Ruch w świecie roślin i zwierząt
Celem pracy jest wyjaśnienie dlaczego poruszanie się ma tak ważne znaczenie w świecie roślin i zwierząt, czemu służy ruch i dlaczego dla organizmów żywych jest on tak ważny.
Atrybuty ruchu ? wymiana ze środowiskiem różnych elementów.
Poruszanie się ? wzrost i rozmnażanie. Ruch jest zależny od naporu zwierzęcia na środowiska płynne lub podłoże po którym może się przemieszczać. Ruch wymaga stałego podłoża, jest kosztowny i wymaga sporo energii.
Jednym z rodzajów ruchu jest ruch odrzutowy wykorzystywany przez meduzy i głowonogi .
Innym natomiast jest ruch falowy u ?falowców? lub ?srumieńców?. Ruch lokomotoryczny zaś, to wchłanianie i wydalanie zmetabolizowanych metabolitów białkowych (azot, mocz, mocznik).?
Żyjące organizmy po kilkudziesięciu minutach otoczenie komórki było zanieczyszczone. Komórki musiały zmienić miejsce życia dla życiodajnych nowych źródeł. Potrzebna była metamorfoza, Zmiana kształtu w celu wpełzania na inne miejsce.
Potrzebna była synchronizacja ruchów komórki. Kończynki były połączone włóknami dzięki czemu rzęski podnosiły się ruchem zbliżonym do ruchu wioseł. Za każdym razem w innym kierunku do przodu, ale chaotycznie (pantofelek).Uporządkowanie nastąpiło poprzez wić, a nie rzęski. Wiciowce poruszają się w określonym kierunku ruchem śrubowym. U ssaków występuje ruch białych krwinek, które w każdej chwili mogą wyjść z naczynia krwionośnego. Dlatego wędrują między komórkami w celu ochrony i obrony organizmu po prostu zjadając intruzów.
Nadmiar ruchu pewnie spowodował powstanie organizmów wielokomórkowych.
Powstały mięśnie ? włókna białkowe, zmieniając swoje rozmiary, wsuwając się i wysuwając, zależnie od ilości dostarczonej energii. Powstanie mięśni było powiązane szkieletem, który musiał być elastyczny dzięki stawom (panewka, główka).Każdy staw zaopatrzony w zginacz i prostownik pozwala na ruch ? chodzenie. Bardziej precyzyjne ruchy możliwe są dzięki współdziałaniu obydwu tych mięśni o przeciwstawnym działaniu (jeden słabiej, drugi silniej).
A co jeśli chodzi o ruch w roślinach. Otóż one nie miały takich możliwości ruchu jak zwierzęta, jednak i one musiały wykorzystać swoje możliwości ruchu nie tyle do przemieszczania się, ile do przetrwania w środowisku lądowym i wodnym.
Za podstawę klasyfikacji można przyjąć rodzaj bodźca, typ reakcji lub mechanizmy odpowiedzialne za reakcje Organy roślin wykonują ruchy wygięcia, skręcania, obrotu oraz inne. Podstawą klasyfikacji jest jednak typ ruchu. Wyróżniamy więc; Tropizmy, Nastie, Taksie i Ruchy niezależne od działania bodźca.
O tropizmach mówimy wtedy, gdy organ ustawia się w nowym, ściśle określonym położeniu w stosunku do kierunku działania bodźca. Jednym z najważniejszych bodźców środowiska wywołujących ruchy roślin jest światło. Gdy roślina jest nierównomiernie oświetlona, wiele jej organów zaczyna się tak wyginać, aby z powrotem osiągnąć pozycję, w której oświetlenie jest równomierne (fototropizm). Geotropizm z kolei, to reakcja roślin na przyspieszenie ziemskie, ruchy wzrostowe powstające pod wpływem siły ciążenia. Wzrost określonego organu rośliny w kierunku środka ziemi (geotropizm dodatni). Natomiast ujemnie geotropicznie reagują np. pędy główne, ulistnione pędy mchów oraz owocniki i sporangiofory wielu grzybów.
Chemotropizm ? bodziec chemiczny powoduje stymulację bądź hamowanie wzrostu komórek co pociąga za sobą wygięcia się organów. Tigmotropizm ? reakcja wzrostowa rośliny wywołana bodźcem mechanicznym np. dotykiem. Termotropizm ? ruch wzrostowy rośliny wywołany różnicą temperatur. Traumatotropizm ? odpowiedź rośliny na zranienie. Elektrotropizm ? wygięcie organizmu w skutek działania pola elektromagnetycznego.
Nastie ? ruchy organów niezależne od kierunku działania bodźca. Do często spotykanych ruchów nastycznych wzrostowych należą epinastie (otwieranie się kwiatów) lub hiponastie (zamykanie kwiatu). Taksie ? swobodne ruchy w przestrzeni, ukierunkowane odpowiednimi bodźcami, odbywają się w kierunku źródła bodźca (dodatnia, w przeciwnym kierunku ? ujemna). Ruchy autonomiczne niezależne od działania bodźców, wzrostowe i turgurowe, oraz
mechaniczne; całkowicie niezależne od czynników wewnętrznych i zewnętrznych.
Kohezyjne; to działanie sił kohezji wody (np. otwieranie puszek mchów, zarodni paprotników).
Higroskopijne powstają pod wpływem zmian wilgotności powietrza.
Eksplozyjne - w wyniku określonych napięć tkankowych następuje rozerwanie organu z jednoczesnym wyrzuceniem zarodników, ziaren pyłku lub nasion.
Ruchy nutacyjne wykonywane przez pędy i liście (ruchy szukające) umożliwiają zetknięcie się z rośliną ? żywicielem. Ruchy wąsów czepnych umożliwia znalezienie podpory. Owijanie się roślin wokół podpór daje możliwość uzyskiwania optymalnych warunków świetlnych.
Ruch w przyrodzie jest niezbędny. Dzięki niemu możliwa jest rozrodczość i metabolizm (w/g postulatu Arystotelesa) oraz migracja w celu zdobywania nowych siedlisk, a tym samym pokarmu. Jest niezbędnym czynnikiem życia.
Źródła:
*Bieguszewski H. 2006 ? Fizjologia Zwierząt ? Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej
w Słupsku, wyd II, 403 pp.
*Kopcewicz J., Lewak S., 2002 ? Fizjologia Roślin ? Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa, 806 pp.
*Solomon E.P.,Berg .L.R.,Martin D.,Ville C.A., 2000 ? Biologia ? Multico Oficyna . . .
Wydawnicza, 1302 pp, cz. VI i VII
*Wiąckowski S. 1998 ? Ekologia Ogólna ? Oficyna Wydawnicza ?Branta? Bydgoszcz, 461pp.
*Rajski A., 1997 ? Zoologia tom I ? Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 589 pp.
opr. D. Urbaniak