Stosunki Polsko- Krzyżackie w latach 1226-1525r

Początki stosunków Polsko-Krzyżackich

W okresie panowania Władysława Hermana oraz Bolesława Krzywoustego, Mazowsze zaliczało się do najbogatszych dzielnic, jednak w wyniku najazdów Prusów, Jaćwingów i Litwinów zostało w dużym stopniu spustoszone. W celu powstrzymania ataków Konrad I Mazowiecki stworzył sieć grodów obronnych oraz zorganizował Zakon Braci Dobrzyńskich. Doprowadził także do utworzenia oddziałów zbrojnych pod dowództwem wojewodów, jednak wszystkie te środki okazywały się niewystarczające, w związku, z czym w 1226 roku Konrad Mazowiecki podjął decyzję o sprowadzeniu do Polski zakonu krzyżackiego.
Na końcu XII wieku Zakon Krzyżacki był jednym z potężniejszych zakonów powstałych w Palestynie pod względem ekonomicznym i politycznym, jednak wiedzieli, że posiadłości znajdujące się na terenach podbitych w czasie krucjat są trwałe. Szansą okazało się spotkanie z jednym z organizatorów V wyprawy krzyżowej – królem Węgier Andrzejem II Arpadowicza, który potrzebował w tym czasie wsparcia przeciwko najeżdżającym Siedmiogród Połowców. Krzyżacy przenieśli się, zatem na teren Siedmiogrodu jednak
Andrzej II zorientował się, iż dążą oni do budowy własnego państwa, który mógłby stać się nowym zagrożeniem dla Węgier. W związku z tym, w roku 1225 zgromadził siły i doprowadził do wyprowadzenia Krzyżaków z zajmowanych przez nich terenów. Dla zakonu znów zaistniało zagrożenie powrotu do poprzedniej sytuacji, lecz pojawiła się nowa szansa – zaproszenie ze strony Konrada I Mazowieckiego do osiedlenia się i walki z pogańskimi Prusami.

Lata 1226-1307

Pierwsi zakonnicy pojawili się w Polsce dopiero w roku 1226. Było ich pięciu. Pierwszym miejscem ich osiedlenia była ziemia chełmińska. Rozpoczęła się kolonizacja oraz rejzy przeciw plemionom pruskim. W 1230 roku pojawił się dokument znany dziś jako falsyfikat kruszwicki, który miał dawać Krzyżakom prawo do wieczystego użytkowania ziemi chełmińskiej. Był to kolejny już dokument, mogący w przyszłości być podstawą do ewentualnych roszczeń Krzyżaków. Pierwszym była Złota Bulla z Rimini z 1226 roku wydana przez Fryderyka II, która to nadawała zakonowi ziemię chełmińską jako bazę wypadową oraz wszystkie ziemie potencjalnie zdobyte w Prusach.
Sytuacja kształtowała się dla Krzyżaków pomyślnie, gdyż w 1231 roku zmarł biskup Chrystian, który nie stosował w swych misjach chrystianizacyjnych przemocy, lecz próbował zwyczajnie nawracać plemiona pruskie. Około roku 1235 większość spośród Braci Dobrzyńskich przyłączyła się do zakonu, co sprawiło, że uzyskał on swego rodzaju monopol na walkę z niewiernymi. Kolejne lata to pasmo sukcesów w podbijaniu terenów pruskich.

Lata 1308-1343

Utrata Pomorza Gdańskiego

W XIII wieku zbrojne konflikty polsko-krzyżackie nie występowały, lecz wiek XIV przyniósł kolosalną zmianę w stosunkach między obydwoma państwami. Będąc królem Polski Wacław II Czeski zawarł z Brandenburczykami umowę, na mocy, której miał oddać Pomorze Gdańskie w zamian za Nową Marchię. Ostatecznie do zamiany nie doszło z powodu śmierci polskiego władcy, jednak w 1308 Brandenburgia postanowiła skorzystać ze słabości państwa Władysława Łokietka i zajęła Pomorze. Książę zmuszony został zwrócić się o pomoc do Krzyżaków, którzy wypędzili najeźdźców. Za swoją pomoc zażądali jednak wysokiej zapłaty, przewyższającej wartość zajętej ziemi. Wobec odmowy zapłaty przez Władysława zagarnęli oni całe Pomorze Gdańskie w 1309, a załogę Gdańska wymordowali. Osłabiona w tym czasie Polska, rozbita wciąż na dzielnice, nie była w stanie natychmiast przeciwstawić się agresji, co spowodowało utratę tych ziem na długie lata. W 1320 roku Polska jednak zjednoczyła się. Królem został Władysław I Łokietek, lecz okazało się, że kraj nadal był zbyt słaby, aby podjąć się kolejnej walki. Nowy król poddał jednak Zakon Krzyżacki pod sąd papieski w Inowrocławiu. Wyrok z 1321 roku nakazał Krzyżakom zwrot Pomorza Gdańskiego Polsce. Zakon, mimo polskich akcji dyplomatycznych i orzeczeń sądów papieskich, nie zamierzał zwrócić tych ziem. W 1331 doszło do zawarcia bardzo groźnego dla Polski sojuszu Jana Luksemburskiego z Krzyżakami. Świeżo odrodzonemu państwu polskiemu groziła utrata suwerenności, jednak dzięki nadmiernym ambicjom sojuszników, ich porozumienie nie przetrwało

