Porównanie systemów totalitarnych we Włoszech, Niemczech i w ZSRR.
W swojej pracy postaram się pokazując podobieństwa i różnice przedstawić systemy totalitarne w trzech państwach: Niemczech, Włoszech i ZSRR. Na początku pozwolę sobie na zamieszczenie definicji totalitaryzmu.
Totalitaryzm [fr. < łac.], charakterystyczny dla XX-wiecznych reżimów dyktatorskich system rządów dążący do całkowitego podporządkowania społeczeństwa państwu za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, oficjalnej ideologii państw. obowiązującej obywateli, terroru tajnych służb, masowych monopartii; istniał w państwach, w których ambicje modernizacyjne i mocarstwowe szły w parze z rozczarowaniem do demokracji, jej kryzysem lub niedostatkiem; w znaczeniu pot. przeciwieństwo pluralizmu w polityce, życiu społ., kulturze, sposobie myślenia; twórcy teorii t.: H. Arendt, C.J. Friedrich, Z. Brzeziński.
Teraz postaram się krótko i ogólnie przedstawić państwo totalitarne, jego cele i sposoby ich osiągania.
Władze w państwie totalitarnym sprawuje jedna osoba lub wyraźnie wyodrębniona grupa ludzi mająca pełnie władzy politycznej. Dążą oni do kontrolowania całości życia politycznego, społecznego i kulturalnego. Członkom społeczeństwa w sposób systematyczny i doskonale zorganizowany wpaja się określoną ideologie (za pomocą propagandy stosowanej przez środki masowego przekazu (obraz, druk, mowa), system oświaty szkolnej i pozaszkolnej). Kontrola życia obywateli min. poprzez terror, wprowadzenie tajnej policji.
Odrzuca się idee demokracji a interes państwa jest stawiany ponad los jednostki i jej życie osobiste. Państwu podporządkowani są wszyscy i wszystko. Dąży się do wzmocnienia pozycji na arenie międzynarodowej, Łamane są podstawowe prawa, wolność obywatelska, odbierana własność prywatna, powstają obozy pracy, w których umieszczani są min. przeciwnicy polityczni.
Nadszedł czas na porównanie systemów totalitarnych w trzech państwach, których nazwy podałam już w temacie. Mianem państwa totalitarnego komunistyczną Rosje zaczęto nazywać dopiero po zakończeni II wojny światowe. Pierwszym państwem totalitarnym były Włochy (faszyzm we Włoszech pojawił się w 1922 roku wraz z objęciem władzy przez Benito Mussoliniego natomiast faszystowskie Niemcy mają swój początek w roku 1933 (Wtedy też Hitler otrzymał nominacje na kanclerza Niemiec a następnie stanął na czele państwa). Natomiast powstanie komunistycznej Rosji nastąpiło u schyłku lat dwudziestych XX wieku. W każdym z trzech państw rządziła jedna partia i jeden przywódca (Niemcy; Narodowosocjalistyczna Partia robotników Niemiec (NSDAP) a jako fuhrer Adolf Hitler. Włochy: Partie rządzącą stanowiła bardzo liczna i zdyscyplinowana partia faszystowska na której czele stał duce(Benito Mussolini) mający nad swoją partią nieograniczoną władze. ZSRR: Partią komunistyczną spełniającą role kierowniczą było WKP(b) (Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia bolszewików).) Rządził w niej Lenin a o jego śmierci władze objął Józef Stalin.
Przyczyny powstania faszyzmu w Niemczech i Włoszech oraz komunizmu w ZSRR były następujące:
Niemcy nie mogli pogodzić się z niekorzystnymi warunkami pokoju wersalskiego. Do ważnych czynników należał również spadek wartości pieniądza i zła sytuacja gospodarcza (późniejsza gospodarka tego kraju była nastawiona na rozwój produkcji zbrojeniowej). Przyczyną powstania faszyzmu we Włoszech był ogólny kryzys kapitalizmu, chaos gospodarczy i wysokie bezrobocie. Obywatele mieli dość takiej sytuacji dlatego w 1922 roku Mussolini uzyskał na tyle duże poparcie iż zdołał przejąć władze. (W państwie włoskim po wprowadzeniu totalitaryzmu wzrosła rola państwa w gospodarce i na wielką skale rozpoczęto roboty publiczne np. budowa autostrad i budynków użytku publicznego).Natomiast komunizm zawitał do Rosji gdyż porewolucyjna Rosja borykała się z wieloma problemami ,które należało jak najszybciej rozwiązać. (Gospodarka w ZSRR: Władze nastawiały się na rozwój. Ciągłe zmiany (nadawanie/odbieranie ziem czy własności prywatnej) powodowały zaburzenia sytuacji gospodarczej.
Bardzo ważnym elementem przesądzającym o tym czy dane państwo jest państwem totalitarnym są jego ideologie. Nie mogło więc zabraknąć ich w opisywanych przeze mnie państwach.
