Pisownia ó i u
1. gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na: o, e, a
np.:
stół - stoły
wiózł - wiozę
trójka - troje
przyjaciółka - przyjaciel
niósł - niesie
siódmy - siedem
skrót - skracać
mówić - mawiać
powtórzyć - powtarzać
Ó niewymienne (wybór)
chór, porównanie, skóra, córka, pójść, sójka, czółno, póki, spóźniony, dopóki, półka, szczegół, dopóty, póty, tchórz, góra, późno, wiewiórka, góral, prócz, wiór, górnik, próżnia, wkrótce, jaskółka, próżny, włóczęga, Józef, przepiórka, włóczka, kłótnia, równanie, włócznia, król, również, włóka, królik, równik, włókno, krótki, równina, wójt, który, równoległobok, wówczas, mózg, równoleżnik, wróbel, naskórek, równorzędny, wróżba, ogólny, równy, wróżyć, ogół, rózga, wyróżnić, ogórek, róża, wzgórze, oprócz, różaniec, źródło, pagórek, różnica, żółć, pióro, różny, żółty, płótno, różowy, żółw.
2. w wyrazach zakończonych na: - ów,np.:
• w końcówce D. lm rzeczowników rodzaju męskiego, np.
chłopców
rodziców
ptaków
kwiatów
• w przyrostkach, np.
wygwizdów
wydmuchów
Tarnów
Rzeszów
Kraków
• w zakończeniu należącym do rdzenia, np.
ołów
nów
połów
imiesłów
cudzysłów
3. w wyrazach zakończonych na: - ówka, np.:
Pipidówka
pocztówka
złotówka
Wyjątki: skuwka, wsuwka, zasuwka, bo to rzeczowniki utworzone od czasowników: skuwać, wsuwać, zasuwać.
* Literę Ó piszemy też w zakończeniach -ówa (=zgrubienie od -ówka), np.
grochówa
stówa
Pipidówka
harówa
4. w wyrazach zakończonych na: - ówna.
• W przyrostku wskazującym na nazwisko panieńskie, np.
Nowakówna
Kucówna
Iłłakowiczówna
Radziwiłłówna
Wereszczakówna
• W przyrostku wskazującym na czyjąś córkę, np.
cesarzówna
kniaziówna
generałówna
baronówna
kowalówna
5. w zakończeniach: - ówek, np.:
Darłówek
Półgłówek
ołówek
nagłówek
6. na początku wyrazów: ósemka, ósmy, ów, ówczesny, ówcześnie, ówdzie.
7. Na początku w sylabie:
• współ-, np. współlokator, współczucie, współudział
• wspól-, np. wspólnik, wspólnorynkowy, wspólnota
• spół-, np. spółdzielnia, współka, spółgłoska
• włó-, np. włóczęga, włóczykij, włóczka, włókno
• wró-, np. wróżyć, wróbel, wrócić, wróść