Bitwa pod Płowcami

Tymczasem Krzyżacy, którzy najechali kraj od północy, uchodzili z uprowadzoną ludnością. Władysław Łokietek postanowił zaatakować część ich sił. 27 Września 1331 roku doszło do starcia pod Płowcami na Kujawach.Bitwa nie została jednoznacznie rozstrzygnięta, lecz to strona polska zrealizowała swój cel – kampania Krzyżaków na ziemiach polskich została przerwana. Jednak już 9 kwietnia 1332 roku zakon krzyżacki ponownie napadł na Polskę zagarniając Kujawy i ziemię dobrzyńską
Początek panowania Kazimierza Wielkiego
25 kwietnia 1333 na tronie polskim zasiadł syn poprzedniego króla – Kazimierz III Wielki. Okazał się on osobą niezwykle sprawnie poruszającą się w świecie dyplomacji. W 1335 doprowadził do I Zjazdu Wyszehradzkiego, na którym za cenę 20 tysięcy groszy praskich oraz uznanie zwierzchności Jana Luksemburskiego nad Śląskiem, król Czech zrzekł się wszelkich praw do korony polskiej. Oznaczało to ostateczne przekreślenie sojuszu czesko-krzyżackiego. Ponadto usiłowano rozstrzygnąć sprawę utraconych przez Polskę ziem, lecz rezultaty nie zadowalały króla polskiego, w związku, z czym zdecydował się on na poddanie zakonu pod sąd papieski. Wyrok z 16 września 1339 nakazał zwrot Kujaw, ziemi dobrzyńskiej i Pomorza Gdańskiego. Był to już drugi wygrany przez stronę polską proces, ale Krzyżacy ponownie nie zgodzili się na oddanie zagrabionych ziem.

Pokój w Kaliszu

Kazimierz Wielki uznał, że większą szansą dla Korony Królestwa Polskiego byłoby uzyskanie terenów Księstwa Ruskiego, w związku, z czym spór z państwem Zakonu Krzyżackiego należało załagodzić. W tych warunkach doszło w roku 1343 do zawarcia pokoju w Kaliszu, dzięki któremu zapewniony został rozejm, a Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską. Ponadto Kazimierz Wielki zachował tytuł władcy Pomorza Gdańskiego, co w przyszłości mogłoby stanowić podstawę do ewentualnych roszczeń ze strony polskiej.

Lata 1344-1408

Kwestia Władysława Opolczyka

Napięcie we wzajemnych stosunkach Polski i Krzyżaków nasiliło się ponownie na końcu XIV wieku. Spór ponownie dotyczył ziemi dobrzyńskiej i części Kujaw przekazanej jako lenno Władysławowi Opolczykowi przez Ludwika Węgierskiego. Władysław Opolczyk postanowił zastawić otrzymane ziemie państwu zakonnemu, lecz dzięki włączeniu się do działalności politycznej jego bratanków, konflikt został zażegnany.

Powstanie Związku Jaszczurczego

W 1397 roku na ziemiach zakonu powstała organizacja mająca chronić interesów lokalnego społeczeństwa przed uciskiem elit krzyżackich.

Bunt Świdrygiełły

Kolejny kryzys we wzajemnych stosunkach nastąpił w roku 1401. Świdrygiełło stanął na czele buntu przeciw Witoldowi. Postanowił także poszukać wsparcia u Krzyżaków, jednak znów udało się zapobiec rozpętaniu wojny i w 1404 roku strony zawarły pokój w Raciążu.

Kwestia Nowej Marchii

Zakon krzyżacki nabył Nową Marchię w 1402r. Podporządkowanie sobie tych grodów przez państwo zakonne doprowadziło do utwardzenia stanowiska Polski w kwestiach krzyżacko-litewskich. Gdy wielkim mistrzem został zwolennik ostrej polityki przeciw Polsce Ulrich von Jungingen wybuch wojny był już tylko kwestią czasu.

Lata 1409-1419

Wielka wojna z zakonem Krzyżackim

Bitwa pod Grunwaldem
Na Żmudzi wybuchło anty krzyżackie powstanie, co stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny, w której stronami były z jednej strony Polska z Litwą wspierane przez siły ruskie i tatarskie, z drugiej zaś zakon krzyżacki i ochotnicy z zachodnich państw europejskich. Wojnę rozpoczęło zajęcie ziemi dobrzyńskiej przez Krzyżaków, po którym nastąpiło zawieszenie broni do 1400r. 15 lipca 1410 roku doszło do decydującej bitwy pod Grunwaldem. Nastąpiła niespotykana wcześniej klęska militarna wojsk krzyżackich. Siły polskie ruszyły na Malbork.
I pokój toruński
W tych warunkach 1 lutego 1411 roku doszło w Toruniu do podpisania traktatu pokojowego między Polską i Litwą a państwem zakonu krzyżackiego znanego jako I pokój toruński,na mocy porozumienia Polsce zwrócono utraconą na początku działań wojennych.

