Przyczyny upadku Rzeczpospolitej

Przyczyny wewnętrzne

Powolny upadek Rzeczypospolitej zaczął się już za panowania dynastii saskiej. Wojny toczące się od połowy XVII wieku przyniosły poważne zniszczenia kraju. Wojnom towarzyszyły epidemie chorób i klęski głodowe, co w sumie spowodowało także zmniejszenie się liczby ludności w Polsce i wyludnienie niektórych okolic. Produkcja rolna znacznie zmalała. Gospodarstwa chłopskie znalazły się w ruinie. Zniszczenia wojenne dotknęły także miast. Padały one pastwą pożarów, rabowały je wojska zarówno swoje jak i obce. Zaraza atakowała zagęszczone osiedla szybciej niż wsie. Ubytek ludności miejskiej był więc ogromny. Upadło rzemiosło miejskie, a także handel.
W warunkach upadku gospodarczego rósł wyzysk chłopa i biedoty miejskiej. Warstwy uprzywilejowane usiłowały przerzucić na ich barki koszty ogólnego zubożenia. W miarę jak spadała produkcja rolna wzrastały powinności chłopskie wobec dworu. Wyludnienie kraju prowadziło do zaostrzenia poddaństwa. Wprowadzono tzw. najem przymusowy, który polegał na obowiązku stawania do pracy na każde wezwanie dworu za niskie, jednostronnie przez pana wyznaczane wynagrodzenie. Wzrost wyzysku i ucisku spotykał się oczywiście z oporem. Jego najbardziej powszechną formą było zbiegostwo. Nieposłusznych chłopów karano chłostą, a nieraz i wymyślnymi torturami.
Za czasów panowania Augusta III Polska przeżyła ogromny kryzys państwa i władzy królewskiej. Niemal wszystkie sejmy zostały wtedy zerwane, nie powiodły się próby zreformowania kraju. Sejmy najczęściej zrywali posłowie przekupieni pieniędzmi płynącymi ze stolic państw ościennych. Magnaci dbali głównie o swe familijne interesy, nie przejmując się zbytnio losami państwa.
Kolejną przyczyną upadku Rzeczypospolitej Szlacheckiej były walki stronnictw. Wpływowi magnaci nie stanowili jednolitej, solidarnej grupy, lecz dzielili się na stronnictwa. Po ,,sejmie niemym" wykrystalizowały się dwa takie ugrupowania. Na czele pierwszego stali Potoccy, a zwano je stronnictwem hetmańskim lub republikanami. Ugrupowanie to występowało w obronie ,,złotej wolności", przeciw reformom ustrojowym. Drugim stronnictwem nazywanym ,,Familią|'\|| , kierowali trzej bracia Czartoryscy oraz ich szwagier Stanisław Poniatowski. Stronnictwo to wypowiadało się na rzecz reform gospodarczych i politycznych, głosiło potrzebę wzmocnienia władzy centralnej, usprawnienia administracji i powiększenia siły zbrojnej. Rywalizacja pomiędzy tymi obozami przyniosła Polsce dramatyczne skutki.
Do upadku Rzeczypospolitej przyczyniły się również zdradzieckie działania Polaków. Grupa magnatów gwałtownie zwalczała reformy Sejmu Wielkiego. Ponieważ opozycja ta była liczebnie słaba i nie miała w kraju szerszego oparcia, magnaci zdecydowali sdię na zdradę i postanowili swój cel osiągnąć przy zbrojnej pomocy państw ościennych. Głowne role w tych działaniach przypadły Sewerynowi Rzewuskiemu, Szczęsnemu Potockiemu i Ksaweremu Branickiemu. W porozumieniu z dworem czrskim w kwietniu1792 roku przygotowali oni akt konfederacji, potępiającej i znoszącej ustawę majową i przywracającej dawny ustrój z prawami kardynalnymiz 1768r.Akt ten ogłoszono w pogranicznej Targowicy, a konfederaci zwrócili się do Katarzyny II z prośbą o pomoc.