Jeśli chodzi natomiast o stosunki międzynarodowe to Niemcy i Włochy dążyły do zdobycia nowych terytoriów (Włochy chciały powiększyć swe posiadłości kolonialne a faszystowskie Niemcy opanować ogromne obszary Eurazji i podporządkować sobie „mniej wartościowe” ludy słowiańskie i azjatyckie (jednak w tych działaniach ogromną przeszkodę stanowiła komunistyczna Rosja) i poprawy swe pozycji na arenie międzynarodowej.
Niemcy dążyli do utworzenia ”Wielkich Niemiec”, rozwoju armii, podboju nowych terytoriów (dążył do opanowania ogromnych obszarów Eurazji).. Hitler wprowadził w życie codzienne w swoim kraju olbrzymi terror, narodowy socjalizm, totalitaryzm, antysemityzm, nazizm (pomagały mu w tym różne organizacje takie jak SS, S.A., gestapo i Hitler Jugend a także sieć utworzonych przez niego obozów koncentracyjnych). Jednym z większych celów Hitlera było również „oczyszczenie niemieckiej przestrzeni życiowej” z „tworu żydowskiego” czyli największego „wroga” Niemiec „sprawcy wszelkiego zła społecznego”(Hitler uważał, że to właśnie przez Żydów Niemcy poniosły klęskę podczas I wojny światowej).
Włosi również chcieli utworzyć silne i całkowicie nie zależne państwo (tzw. „Wielkie Włochy”). Mussolini utworzył system totalitarny. Wprowadził również faszyzm i korporacjonizm. Powstały tajne organizacje (policja polityczna: OVRA oraz organizacja młodzieżowa Avanguardia Bailla) pomagające w kontrolowaniu życia społeczności i wcielaniu planów wodza w życie. Wrogiem i sprawcą wszelkiego zła społecznego we Włoszech był „zgniły liberalizm”.
W ZSRR panowały Ideologie Komunistyczne i dążono do pełnego wykorzystania możliwości rozwojowych kraju. Kontrolowano życie obywateli działały w tym celu tajne organizacje (Czeka, NKWD).
W każdym z opisywanych państw starano się poprzez stwarzanie atmosfery strachu (zarówno wśród przeciwników jak i zwolenników ówczesnej polityki)podporządkować społeczeństwo. W Niemczech powstały obozy zagłady, wszechobecny był terror (np. poddawanie represjom żydów). Przeciwnicy polityczni byli umieszczani w obozach zagłady lub więzieniach. Hitler zlecił również zamordowanie części przywódców własnego ugrupowania gdyż zwątpił w ich lojalność (działały tam jednak tajne partie i organizacje antyfaszystowskie lecz raczej na niewielką skale). We Włoszech wobec przeciwników systemu stosowano represje policyjne. ZSRR utworzyło Łagry, więzienia, odebrał nawet podstawowe prawa obywatelskie. W ramach walki z przeciwnikami co jakiś czas przeprowadzano „czystki” wśród przeciwników partii bolszewickiej. Próby sprzeciwu (np. seria buntów i powstań chłopskich po odebraniu im ziem) były karane.
Do słuszności panującej Ideologii przekonać obywateli miały działania propagandowe prowadzone na szeroką skale. We Włoszech zakazano działalności innym ugrupowaniom politycznym ,wprowadzono cenzurę, zniesiono prawa obywatelskie i wprowadzono dyktaturę. ZSRR konsekwentnie narzucał kult swojego przywódcy ,czyniono z niego w oczach społeczeństwa człowieka niemal idealnego i wszechmocnego. Wprowadzono cenzurę i indoktrynacje (dzieci podawano temu procesowi już w wieku przedszkolnym a młodzież i dorośli byli zmuszani do uczestnictwa w szkoleniach politycznych, udziałów w wiecach, demonstracjach czy w marszach poparcia. Starano się by aparat partyjny zapanował nad każdą dziedziną życia, odebrano własność prywatną i znacjonalizowano przemysł. Panowało donosicielstwo. W państwie Hitlera do całkowite słuszności polityki, partii i wodza przekonywały transparenty, radio ,prasa. Państwo, policja ,oświata poza kontrolowaniem życia obywateli (państwo Hitlera starało się kontrolować słowa, czyny a nawet myśli obywateli) działała w tym celu tajna policja, obozy pracy i sieć donosicieli. W kontroli życia obywateli pomogło zniesienie praw obywatelskich i wprowadzenie dyktatury).miała wymuszać na nich oczekiwaną postawę. Do obowiązków obywateli należał np. udział w manifestacjach publicznych.
Podsumowując: system dyktatorskich rządów w Niemczech, Włoszech i ZSRR przebiegał podobnie. Terror i panująca atmosfera strachu dość skutecznie przysłaniała ludziom oczy i sprawiała, iż tylko sporadycznie buntowali się przeciw takim rządom. Czas panowania totalitaryzmu był dla społeczeństwa tych państw bardzo trudny. Jedyną szansą na normalne życie było całkowite podporządkowanie się przywódcy i rządzącej partii.