Powtórka przed maturą
I. SYSTEMY WSPÓŁPRACY I BEZPIECZEŃSTWA
1. - organizacja międzynarodowa o charakterze uniwersalnym; utworzona na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych w 1945 r.;
- cel - zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami, dbałość o przestrzeganie praw człowieka;
- siedziba - Nowy Jork, część wyspecjalizowanych instytucji mieści się w Genewie, Hadze, Wiedniu;
2. ORGANY ONZ Zgromadzenie Ogólne:
Rada Bezpieczeństwa
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (utworzony w 1945 r. / siedziba - Haga) Sekretariat - Sekretarz Generalny
Rada Gospodarcza i Społeczna
Rada Powiernicza ( po 1994 r. zawiesiła działalność)
Organizacje ONZ:
- MOP/ILO - Międzynarodowa Organizacja Pracy (w ramach ONZ od 1946 r. /siedziba - Genewa)
- UNESCO - Organizacja NZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury (założona w 1946 r. /siedziba - Paryż)
- WHO - Światowa Organizacja Zdrowia (założona w 1948 r. /siedziba - Genewa)
- FAO - Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa (powstała w 1945 r. / siedziba - Rzym)
- WTO - Światowa Organizacja Handlu (działa od 1995 r. / siedziba - Genewa)
-IBRD - Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (założony w 1944 r./zaczął działać w 1946r./siedziba Waszyngton)
- MFW/IMF - Międzynarodowy Fundusz Walutowy (założony w 1944 r./rozpoczął działalność w 1947 r./siedziba - Waszyngton)
- UNICEF - Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom ( siedziba - Nowy Jork)
3. Zadania:
- Rada Bezpieczeństwa - odpowiedzialna za utrzymanie pokoju na świecie;
- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości - organ sądowniczy ONZ - rozstrzyga spory między państwami,
wydaje opinię w kwestiach prawnych na wniosek orkanów ONZ i8 innych upoważnionych organizacji;
- Sekretariat - Sekretarz Generalny - organ administrujący i koordynujący prace ONZ pod przewodnictwem sekretarza generalnego;
- Rada Gospodarcza i Społeczna - zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi, prawami człowieka, podejmuje badania, organizuje konferencje, opracowuje projekty konwencji itp .
• Rada Powiernicza - nadzór nad administracją na terytoriach powierniczych;
- MOP/ILO - Międzynarodowa Organizacja Pracy - zajmuje się problemami zatrudnienia, dąży do poprawy warunków pracy i zabezpieczeń społecznych dla pracowników;
- UNESCO - Organizacja NZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury - współpraca w dziedzinie oświaty, nauki i kultury;
- WHO - Światowa Organizacja Zdrowia - koordynuje działania na rzecz rozwoju metod leczenia i postępu profilaktyki, wspiera
badania naukowe w tym zakresie, zwalcza choroby zakaźne i przeciwdziała ich rozprzestrzenianiu się;
- FAO - Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa - działa na rzecz rozwoju i modernizacji produkcji żywnościowej, zwalczania głodu, rozwoju rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa, fmansuje badania służące tym celom;
- WTO - Światowa Organizacja Handlu - wspiera wymianę handlową między państwami;
- IBRD - Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju - wspiera rozwój gospodarczy państw członkowskich, dąży do ograniczenia
bezrobocia i poprawy ochrony zdrowia; IBRD- nazywany jest potocznie Bankiem Światowym;
_ MFW/IMF - Międzynarodowy Fundusz Walutowy - koordynuje politykę fmansową, prowadzi działania mające na celu stabilizację walut państw członkowskich i rozwijanie wzajenmej wymiany; udziela pomocy fmansowej państwom, opracowuje programy stabilizacyjne;
