OBWE, KBWE, ONZ - ściąga z PO.

OBWE, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, organizacja powstała z przekształcenia KBWE, na szczycie w Budapeszcie w 1994. Jej główną rolą jest zapobieganie powstawaniu konfliktów w Europie.

KBWE, Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, wielostronne rokowania na szczeblu rządowym prowadzone od początku lat 70. przez państwa europejskie oraz USA i Kanadę z racji ich przynależności do NATO. Idea takiej konferencji pojawiła się już w latach 60. w związku z powolnym odchodzeniem od zimnej wojny na rzecz współpracy w zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego. Zgłaszał ją też minister spraw zagranicznych Polski, A. Rapacki na XIX sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w 1964, a popierały inne kraje Układu Warszawskiego.Zwołanie konferencji było możliwe dopiero w chwili odprężenia w stosunkach Wschód–Zachód (normalizacja stosunków między RFN a Polską, ZSRR, NRD i Czechosłowacją, podpisanie porozumienia w sprawie Berlina Zachodniego, rozpoczęcie rokowań rozbrojeniowych w Wiedniu). Na ostatnim etapie rokowań w 1975 przywódcy 37 państw podpisali Akt końcowy KBWE. Od tej chwili rozpoczął się tzw. proces helsiński, który miał na celu realizację postanowień konferencji oraz doprowadzenie do dalszych spotkań.Rola KBWE zmieniła się od lat 90., po zakończeniu konfliktu Wschód–Zachód podpisano nowy dokument – Kartę paryską. Umożliwiło to podjęcie rozmów i zawarcie porozumień stabilizujących bezpieczeństwo w Europie i rozwijających proces rozbrojenia, np. traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych CFE (1990), układ o ograniczeniu stanu osobowego sił zbrojnych (1992), układ otwartego nieba (1992). Osobnym polem aktywności stała się kwestia demokratyzacji państw i ochrony praw człowieka, tzw. ludzki wymiar KBWE, wiąże się to też z udzielaniem pomocy uchodźcom, wysyłaniem misji obserwacyjnych w rejony konfliktu. Po zmianach terytorialnych z lat 90., KBWE liczy 53 członków. Na spotkaniu w Budapeszcie przekształcono ją w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).Organizacja Narodów Zjednoczonych, United Nations, Organisation des Nations Unies, ONZ, organizacja powstała po II wojnie światowej 24 X 1945, w dniu wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych będącej statutem tej organizacji. Jest drugą po Lidze Narodów powszechną organizacją międzynarodową. W czasie trwania II wojny światowej doszło do kolejnych spotkań Wielkiej Trójki (USA, Wielkiej Brytanii, ZSRR), podczas których ustalono, bazując na Karcie Atlantyckiej z 14 VIII 1941, że istnieje potrzeba powołania powszechnej organizacji w celu pokojowego rozwiązywania konfliktów. Zasady Karty Atlantyckiej uznane zostały w Deklaracji Narodów Zjednoczonych podpisanej 1 I 1942 przez 26 państw. Karta Narodów ZjednoczonychKolejne etapy tworzenia organizacji to konferencje: moskiewska, teherańska w Dumbarton Oaks, w Jałcie oraz założycielska w San Francisco. Konferencja w San Francisco, będąca ostatnim etapem tworzenia ONZ, rozpoczęła się 25 IV 1945 i zakończyła po dwóch miesiącach obrad podpisaniem 26 czerwca Karty Narodów Zjednoczonych. Brało w niej udział 50 delegacji państw będących jej założycielami, 51 państwem-założycielem była Polska, która nie wzięła udziału w konferencji (podpisała Kartę Narodów Zjednoczonych 15 X 1945, a dokumenty ratyfikacyjne złożyła po 11 dniach). Cele działalnościGłówne cele działalności ONZ dotyczą utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, obrony praw człowieka, poszanowania zobowiązań międzynarodowych, pomocy krajom rozwijającym się. Karta Narodów Zjednoczonych ustanowiła szereg organów i instytucji oraz ich kompetencje:1) Zgromadzenie Ogólne, będące swego rodzaju parlamentem, w którym każde państwo członkowskie ma jeden głos. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów (wybór nowych członków, deklaracje pokojowe, budżet, w sprawach Rady Bezpieczeństwa czy polecenia użycia sił zbrojnych). Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane przez Radę Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ. Sesja wyjątkowa zwoływana jest z 24-godzinnym wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju światowego.2) Rada Bezpieczeństwa, którą tworzy pięciu członków stałych: Chiny, Francja, Wielka Brytania, USA i ZSRR (obecnie Rosja reprezentująca Wspólnotę Niepodległych Państw) oraz dziesięciu członków niestałych wybieranych na kadencję dwuletnią (5 z Afryki i Azji, 2 z Ameryki Łacińskiej, 3 z Europy). W 1995 członkiem została wybrana Polska. Członkowie stali dysponują prawem weta, które zawiesza każde postępowanie. W sprawach proceduralnych decyzje zapadają zwykłą większością, a w sprawach merytorycznych większością 9 głosów. Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą: wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje co do użycia sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków. Kompetencje te są przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczeństwa jest centralnym ogniwem systemu bezpieczeństwa zbiorowego i utrzymania światowego status quo.3) Sekretariat, którym kieruje Sekretarz Generalny. Wybierany jest na kadencję pięcioletnią przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Do kompetencji sekretarza generalnego należy zarządzanie majątkiem ONZ i prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji.4) Rada Gospodarczo-Społeczna, w której skład wchodzi 54 członków wybieranych na 3 lata przy zachowaniu zasady corocznej rotacji 1/3 członków. Debatuje ona nad sprawami ekonomicznymi i społecznymi, m.in. w sprawie poszanowania praw mniejszości czy narkotyków.5) Rada Powiernicza, której rola wygasła wraz z ogłaszaniem niepodległości terytoriów powierniczych.6) Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze, powołany do rozstrzygania sporów międzynarodowych w składzie 15 sędziów.ONZ uczestniczyła w rozwiązywaniu wielu konfliktów międzynarodowych, ale w praktyce nigdy nie brała udziału w konfliktach z udziałem mocarstw-stałych członków Rady Bezpieczeństwa. Z biegiem czasu przerodziła się w miejsce prestiżowej rywalizacji pomiędzy supermocarstwami USA i ZSSR. Aktualnie ONZ ma ogromne zadłużenie, a państwa członkowskie nie płacą składek, zwłaszcza USA, które żądają gruntownej reformy tej organizacji. Jedną z przyczyn kryzysu jest rozbudowana biurokracja. Ostatnie spektakularne akcje ONZ, jak wojna w Zatoce Perskiej czy akcja w Somalii,, w niczym nie zmieniły sytuacji. Wypadki w byłej Jugosławii (Jugosłowiańska wojna domowa) wyraźnie wskazują na niedowład wielu organów i agend ONZ.Wiele wyspecjalizowanych organizacji międzynarodowych zostało powiązanych z ONZ. Są to:- Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO),- Organizacja Wyżywienia i Rolnictwa (FAO),- Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO),- Światowa Organizacja Zdrowia (WHO),- Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF),- Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD),- Międzynarodowe Towarzystwo Finansowe (IFC),- Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA),- Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO),- Powszechny Związek Pocztowy (UPU),- Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU),- Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO),- Międzynarodowa Doradcza Organizacja Morska (IMCO),- Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO),- Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA),- Światowa Organizacja Turystyki (WTO),- status zbliżony do wyżej wymienionych posiada także Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu (GATT).Można do nich zaliczyć także organizacje utworzone przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, np.:- Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF),- Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych (UNDAP),- Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR),- Program Narodów Zjednoczonych Ochrony Środowiska (UNEP) i in.Przystąpienie do organizacji wyspecjalizowanej państwa będącego członkiem ONZ następuje w drodze jednostronnego aktu w formie oświadczenia o akceptacji postanowień jej statutu. Organizacja wyspecjalizowana ma obowiązek składania corocznych sprawozdań ze swej działalności Radzie Gospodarczo-Społecznej. W wypadku Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej sprawozdanie to składane jest również Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ.Każda organizacja wykonuje też wszystkie polecenia Rady Bezpieczeństwa. Organizacje międzynarodowe pozarządowe posiadają status konsultacyjny przy Radzie Gospodarczo-Społecznej ONZ w kategoriach od I do III. Kategorie te oznaczają zakres częstotliwości kontaktów. Do I kategorii należą m.in.: Światowa Federacja Związków Zawodowych, Międzynarodowa Izba Handlowa, Liga Czerwonego Krzyża, do kategorii II m.in.: INTERPOL, Międzynarodowa Organizacja Prawnicza, Międzynarodowa Organizacja Dziennikarzy, a do kategorii III np. Międzynarodowa Organizacja Samochodowa czy Międzynarodowe Stowarzyszenie Hoteli. Każda z nich ma jednakowe prawa, niezależnie od statusu konsultacyjnego.