Scharakteryzuj system wsparcia dla osób niepełnosprawnych

Na świecie żyje około 500 ml ludzi niepełnosprawnych, a w Polsce, co siódmy obywatel to osoba w jakimś stopniu niepełnosprawna. Są wśród nich dzieci, młodzież, dorośli.
Z osobami niepełnosprawnymi mamy coraz częstszy kontakt w naszym codziennym otoczeniu, na ulicy a także w szkole. Każdy z nas może kiedyś dołączyć do „świata” niepełnosprawnych. Niepełnosprawność jest wynikiem wypadków, chorób, oraz wad wrodzonych, stanowi wyzwanie, barierę i przeszkadza w wykonywaniu zadań życiowych.

Osoby niepełnosprawne często doświadczają poczucia zależności, gdy inni muszą im pomagać, lub zupełnie wyręczać ich w czynnościach codziennych takich jak jedzenie, kąpanie, czy toaleta. Przed wieloma osobami stoją nadal
ograniczenia architektoniczne, lub transportowe, a także trudności w przekształcaniu informacji werbalnych i niewerbalnych i w formułowaniu odpowiedzi. Musimy ich w tym wspierać, dowartościowywać, sprawić by czy czuli się potrzebni, kochani i niezbędni.

Ludzie niepełnosprawni doświadczyć mogą kłopotów w relacjach społecznych, w rezultacie ignorowania ich, odrzucania lub bardziej subtelnego unikania ich przez osoby w pełni sprawne. Odwracanie oczu, sztuczny brak powagi, oraz niezręczne milczenie osób pełnosprawnych powoduje deformację interakcji społecznych. Uprzedzenia lub dewaluowanie w sensie społecznym prowadzi do poczucia obniżonej własnej wartości, bezsilność, z którą trzeba się mierzyć w trakcie interwencji systemów wsparcia. Nie możemy przechodzić obojętnie koło osób, które na pierwszy rzut oka widząc, że bardzo potrzebują naszej pomocy. Niekiedy wystarczy dobre słowo, uśmiech lub podanie torby z zakupami.

W świecie wprowadzono systemy, które wspierają osoby upośledzone. Jednym z pomysłów na polepszenie ich życia jest zorganizowanie grupy ludzi, którzy społecznie działają na rzecz chorych. Pracownicy socjalni i inne osoby stanowiące zespoły rehabilitacyjne pomagają przystosować się ludziom niepełnosprawnym do życia. Starają się, aby móc nastawić takie osoby na problemy, z którymi spotykać się będą w relacjach społecznych w obrębie własnej rodziny i społeczności. Programy rehabilitacyjne muszą uwzględniać problemy stygmy i jej wpływu, umożliwiać klientom dawanie sobie rady z własnymi odczuciami, oraz wypracowywanie efektywnych metod radzenia sobie z piętnem, jakim są oni naznaczeni.

Aby móc pomóc osobom niepełnosprawnym należy zapoznać się z ich życiem, poznać środowisko, w którym przebywają. Należy zaplanować pracę, która wspierać będzie odpowiednio do potrzeb i potencjału tego środowiska, oraz pomocy społecznej, aby realizować wyznaczone sobie zadania i potrafić realnie
oceniać uzyskane efekty. Najważniejsze jest przygotowanie do pierwszego etapu pracy, czyli do rozpoznania środowiska. Przygotowanie to powinno obejmować wiedzę i umiejętności w zakresie stawiania pełnej diagnozy środowiskowej.

Systemem wsparcia w ostatnich latach stało się - wsparcie społeczne. Wsparcie jest określane jako szczególny sposób i rodzaj pomocy udzielanej poszczególnym osobom i grupom głównie w celu mobilizowania ich sił, potencjału i zasobów, które zachowali, aby mogli, sami sobie radzić ze swoimi problemami. Identycznie do tego, wsparcie udzielane osobom kalekim i im rodzinom polega na stosowaniu takich form pomocy, aby przez wykorzystanie istniejących i zachowanych sprawności wskazać najbardziej optymalną
możliwość samodzielnego, aktywnego i twórczego życia. W zależności od udzielanego wsparcia, dzielimy je na: wsparcie informacyjne, wsparcie emocjonalne, wsparcie materialne (rzeczowe, finansowe), wsparcie przez świadczenie usług, wsparcie rozwoju.
Wsparcie informacyjne - polega na dostarczaniu człowiekowi z ograniczoną sprawnością lub jego rodzinie informacji: o fakcie zaistnienia niepełnej sprawności. Informuje o możliwościach jej ograniczenia, kompensowania, przeciwdziałania, możliwościach i sposobach leczenia i rehabilitacji. Uczy możliwości dalszego życia z tym problemem. Zawiadamia o przyszłych uprawnieniach, o instytucjach, w których może uzyskać różne formy pomocy dotyczące problemów osoby niepełnosprawnej i jej rodziny. Oznajmia, że istnieją ludzie, którzy mieli i mają podobne problemy i z którymi można nawiązać kontakty w celu wzajemnych świadczeń.