- UNICEF - Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom - działa na rzecz polepszenia warunków życia dzieci, prowadzi działalność w zakresie ochrony zdrowia, poprawy stanu wyżywienia i walki z głodem, udziela pomocy medycznej i socjalnej, podejmuje akcje w wypadku klęsk żywiołowych;
NATO - ORGANIZACJA PAKTU PÓŁIVOCNO ATLANTYCKIEGO
l. - organizacja międzynarodowa o charakterze polityczno - wojskowym i forma sojuszu zbiorowej samoobrony; utworzona na mocy Traktatu Północno atlantyckiego, zawartego w 1949 r. w Waszyngtonie;
- cel- zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami, dbałość o przestrzeganie praw człowieka;
- siedziba - Bruksela;
- państwa założycielskie: Francja, Dania, Belgia, Islandia, Holandia, Norwegia, Luksemburg, Kanada, Islandia, Portugalia, Włochy,
Stany Zjednoczone, Wielka Brytania; - Polska - członkiem od 1999 roku;
2. Struktura NATO
- Rada Północnoatlantycka - (NAC) - organ kierowniczy i decyzyjny;
- Stała Rada NATO - niższy szczebel;
- Komitet Planowania Obrony - ( DPC) - odpowiedzialny za podejmowanie decyzji dotyczących planowania obronnego Sojuszu;
- Grupa Planowania Nuklearnego - (NPG) - odpowiada za planowanie i strategię potencjału nuklearnego NATO i zasad jego użycia;
- Komitet Wojskowy NATO - naczelny organ wojskowy, ciało doradcze i konsultacyjne NAC w dziedzinie wojskowej;
- Międzynarodowy Sztab Wojskowy - organ wykonawczy Komitetu Wojskowego;
II. REGIONALNE SYSTEMY WSPÓŁPRACY I BEZPIECZEŃSTWA
UZE - UNIA ZACHODNIOEUROPEJSKA - org. polityczno-obronna, utworzona w 1954r./ siedziba-Bruksela
OPA - ORGANIZACJA PAŃSTW AMERYKAŃSKICH - org. polityczno-wojskowa; org.regionalnaONZ;
ANZUS – PAKT BEZPIECZEŃSTWA PACYFIKU -pakt polityczno-wojskowy, podpis. w 1951r. w San Francisc
III. GOSPODARCZA WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA
WTO - ŚWIATOWA ORGANIZACJA HANDLU
OECD - ORGAiV/ZACJA rVSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ I ROZWOJU
IV. EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA REGIONALNA I INTEGRACJA EUROPEJSKA
~RADA EUROPY
- powałana w 1949 r. w Londynie;
- autonomiczna organizacja państw europejskich dla realizacji idei jedności europejskiej na płaszczyźnie
politycznej, ekonomicznej i kulturalnej oraz praw człowieka i obywatela; siedziba - Strasburg; nie jest częścią Unii Europejskiej;
OBWE - ORGANIZACJA BEZPIECZEŃSTWA l WSPÓŁPRACY W EUROPIE
- międzynarodowa organizacja bezpieczeństwa, kontynuująca ad 1995 r. działania KBWE - Konferencje Bezpieczeństwa i W współpracy w Europie;
UE - UNIA EUROPEJSKA - zapewnia pełną integrację;
1. Najważniejsze traktaty prowadzące do powstania UE i ją tworzące: Traktat paryski (1951)
- powoływał Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWW i S)
• Traktaty rzymskie (1957)
- ustanowienie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG)
- ustanowienie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom)
• Jednolity Akt Europejski (1986)
• Traktat o Unii Europejskiej z Maastricht (1992)
- w wyniku Traktatu stwarzana na bazie Wspólnot Europejskich (EWW i S, EWG i Euroatomu) Unię Europejską;
• Traktat amsterdamski (1997)
• Traktat nicejski (2001) - przygotowujący instytucje Unii do rozszerzenia;
2. Struktura Unii Europejskiej:
• Naczelny organ polityczny:
- Rada Europejska
• Organy główne:
- Rada Unii Europejskiej
- Komisja Europejska
