Budowa i funkcja białek
Białka to podstawowe ,wielocząsteczkowe składniki wszystkich organizmów żywych, zbudowane z aminokwasów połączonych wiązaniami peptydowymi (wiązanie powstałe pomiędzy grupą karboksylowa jednego aminokwasu a grupą aminową drugiego) .
Skład chemiczny białek:
- węgiel 52%
- tlen 22%
- azot 16%
- wodór 7%
- siarka 2%
- fosfor od 0% do 1%
Masa cząsteczkowa białek może wynosić nawet kilka milionów. Białka proste-proteiny składają się z łańcuchów polipeptydowych.
Białka złożone (proteidy) zawierają dodatkowo składnik nietypowy zwany grupą prostetyczną (lipidy- w lipoproteidach, kwasy nukleinowe – w nukloproteidach, węglowodany – w glikoproteidach, itd.. ).
Cząsteczki białek mogą mieć kształt kulisty (albuminy, globuliny) lub wydłużony (skleroproteidy).
Wielkość, kształt, a także biologiczna rola białek wyznaczane są przez ich strukturę pierwszorzędowa, czyli kolejność aminokwasów w łańcuchu polipeptydowym
Białka utrzymują strukturę (głównie uczestniczą w tym lipoproteidy) organizmów żywych i biorą udział we wszystkich procesach zachodzących w organizmach żywych (kataliza enzymatyczna, regulacja hormonalna, regulacja procesów życiowych, odporność).
Do białek należą: enzymy, przeciwciała oraz niektóre hormony.
Zapotrzebowanie dzienne u człowieka wynosi ok. 0,5 g białka na kg ciężaru ciała. W pokarmach wyróżnia się białka pełnowartościowe, w których obecne są wszystkie aminokwasy egzogenne w optymalnych stosunkach (białka zwierzęce) oraz białka niepełnowartościowe, w których brak choćby jednego aminokwasu egzogennego (białka roślinne).
Białka biorą również udział w skurczach mięśni, są to tzw. białka kurczliwe mięśni. Obejmują one aktynę, która stanowi ok.15% białek mięśni i miozynę, stanowiącą ok. 40%.
Białka regulują przemianę materii. Pełnią też inne, bardzo ważne dla organizmu funkcje: transpirujące, przechowujące, strukturalne i in.
Reszta
R
H O
Gr. aminowa N C C Gr. karboksylowa
H OH
H