Innym rodzajem wsparcia jest wsparcie emocjonalne . Jest to bardzo ważny rodzaj wsparcia potrzebnego osobie niepełnosprawnej i jej rodzinie. Wynika to
z silnych przeżyć emocjonalnych, załamania, rozpaczy, jakie mogą towarzyszyć utracie sprawności lub urodzeniu niepełnosprawnego czy upośledzonego dziecka. Osoba niepełnosprawna lub członkowie rodziny przeżywają kryzys
psychiczny, nie są wstanie sobie z nimi poradzić i wymagają działania podtrzymującego, obecności innych osób, życzliwego zrozumienia, wysłuchania i pokrzepienia.
Obawy o przyszłość, które pojawiają się w refleksji i w lękach osób niepełnosprawnych i ich rodzin, wskazują nam na potrzebę wsparcia emocjonalnego ze strony tych, którzy "to najgorsze" mają za sobą. Rodziny, które mimo choroby i razem z nią uzyskały jakiś sukces - radzą sobie w codziennym życiu, mają przyjaciół, pomagają innym. I najlepiej zdecydowanie lepiej niż wszyscy inni, którzy nie mieli takich doświadczeń, rozumieją przeżywane problemy. Są to osoby z grup samopomocy, stowarzyszeń osób
niepełnosprawnych, stowarzyszeń rodzin osób niepełnosprawnych.

Kolejną pomocą jest wsparcie materialne - oparte jest ono na tradycyjnych formach udzielanej pomocy, dostarczaniu środków materialnych:
finansowych, różnego rodzaju darów (odzież, opał, wyposażenie mieszkania i sprzęt gospodarczy) ułatwiających codzienną aktywność osoby z ograniczoną sprawnością. Przekazywane są także dary w formie sprzętu ortopedycznego, wózek inwalidzki, sprzęt do ćwiczeń usprawniających.

Innym rodzajem niesionej pomocy jest wsparcie przez świadczenie usług - niepełnosprawność często stwarza trudności w wykonywaniu poszczególnych czynności codziennego życia, z którymi osoby nie radzą sobie częściowo
- i wówczas potrzebna jest pomoc - lub nie radzą sobie w ogóle - wówczas trzeba je w tym wyręczyć. Dotyczy to prac domowych (np. większe porządki) a także czynności poza domem (np. załatwianie spraw w urzędzie, na poczcie pomoc w wychodzeniu do kościoła, na spacer) taka pomoc w formie usług nieodpłatnych lub odpłatnych umożliwia osobom niepełnosprawnym w miarę normalne funkcjonowanie, zwiększa ich poczucie bezpieczeństwa oraz ogranicza troski i zagrożenia codziennego życia.

Wsparcie rozwoju - jest to wsparcie bezpośrednio ukierunkowane na rozwój osoby niepełnosprawnej np. -wyrównanie szans związanych z nauką. Może to być pomoc kolegów, nauczycieli świadczona dzieciom i młodzieży
uczącym się w szkole lub pobierającym indywidualną naukę w warunkach domowych. Może to być wsparcie służące wyrównywaniu szans w zakresie wypoczynku, aktywności ruchowej (wspólne wakacje integracyjne). Bardzo ważnym elementem wsparcia będzie wspieranie rozwoju społecznego, odpowiedzialności za innych i pomocy na rzecz innych. Ważną rolę w tym zakresie spełnia uczestnictwo w grupach samopomocy. Pierwsza faza uczestnictwa polega na korzystaniu ze wsparcia osób, które tworzą tę grupę.
Możliwość rozwoju polega na tym, że z czasem osoba z "odbiorcy" staje się również "dawcą" wsparcia i świadczy je na rzecz innych, słabszych fizycznie i psychicznie. Dotyczy to też sytuacji, kiedy "biorca" sam z czasem bazuje na własnych sukcesach i porażkach, wspiera osoby, które są we wczesnej fazie choroby i doświadczają związanych z nią dolegliwości, zagrożeń i konsekwencji.

Praca z osobami niepełnosprawnymi nie zawsze musi nam się kojarzyć z pomocą ze strony osób w pełni sprawnych, przykładem takiego rozwiązania jest działanie osób niepełnosprawnych na rzecz podobnym sobie czyli "samopomoc". Osoby znajdujące się w podobnej sytuacji, podejmują działanie mające na celu promowania, podtrzymywania, przywracania dobrego funkcjonowania i prawidłowych relacji w społeczeństwie. W działaniach tych
kluczowe znaczenie ma mobilizacja ludzkiej aktywności, czyli kształtowanie postaw radzenia sobie z własnymi problemami, z pomocą innych. W ideologii grup samopomocowych najważniejsza jest wiara we własne siły oraz propagowanie rozwiania własnych możliwości przez członków tych grup.

