Starożytność - Egipt, Mezopotamia, Chiny, Indie, Izrael - ich osiągnięcia, ważne postacie, pojęcia.
Wspólne cechy tych państw:
- cywilizacje ukształtowały się ok. 3 tyś. p. n. e.
- Położone są nad wielkimi rzekami (Izrael – Jordan, Indie – Ganges, Egipt – Nil, Chiny – Jangcy i Huanghe, Mezopotamia – Eufrat i Tygrys)
- Ciepły łagodny klimat
- Posiadały sieci irygacyjne
- Powstawały państwa – miasta
Osiągnięcia cywilizacyjne:
- Mezopotamii:
• podział roku na tygodnie, doby na 24 godziny,
• wynalazek zegara słonecznego
• potęgowanie
• pierwiastkowanie
• system dziesiętny i sześćdziesiętny
• obserwacja ciał niebieskich
• podział koła na 360o
• mierzenie kątów
• umiejętność obliczania powierzchni i objętości
• operowanie bardzo dużymi cyframi
• rozwój prawa
• budowa dużych miast otoczonych murami
• pismo klinowe na glinianych tabliczkach
• epos o Gilgameszu
• sieć irygacyjna
• wynalazek koła i koła garncarskiego
- Egiptu:
• obliczanie wylewów Nilu
• ustalenie długości roku słonecznego na 365 dni i podziału go na 12 miesięcy
• obliczanie zaćmienia słońca
• zastosowanie ziół w medycynie
• balsamowanie ciał
• wynalazek zegara wodnego i piaskowego (klepsydra)
• budowa kanałów
• budowa piramid
• hieroglify
• Księga Umarłych
• napisy na ścianach piramid
• papirus
• rozwinęła się literatura
- Indie:
• wprowadzenie cyfr zwanych dzisiaj arabskimi
• świątynie kute w skale
• budowa miast z cegieł
• pismo piktograficzne
• Księga Wedy
• wyroby z miedzi, cyny i złota
- Chiny:
• poznanie właściwości igły magnetycznej
• wynalazek czcionki drukarskiej
• system irygacyjny
• Wielki Mur Chiński
• pałace cesarskie
• odlewnie metali
• wynalazek prochu strzelniczego
• początki jedwabnictwa
• wyrób papieru, szkła i porcelany
• pismo piktograficzne pędzelkiem na jedwabiu
• amalgamat (do zębów)
Pojęcia:
- Gwiazda Syriusz – gwiazda, która symbolizowała początek wylewów Nilu
- Kasta – ściśle zamknięta grupa społeczna, której odrębność, wynikająca z przepisów religijnych czy prawnych, jest zwykle usankcjonowana zwyczajowo.
- Animizm – pogląd, według którego rośliny, zwierzęta, zjawiska przyrody i rzeczy posiadają duszę.
- Reinkarnacja – wiara w wielokrotne odradzanie się człowieka po śmierci przez wstępowania jego duszy w inne ciało.
- Laka – żywica z drzewa, po wyschnięciu bardzo twarda i trwała.
- Monarchia despotyczna – forma rządów, w której władza panującego jest niczym nieograniczona.
- Monarchia patriarchalna – forma rządów, w której król zarządza państwem jak swoją ojcowizną, a urzędy obsadza członkami swej rodziny.
- Relief – rzeźba wykonana na płycie drewnianej, kamiennej lub metalowej.
- Teokracja – ustrój, w którym najwyższą władzę sprawuje warstwa kapłanów.
- System irygacyjny – system kanałów nawadniających, regulujących poziom wód.
- Ariowie – plemiona indoeuropejskie, przybyłe na teren dolnego biegu rzeki Indus. Podbili Drawitów. Przynieśli podział na parny i na kasty.
- Wedyzm – wiara w siły natury
- Braminizm – wiara w reinkarnację. Najwyższym bogiem jest Brahma
- Judaizm – religia Żydów. Opiera się na dwóch podstawowych założeniach:
1. na wierze w jednego Boga
2. na przekonaniu o posłannictwie Żydów w racji przymierza, które Bóg zawarł z nimi, jako z narodem wybranym
- Arka Przymierza – pozłacana skrzynia, w której znajdował się Dekalog. Złożona w świątyni w Jerozolimie
- Zikkurat – wielopiętrowa świątynia w kształcie ściętej piramidy schodkowej.
- Buddyzm – system filozoficzny, głoszący iż celem życia człowieka jest wyzwolenie z cierpienia i osiągnięcia stanu nirwany, tj. wygaśnięcia pragnień.
- Indoeuropejczycy – ludy, które rozprzestrzeniły się w kierunku Europy (Grecy, Celtowie) i w Indiach
Postacie:
• Konfucjusz – chiński filozof, twórca systemu moralno – społecznego – konfucjonizmu. Głosił hasła powrotu do wczesnofeudalnego, poszanowania tradycji .
• Lao- cy - półlegendarny myśliciel i filozof chiński Twórca taoizmu. Przestrzeganie go zapewnia człowiekowi wewnętrzny spokój i szczęście.
• Abraham – patriarcha, praojciec narodów Izraela i Arabów. Ojciec Izaaka i Izmaela. Na wezwanie Boga opuścił Ur i wraz ze swoją rodziną przywędrował do Kanaanu. Bóg zawarł z nim przymierze, którego znakiem było obrzezanie. Za dochowanie wierności Bóg obiecał mu potomstwo tak liczne jak gwiazdy na niebie.
• Kanaan – w starożytności kraina na wschodzie wybrzeża M. Śródziemnego. W „Biblii” Ziemia Obiecana Izraelitom przez Boga.
• Dawid – drugi król Izraela, syn Jozuego, z plemienia Judy, ojciec Salomona. Wzór idealnego władcy.
• Salomon – król Izraela, syn Dawida. Rozwinął handel. Zreorganizował armię. Utrzymywał przyjazne stosunki z sąsiadami (z Egiptem, Tyrem) Zbudował świątynię Jahwe w Jerozolimie. Słynął z mądrości i sprawiedliwych wyroków. Zbudował świątynię Jerozolimską (cała była pokryta złotem, do dzisiaj pozostała Ściana płaczu).
• Mojżesz – prorok biblijny, wódz. Uważany za twórcę judaizmu. Zawarł przymierze z Bogiem na Górze Synaj. Objawił mu się Bóg w płonącym krzaku. Umarł na Górze Nebo ujrzawszy Ziemię Obiecaną.
• Hammurabi – król, władca Babilonii. Polecił spisać kodeks. Jego główne hasło to „oko za oko, ząb za ząb”. Zjednoczył plemiona i stworzył państwo babilońskie.
Egipt: urzędnicy
- kontrola stanu sieci grobli i basenów
- rejestrowanie dochodów państwa
- odbieranie danin na rzecz panującego