Promieniowanie w życiu człowieka

We współczesnym świecie bez przerwy narażeni jesteśmy na oddziaływania różnego rodzaju promieniowania, które wytwarzane jest przez urządzenia, których byśmy o to nie podejrzewali. Urządzenia te spotykamy w codziennym życiu; w szkole, domu, pracy.

Promieniowanie jest to zjawisko polegające na wysyłaniu i przekazywaniu energii na odległość. Energia ta emitowana może być w postaci cząstek, światła, ciepła oraz fal elektromagnetycznych. W XXI w. źródłami promieniowania są przeróżne urządzenia coraz częściej stosowane w przemyśle i życiu codziennym, A są to m.in. kuchenki mikrofalowe, zgrzewarki i nagrzewnice indukcyjne, anteny radionadawcze i telewizyjne, radary, systemy radiokomunikacyjne i komunikacji satelitarnej, także tak niepozorne urządzenia jak: komputery, telewizory, lodówki, poduszki powietrzne, suszarki do włosów, golarki, łóżka wodne, telefony komórkowe. Człowiek nie może się ustrzec przed promieniowaniem elektromagnetycznym sieciowym, gdyż wytwarza je każde urządzenie zasilane prądem elektrycznym bądź służące do wytwarzania i przesyłania prądu elektrycznego, promieniowanie to jest ciągłe i powszechne. Największe natężenia pól elektromagnetycznych występują w pobliżach elektrowni, transformatorów wys. napięcia oraz linii energetycznych.

Przejeżdżając pod dużymi liniami często można usłyszeć charakterystyczne „trzaski”. Dzieje się tak, ponieważ przez linie przepływają ogromne ładunki elektryczne do ok. 50 000 V, a w niektórych liniach nawet do 400 000 V. Na takie olbrzymie napięcia narażeni są ludzie naprawiający i konserwujący linie wys. napięcia. Nikt dokładnie nie stwierdził, jakie niebezpieczeństwo czyha na operatorów sprzętu komputerowego. U ludzi pracujących przy komputerach i mających bezpośredni kontakt z monitorem częściej niż u innych występuje rozdrażnienie, depresja, utrata sił i energii, alergie i podrażnienia skóry. Zaobserwowano również, że niemowlęta i małe dzieci starają się unikać promieniowania elektromagnetycznego. W naturalny sposób próbują się przed nim ustrzec próbując znaleźć miejsce możliwie najbardziej oddalone od jego źródła. Do najczęściej spotykanych promienników należą w tym przypadku instalacje elektryczne, budziki radiowe. Pomimo, że nie ma jednoznacznych dowodów na szkodliwe oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na dzieci. Nie powinny one korzystać ze źródeł promieniowania w takim stopniu jak osoby dorosłe. Badania prowadzone na świecie oraz w naszym kraju, stwierdzają, że pole magnetyczne 50 Hz może mieć wpływ na występowanie pewnych chorób w tym także nowotworowych (dla porównania monitor komputera przeważnie pracuje na częstotliwości od ok. 55 do 85 Hz). Zmiany mogą ujawnić się też w następnym pokoleniu. Ryzyko zachorowania na raka mózgu u dzieci, których ojcowie wykonywali zawody związane z elektrycznością i byli jednocześnie poddani działaniu rozpuszczalników, jest zwiększone. Część badaczy łączy niektóre przypadki klinicznej depresji oraz samobójstw z zamieszkiwaniem w pobliżu linii wysokiego napięcia.

Źródła promieniowania elektromagnetycznego otaczają nas prawie w każdym miejscu. Są to przedmioty codziennego użytku np. (miksery, maszynki do golenia), a także urządzenia emitujące duże ilości ciepła. Dokładnie należy przeanalizować zagrożenia, jakie niesie za sobą korzystanie z telefonów komórkowych. Pomimo, że telefony te są coraz mniejsze i doskonalsze technicznie to nie rozwiązano problemu z powstaniem wewnątrz głowy lokalnych stref o dużych natężeniach pola elektrycznego. Nawet trzymanie telefonu przy uchu lub ustach nie rozwiązuje tego problemu. Lokalny wzrost natężenia pola elektrycznego mogą powodować również metalowe przedmioty znajdujące się w naszym otoczeniu. Niestety przypuszczam, że w XXI w. Nikt nie obejdzie się bez przedmiotów, które wywołują promieniowanie elektromagnetyczne. Wobec tego powinniśmy starać się do maksimum ograniczać działanie i powstawanie tego typu promieniowania.