Przyczyny zewnętrzne
Wojny toczone przez Rzeczpospolitą spowodowały upadek kultury, który wyrażał się w zaśmieceniu języka i obniżeniu poziomu twórczości literackiej i artystycznej. W Polsce szerzyła się również nietolerancja, m. in. wyznaniowa. Czasem zdarzały się napady na wyznawców innych religii. Były to jednak wydarzenia odosobnione. W kraju rozwijała się ciemnota. Rozpowszechniały się szeroko zabobony, zabiegi magiczne i wiara w czary. Podobnie jak w całej Europie, ścigano rzekome czarownice, wytaczano im procesy, poddawano je torturom, nierzadko palono na stosach. Objawy ciemnoty były tak powszechne, że nikt nie próbował im przeciwdziałać.
Ogromny wpływ na upadek Rzeczypospolitej miały rozwiajające się państwa ościenne. Od początku XVIII wieku w trzech państwach sąsiadujących z Polską Rosji, Prusach, i w Austrii zachodziły poważne, mające wpływ na dalsze losy państwa polskiego zmiany. W Rosji do gwałtownego wzrostu pozycji państwa przyczynił się Piotr I. Dokonał on olbrzymich reform wewnętrznych, związanych niemal ze wszystkimi dziedzinami życia politycznego, gospodarczego i społecznego. Duże przemiany nastąpiły również w państwie pruskim. W 1701r. elektor brandenburski zjednoczył rozrzucone po Europie posiadłości Hohenzollernów i utworzył z nich Królestwo Pruskie, a sam przyjął tytuł króla. Jego następca Fryderyk Wilhelm I umocnił rządy absolutne w kraju i zreformował armię. Swoją pozycję w Europie umocnili również aurtriaccy Habsbyrgowie. Na mocy pokoju w Karłowicach objęli oni w posiadanie Węgy i Siedmiogród, a z początkiem XVIII wieku rozciągnęli swą działalność także na Bałkany.
Państwa te zaczęły coraz bardziej ingerować w sprawy polskie. W 1720r. car Piotr I i Fryderyk Wilhelm I zawarli układ w Poczdamie, na mocy którego oba państwa zobowiązywały się stać na straży panująceco w Polsce ustroju, wspólnie wysuwać kandydatów na tron polski, a w razie potrzeby popierać swe żądania siłą zbrojną. W 1732 r. do porozumienia przystąpiła również i Austria. Traktat ten jest nazywany Traktatem Trzech Czarnych Orłów.
Za czasów panowania w Rosji- Katarzyny II, w Prusach Fryderyka II Wielkiego, a w Austrii Marii Teresy i jej syna Józefa II w państwach tych dokonano wiele ważnych reform. Reformy te w dziedzinie politycznej wzmacniały centralizm w zarządzaniu państwem, rozbudowywały armię z fachowym korpusem oficerskim. W dziedzinie gospodarczj stwarzały warunki do rozwoju przemysłu, handlu i rolnictwa. W dziedzinie społecznej i prawnej zmieniały w znacznym stopniu system prawny, zeświecczały szkolnicto, wchodziły też w uprawnienia Kościoła.
Brak jasnego programu, wewnętrzne walki o przywództwo i wystąpienie konfederatów przeciwko królowi oraz Czartoryskim podzieliło Polaków i uniemożliwiło walkę przeciwko największemu wrogowi- Rosji. Wypadki z lat wojny oraz klęski konfederatów przyspieszyły dążenia państw ościennych i wzmogły chęć wzbogacenia się kosztem terytoriów Rzeczypospolitej. Wielokrotne usiłowania Austrii i Prus zmierzające do rozbioru Polski poczęły nabierać realnych kształtów. W 1772r. doszło do zawarcia pomiędzy Prusami, Rosją i Austrią konwencji rozbiorowej, w której wyniku Rzeczpospolita utraciła prawie 1/3 swojego obszaru i 2/5 ludności.
Pomimo, że polska gospodarka i kultura powoli zaczynała znów się rozwijać i że Polska starała się walczyć z niewolą, choćby przez uchwalenie konstytucji, w 1793r. doszło do kolejnego rozbioru. Katarzynie II przypadło ponad 250 tys. km kw. i 3mln mieszkańców, Prusy otrzymały niecałe 60 tys. km kw. z 1 mln mieszkańców. Rzeczpospolita, wciśnięta pomiędzy mocarstwa zaborcze, miała jeszcze 200 tys. km kw. powierzchni i około 4 mln mieszkańców.
Po klęsce powstania kościuszkowskiego III rozbiór Polski stał się już faktem. Przy ostatnim rozbiorze nie kierowano się żadnymi kryteriami narodowościowymi, gospodarczymi czy argumentami historycznymi. Rosja zagarnęła wschodnie ziemie po Bóg i Niemen. Aurtii przypadły południowe i środkowe ziemie polskie po Pilicę i Bóg. Prusy zajęły północno-wschodnie obszary po Pilicę, dolny Bóg i Niemen. Ostateczna konwencja o nabytkach stanęła w Petersburgu 25 stycznia 1797r. Głosiła ona, że na zawsze ma być wymazana ,, nazwa Królestwa Polskiego'. Polska była w niewoli przez 123lata Tak oto nastąpił całkowity upadek Rzeczypospolitej szlacheckiej.