuszczać.

Jak już wspomniano, van Gogh stworzył pięć wersji Pokoju artysty. Dwie kopie powstały, gdy malarz odbywał dobrowolne leczenie w schronisku dla umysłowo chorych w Saint-Remy. Vincent zdecydował namalować liczne kopie swoich wcześniejszych prac, być może jako refleksję nad swoim stanem umysłowym w tamtym czasie. Na przykład jego kopia Pani Ginoux, może sugerować poczucie samotności w czasie pobytu w odosobnieniu, gdy przypominał sobie czule przyjaźnie nawiązane w Arles. Obraz sypialni sugeruje ciepło rodzinne i poczucie zadowolenia, jakie odczuwał artysta, gdy wynajął samodzielnie dom. Kiedy namalował dwie kopie w Saint-Remy, być może towarzyszyły mu przemyślenia nad tym co „porzucił” od momentu przebywania w murach domu dla umysłowo chorych.


Niezaprzeczalnie Pokój artysty jest pracą, która przemawia głosem tego, który ją stworzył, chociaż obraz także posiada swój własny witalizm i piękno osiągniętego majstersztyku. Wygodna sypialnia staje się archetypem, który odznacza czas i miejsce jego pochodzenia piętnem transcendentalizmu. Obraz ukazujący się jako świeży i zniewalający, inaczej niż był odbierany przez współczesnych van Gogh’owi, inspiruje nowe pokolenia na wiele sposobów.
Vincent van Gogh miał nadzieję że Pokój artysty będzie pozwalał odpocząć umysłowi czy rozbudzić wyobraźnię. Wydaje mi się, że osiągnął oba te cele.

“Pochodzenie”
Właściciel Lokacja Data posiadania Komentarze
Theo van Gogh Paris 1890-91
Johanna van Gogh-Bonger Amsterdam 1891-1925
V.W. van Gogh Laren 1925-62
Van Gogh Foundation Amsterdam 1962 Wypożyczony do Stedelijk Museum 1962-73.
Van Gogh Museum Amsterdam 1973

Wystawy
Rok Miasto
1904 Rotterdam
1905 Amsterdam
1912 Cologne
1914 Berlin
1915 Amsterdam
1923 Amsterdam
1923 London
1925 The Hague
1925 Potsdam
1926 Munich
1927 Paris
1929 London
1930 Amsterdam
1935-36 New York
1945 Amsterdam
1946 Stockholm
1946-47 Liège
1947 Paris
1947 Paris
1947 London
1947 Geneva
1948 Bergen
1948 Oslo
1949-50 Chicago
1949-50 New York
1951 Lyons
1953 The Hague
1953 Otterlo
1953 Amsterdam
1953-54 St. Louis
1954 Zurich
1955 Palm Beach
1955 Antwerp
1955-56 Liverpool
1957 Marseilles
1958-59 San Francisco
1959 Aix-en-Provence
1959-60 Utrecht
1960-61 Montreal
1961-62 Baltimore
1963 Sheffield
1963 Humlebaek
1964 Washington
1964 New York
1965 Stockholm
1965 Charleroi
1965 Ghent
1967 Wolfsburg
1968-69 London
1998-99 Washington
1999 Los Angeles

Bibliografia:
- Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło. Vincent van Gogh. Nr 1; Wyd. Eaglemoss Polska
- Mc Quillan M.,; Van Gogh; Wyd. Thames and Hudson; London 1989
- Cutts J., Smith J.; Van Gogh: Wyd. Parragon Book; UK 2000
- Sketch; The Bedroom; JH 1609 enclosed with letter