Wojna głodowa

W czerwcu 1414 roku wobec niechęci Krzyżaków do negocjacji Jagiełło postanowił znów zbrojnie wyruszyć na tereny państwa zakonnego. Krzyżacy jednak chcąc uniknąć otwartej bitwy pochowali zapasy i schronili się w zamkach.

Lata 1420-1453

Wojna 1422 roku i pokój melneński

W 1442r doszło do kolejnej bitwy jednak doszło do porozumienia i w tym samym roku zawarto pokój nad jeziorem Melmo. Na jego mocy Krzyżacy na zawsze zrzekli się wszelkich pretensji do Żmudzi, co właściwie zakończyło udział Litwy jako państwa w walkach z zakonem, Polska natomiast odzyskała Orłowo, Nieszawę i Murzynowo.

Kampania polsko-husycka 1433 i pokój w Brześciu Kujawskim

W 1431 roku miał miejsce najazd Krzyżaków na Kujawy. W 1432 roku w Pabianicach doszło do zawarcia sojuszu polsko-husyckiego, który zaowocował wspólną wyprawą na Nową Marchię i Pomorze Gdańskie w roku 1433. Sierotki Czeskie dotarły aż do wybrzeży Bałtyku, wobec czego Krzyżacy zgodzili się na rokowania. Rozejm w Łęczycy, kończący wojnę w Koronie, podpisano w grudniu 1433. Działania wojenne na Litwie zakończył Pokój, który podpisano w Brześciu Kujawskim w roku 1435.

Lata 1454-1510

Wojna trzynastoletnia

4 lutego 1454 roku na terenach pruskich wybuchło antykrzyżackie powstanie. Związek Pruski zwrócił się do Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o przyłączenie. 6 Marca tego samego roku król Polski dokonał aktu inkorporacji Prus do Polski, co zaakceptowały wszystkie miasta z wyjątkiem Malborka, Chojnic i Sztumu. Zdarzenie to jest przyjmowane za początek wojny trzynastoletniej. Krzyżacy rozpoczęli pacyfikację buntu, co spowodowało decyzję o wyprawie polskiej na ziemie pruskie

II pokój toruński

19 października 1466 roku w Toruniu podpisano układ pokojowy znany jako II pokój toruński. . Postanowienia traktatu pokojowego były następujące:
· Pomorze Gdańskie powróciło do Polski zachowując pewną autonomię i liczne przywileje
· Polska odzyskała ziemię chełmińską i ziemię michałowską
· Polska uzyskała część Powiśla z Malborkiem i Elblągiem
Wojna popia 1478-1479

W latach 1478-1479 zakon krzyżacki wsparty przez króla Węgier Macieja Korwina wszedł w spór militarny z Kazimierzem Jagiellończykiem o obsadę biskupstwa warmińskiego, forsując na to stanowisko wbrew woli króla Polski swojego kandydata Mikołaja Tungena

Lata 1511-1525

Dążenia Prus Zakonnych do uniezależnienia się od Polski

Od początku panowania nowego wielkiego mistrza trwały polsko-krzyżackie negocjacje w sprawie złożenia hołdu. Tymczasem w 1512 roku Wasyl III rozpoczął akcję zbrojną przeciw Polsce, co doprowadziło do rozpętania się wojny polsko-rosyjskiej. Sprawę postanowiono rozwiązać na drodze dyplomatycznej i w czasie zjazdu wiedeńskiego w 1515 roku Maksymilian I przyrzekł zerwać stosunki z Albrechtem i Wasylem III. Uznał on stan prawny Prus Zakonnych z 1467 roku, a kwestię warunków złożenia hołdu zawieszono na 5 lat.
Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521
W Polsce na sejmie walnym w Toruniu podjęto decyzję o rozprawieniu się z zakonem drogą zbrojną, w trybie natychmiastowym. Wzmocniono załogi miast pomorskich, a armię skierowano przez Pomezanię wprost na Królewiec. Jednak niebawem zakon krzyżacki wyprowadził kontruderzenie oraz otrzymał wsparcie landsknechtów z Rzeszy, co przedłużyło walki. W roku 1521 w obliczu zagrożenia Europy najazdem tureckim podpisano w Toruniu rozejm na cztery lata.
Hołd pruski

W czasie trwania rozejmu Albrecht Hohenzollern uświadomił sobie w jakiej znalazł się sytuacji. Nie mógł już liczyć na żadne wsparcie z Rzeszy i dalsze prowadzenie wojny z Polską oznaczałoby dla niego katastrofę. W tej sytuacji postanowił ugiąć się pod żądaniami i złożyć hołd lenny Zygmuntowi Staremu