Ważną Formą wsparcia z osobami niepełnosprawnymi jest na pewno terapia zajęciowa, jedna z najstarszych form rehabilitacji. W zmieniającej się obecnie się sytuacji politycznej, rehabilitacja staje się "gałęzią" gospodarki. Podobnie jak w krajach zachodnich, nakłady na rehabilitacje zmniejszają wielokrotnie wydatki z budżetu państwa na pomoc społeczną. Tak, więc myślenie społeczne, które w skrócie można by nazwać "ochroną podatników", polega na zwiększeniu wydatków na rehabilitację. Im lepiej zrehabilitowany pacjent, tym mniej
trzeba środków na jego opiekę. Z tych założeń wychodzi m.in. koncepcja Warsztatu Terapii Zajęciowe. Osoby z I i II grupą inwalidzką ze wskazaniem "żadna praca", do niedawna nie miały szansy na egzystencję społeczną.

Istniejący w Polsce system nauczania zakłada oświatę powszechną. Chcąc sprostać tym konstytucyjnym wymogom w stosunku do dzieci z ciężkimi kalectwami, wprowadzono przed laty nauczanie indywidualne. Ma ono, niestety, liczne wady. Rzadkie wizyty nauczyciela powodują gorsze przygotowanie ucznia. Brak kontaktu z rówieśnikami i przeżyć, które można by określić "stresem szkolnym" powoduje, że absolwenci ósmych klas nie mogą sobie później poradzić nawet w inwalidzkiej szkole zawodowej. Kiedy młody człowiek kończy 16 lat, przestaje praktycznie interesować oświatę i służbę zdrowia. Rodzina również traci zapał do niesienia pomocy. Pozostaje opieka społeczna z zasiłkiem umożliwiającym wegetację. Tak było do niedawna.
Obok podstawy prawnej, zabezpieczono środki na tą działalność, niezależne od budżetu państwa. Państwowy Fundusz Osób Niepełnosprawnych okazał się niesamowitym dobrodziejstwem dla osób niepełnosprawnych, na podkreślenie zasługuje fakt, że po raz pierwszy w historii Polski dano równe szansę osobom z najcięższymi kalectwami.

W wielu przypadkach osób niepełnosprawnych jest tak, że cała opieka nad nimi spoczywa na najbliższych np. rodzicach. Należy liczyć się z tym że gdy oni nie będą mogli pomóc, to życie takiego człowieka praktycznie się zakończy... Każdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb i to nie tylko fizycznych, ale też i emocjonalnych. Osoby niepełnosprawne niczym się od nas nie różnią. Również i oni mają nadzieje na odnalezienie swojej miłości i dopełnienia... Ale nadmierna opiekuńczość, troskliwość ze strony najbliższych może sprawić że cały świat takiej osoby będzie ograniczony do własnego domu, przez co nie mają szansy, aby być wśród ludzi i nawiązać znajomości. Dlatego tak bardzo ważne jest aby niepełnosprawna osoba miała szansę na maksymalną aktywność i samodzielność, tak - aby nie rozczulać się nad tym co straciło, lecz cenić to, co się ma, to co się może, to że w ogóle się żyje!!! Rodzice nie powinni przez cały czas "asystować" dziecku. Ono musi bywać i szukać pomocy wśród
rówieśników. Dlatego należy namawiać osoby niepełnosprawne by wyjeżdżały na turnusy rehabilitacyjne, na których opiekunami są pełnosprawni ochotnicy -
najczęściej młodzież.

Według mnie osoby niepełnosprawne powinny być traktowane tak by nie odczuwały znaków swej choroby. Powinny mieć możliwości uczestnictwa w życiu społecznym i dostępu do różnych usług, jak my. Powinny mieć dostęp do specjalistycznych usług i świadczeń koniecznych ze względu na ich niepełnosprawność. Usługi specjalistyczne obejmują: opiekę zdrowotną, specjalistyczne możliwości kształcenia, selektywne przeszkolenie do pracy i
umieszczanie na stanowiskach pracy, odpowiednie możliwości mieszkaniowe i opiekę w miejscu pobytu, bezpieczeństwo finansowe, oraz możliwości korzystania z rekreacji i czasu wolnego.



BIBLIOGRAFIA:

„Oligofrenopedagogika” H. Borzyszkowska PWN, Warszawa 1988r.
„Pedagogika rewalidacyjna” J. Doroszewska PWN, Warszawa
„Psychologiczne postawy rewalidacyjne upośledzonych umysłowo” R. Kościelak