- Parlament Europejski
- Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich
- Trybunał Rewidentów Księgowych/ Trybunał Obrachunkowy/ Trybunał Audytorów
• Organy pomocnicze:
- Komitet Ekonomiczno - Społeczny
- Komitet Regionów
- Europejski Bank Centralny
- Europejski Bank Inwestycyjny
- Ombudsman (Rzecznik Praw Obywatelskich)
V. REGIONALNE (dla Polski) INICJATYWY INTEGRACJI I WSPÓŁPRACY MIĘDZYNARODOWEJ
1. Grupa Wyszehradzka - skupia cztery państwa: Polskę, Czechy, Węgry i Słowację·
2. Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (CEFTA) -porozumienie o współpracy gospodarczej; obejmuje: Polskę, Czechy, Słowację, Węgry, Bułgarię, Słowenię i Rumunię; powstało w 1992 r. jako ekonomiczne uzupełnienie Grupy Wyszechradzkiej;
3. Inicjatywa Środkowoeuropejska (IŚEI CEI)- powstała w 1989 r.; jej członkami są: Austria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czechy, Macedonia, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy, Albania, Białoruś, Bułgaria, Rumunia, Ukraina;
4. Rada Państw Morza Bałtyckiego - została utworzona w Kopenhadze w 1992 r. przez: Danię, Estonię, Finlandię, Litwę, Łotwę, Niemcy, Norwegię, Polskę, Rosję, Szwecję oraz Komisję Europejską·
5. Trójkąt Weimarski - forma trójstronnego dialogu dyplomatycznego Paryż - Berlin - Warszawa na szczeblu prezydentów państw, ministrów spraw zagranicznych oraz ministrów obrony.
VI. INTEGRACJA REGIONALNA
1. NAFT A - Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu -zawiązane między: Stanami Zjednoczonymi, Kanadą i Meksykiem; porozumienie zakłada stopniowe znoszenie wszelkich barier w handlu między trzema państwami w ciągu 15 lat;
2. ASEAN - Stowarzyszenie Narodów Południowo - Wschodniej Azji - należą: Malezja, Filipiny, Tajlandia, Brunei.
3. APEC - Układ o Współpracy Gospodarczej Azji i regionu Pacyfiku - należą: Malezja, Filipiny, Tajlandia, Brunei, Japonia, Tajwan, Korea Południowa, Chiny, Australia, Nowa Zelandia, USA, Kanada;
PARTIE POLITYCZNE W POLSCE PO 1991 ROKU
UD - Unia Demokratyczna
UW - Unia Wolności
PD - Partia Demokratyczna - demokraci
SdRP - Socjaldemokracja Rzeczpospolitej Polskiej
SLD - Sojusz Lewicy Demokratycznej
ZChN - Zjednoczenie Chrześcijańsko - Narodowe
PC - Porozumienie Centrum
PSL - Polskie Stronnictwo Ludowe
PSL- PL - Polskie Stronnictwo Ludowe- Porozumienie Ludowe
KPN - Konfederacja Polski Niepodległej
KLD -,Kongres Liberalno - Demokratyczny
"S" - Solidarność
PPPP - Polska Partia Przyjaciół Piwa
UP - Unia Pracy
MN - Mniejszość Niemiecka
UPR - Unia Polityki Realnej
SD - Stronnictwo Demokratyczne
BBWR - Bezpartyjny Blok Wspierania Reform
S - Samoobrona RP
RdR - Ruch dla Rzeczpospolitej
ROP - Ruch Odbudowy Polski
AWS - Akcja Wyborcza Solidarność
KPE i R - Krajowa Partia Emerytów i Rencistów
BdP - Blok dla Polski
PO - Platforma Obywatelska
PiS - Prawo i Sprawiedliwość
LPR - Liga Polskich Rodzin
Inne skróty:
NIK -Najwyższa Izba Kontroli (organ kontroli państwowej i ochrony prawa)
KRRiT - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (organ kontroli państwowej i ochrony prawa)
IPN -Instytut Pamięci Narodowej ( komisja ścigania zbrodni przeciwko narodowi polskiemu)
RPO - Rzecznik Praw Obywatelskich
ZOMO - Zmotoryzowane Obwody Milicji Obywatelskiej
KOR - Komitet Obrony Robotników
RWPG - Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, powstała w 1949r. ,rozwiązana w 1991r.; EWG - Europejska Wspólnota Góspodarcza
UW - Układ Warszawski