Myślę, ze wielkim zagrożeniem dla człowieka jest także radioaktywność substancji promieniotwórczych. Skażenie to najczęściej jest spowodowane przez: awarie reaktorów (jak chociażby ta w Czernobylu), spalanie paliw kopalnych, z których następuje uwalnianie radu czy toru, bezpośrednie zrzucanie radioaktywnych odpadów do mórz i oceanów, bądź składowanie ich w ziemi, eksploatacje i przerabianie rud, np. uranu, nieprzestrzeganie norm dot. produkcji materiałów budowlanych z wykorzystaniem radioaktywnych popiołów i żużli, powstających ze spalania węgla kamiennego i brunatnego, przeprowadzanie próbnych wybuchów jądrowych. W wyniku tych działań następuje wzrost ilości pierwiastków radioaktywnych w powietrzu, glebie i wodzie, co stanowi poważne zagrożenie dla życia organizmów. W Czernobylu na skutek wybuchu reaktora zginęło kilkaset osób, a wiele do dziś choruje na różnego typu choroby i nowotwory; w miejscach, gdzie zrzucono bombę jądrową, czyli na Hiroszimę i Nagasaki przez wiele lat nie istniało życie (na długi okres czasu wprowadzono tam tzw. strefę 0). Przez umiejętne gospodarowanie, zjawisko radioaktywności można szeroko stosować w różnych gałęziach przemysłu: np. w medycynie do sterylizacji sprzętu medycznego, diagnostyce i terapii medycznej (przy złamaniach do prześwietleń stosuje się promieniowanie rentgenowskie), a także w przemyśle: węglowym, atomowym, energetycznym, hutniczym, chemicznym oraz w rolnictwie, reaktorach jądrowych, w zakładach przerobu paliwa jądrowego, laboratoriach, archeologii oraz geologii przy badaniu wieku skał. Doskonałym przykładem obrazującym obawy i nadzieje ludzi związane z promieniotwórczością jest elektrownia jądrowa. Elektrownia jądrowa, nazywana także atomową, w skali przemysłowej przetwarza energię jądrową na elektryczną. Budowanie elektrowni atomowych jest przyjazne dla środowiska naturalnego gdyż podczas reakcji atomowych w rdzeniach nie przedostają się do atmosfery pyły i gazy towarzyszące spalaniu paliw kopalnych. Jednak wiele osób nie jest za tym, aby powstawały tego typu elektrownie. Niewątpliwie obawy są spowodowane skutkami składowania odpadów radioaktywnych oraz skutkami awarii reaktorów atomowych, np. w 1986 roku w Czernobylu. Katastrofa ta była wynikiem błędów popełnionych podczas eksperymentu.

Obecnie każdy organizm żyjący na Ziemi narażony jest na wpływ promieniowania jonizującego. Na skutek oddziaływania promieniowania na tkankę żywą, zachodzą w niej pewne zmiany. Zależą one od rodzaju promieniowania, jego natężenia i energii. Promieniowanie jonizujące oddziałując z tkanką żywą powoduje zmianę przebiegu biologicznych procesów w komórce. Zmiany w strukturach biologicznych, a zwłaszcza w kwasach nukleinowych (DNA) i chromosomach nie ujawniają się od razu po napromieniowaniu. Wiele zmian obserwuje się w następnych pokoleniach. Wystąpić może białaczka (w wyniku uszkodzenia szpiku kostnego), nowotwory złośliwe skóry, kości, zaćma czy zaburzenia przewodu pokarmowego (w wyniku dysfunkcji jelit). Ogólnie, mogą to być zmiany somatyczne, trwałe dla danego organizmu, jak również zmiany genetyczne, przekazywane następnym pokoleniom. Niszczące działanie promieniowania jądrowego jest wykorzystywane w terapii nowotworowej. Skutki biologiczne promieniowania jądrowego można obserwować przy napromieniowaniu zewnętrznym, kiedy źródło jest na zewnątrz organizmu, lub wewnętrznym, kiedy źródło jest wewnątrz organizmu. Szczególnie niebezpieczne jest właśnie to napromieniowanie wewnętrzne, gdyż nawet mało przenikliwe promieniowanie jest bardzo skutecznie jonizujące. Najczęstszymi drogami przedostawania się radioizotopów do wnętrza organizmu człowieka są drogi oddechowe, układ pokarmowy oraz skóra. Skażenie powierzchni ciała jest znacznie mniej groźne, bo jest możliwe do usunięcia, np. przez umycie ciała. Skutki i następstwa promieniowania zależą przede wszystkim od dawki promieniowania. Dla człowieka dopuszczalne dawki są różne, zależnie od wieku, stanu zdrowia i organu napromieniowanego. Przyjmuje się dawkę 4 siwertów jako dawkę powodującą śmierć w 50% wypadków przy napromieniowaniu całego ciała. Negatywny wpływ energii elektromagnetycznej przejawia się tzw. udarem cieplnym, co może powodować dodatkowe zmiany biologiczne, np. zmianę właściwości koloidalnych w tkankach, a nawet doprowadzić do śmierci termicznej. Szczególne niebezpieczeństwo dla środowiska i organizmów żywych wytwarzają linie wysokiego napięcia, w pobliżu, których powstają silne pola elektromagnetyczne, wpływające niekorzystnie na przebieg procesów życiowych organizmów. Mogą wtedy wystąpić zaburzenia centralnego układu krwionośnego oraz narządów słuchu i wzroku. Biologiczne skutki skażeń elektromagnetycznych nie są możliwe do wykrycia za pomocą zmysłów, nie są też one od razu odczuwalne, a mogą wystąpić dopiero po wielu latach.