Skutki I wojny światowej

Wygranie wojny przez państwa Ententy dało Francji i Wielkiej Brytanii wiele korzyści się ich rola w Europie, Francja odzyskała Alzację i Lotaryngię. Znacznie wzrosła też władza USA. Te trzy wyżej wymienione państwa sprawowały nadzór nad realizacją postanowień Traktatu Wersalskiego. Pełniły one także rolę arbitrów w sporach między państwami(np.przebieg plebiscytu na Górnym śląsku). Rosja straciła wiele w tej wojnie,gdyż ciągle dokonywały się w niej zmiany związane ze zmianą systemu sprawowania władzy.Największymi przegranymi były jednak Austria i Niemcy.Utraciły one większą część zdobytych ziem,musiały płacić odszkodowania wojenne innym państwom, ich gospodarka była nastawiona głównie na produkcję dla wojska,więc musiała ponownie zmienić swój charakter.Dużo natomiast zyskały państwa będące wcześniej pod okupacją jak np. Polska.Po ponad stuletniej niewoli powstało znowu niepodległe państwo polskie z wolnym dostępem do morza.Mimo iż nie wszystkie ziemie polskie należały do terenów Polski(np.Gdańsk,Górny śląsk), to najważniejsze dla polaków było odzyskaie suwerenności. W I wojnie światowej zginęło około 10 mln. ludzi,a 20 mln. zostało rannych. Były także ogromne straty materialne.W tym konflikcie zostały użyte także nowe rodzaje broni.Piechota została wyposażona w ciężkie karabiny maszynowe.Altyleria posiadała działa o ogromnych kalibrach,dużej sile ognia i dalekim zasięgu ognia.W zaopatrzeniu dużą rolę odgrywały samochody.W tej wojnie zadebiutował także nowy pojazd wspomagający natarcie piechoty - czołg.Na froncie zachodnim Niemcy wprowadzili także gazy bojowe,które mimo zakazu były stosowane póśniej przez obie strony konfliktu.Wojna toczyła się nie tylko na lądzie,ale także na morzu i w powietrzu.Marynarka była wyposażana w pancernikim,które dysponowały bardzo dużą siłą ognia. Pojawiły się także okręty podwodne,które praktycznie bezkarnie mogły nękać konwoje z dostawami dla wojska. Na początku wojny w celach dokonywania rozpoznania został użyty także samolot.Pod koniec wojny lotnictwo obydwu walczących stron posiadało już jednostki bombardujące,myśliwskie i rozpoznawcze. Nie na długo jednak zapanował pokój w Europie,bo już po 21 latach doszło do nowego konfliktu zbrojnego,który pochłonął jeszcze więcej ofiar i objął terenami walk jeszcze większe obszary.

Liga Narodów
Liga Narodów jest to organizacja międzynarodowa utworzona w 1919r. w Paryżu, podczas konferencji pokojowej, jaka odbyła się po zakończeniu I wojny światowej. Pakt L.N. został przygotowany pod przewodnictwem prezydenta Stanów Zjednoczonych W. Wilsona, a następnie przyjęty 28.04.1919r. jako „integralna część Generalnego Traktatu Pokoju” inaczej nazywanego Traktatem Wersalskim. Wszedł on w życie 10.01.1920r. O jego istocie mówiły hasła jak: „pokój przez prawo”, „harmonia interesów”, „ harmonia świata”, „prawo międzynarodowe jako światowy skarbiec wartości moralnych”. Członkiem L.N. mogło zostać państwo posiadające samorząd. Pierwotnymi członkami Ligi Narodów były 32 państwa. W okresie do 1925 r. do L.N. przystąpiło dalszych 10 krajów. W sumie więc L.N. liczyła 55 członków. Do Ligi nie należały: Stany Zjednoczone, ZSRR, który wstąpił do Ligi Narodów w 1934r., by wystąpić z niej w 1939r. oraz Niemcy ( wstąpiły do Ligi w 1926r., by wystąpić z niej w 1933r. Najwyższą liczbę członków L.N. osiągnęła w 1937r. Należały wówczas do niej 54 państwa. Największą rolę odgrywały w niej Francja i Wielka Brytania.

Siedzibą L.N. była Genewa. Jednym z celów L.N. było stworzenie systemu bezpieczeństwa, warunków pokojowego rozwiązywania sporów międzynarodowych i rozbrojenia.
Szczególnie ważny jest artykuł 12, w którym zawarte jest zobowiązanie państw do pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych. Nie jest to jednak postanowienie wprowadzające bezwzględny zakaz wojny jako środka rozwiązywania sporów i konfliktów międzynarodowych. Tego rodzaju zobowiązanie zostało zawarte dopiero w przyjętym w 1928r. Pakcie Brianda-Kelloga mówiącym o wprowadzeniu zakazu wojny, traktowanej dotąd jako legalny środek polityki zagranicznej państwa.

Przy Lidze Narodów działał Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej. Działalność L.N. obejmowała w pierwszej kolejności problematykę pokoju, bezpieczeństwa i wojen. Do sukcesów w tym zakresie należały m.in. zwołanie konferencji rozbrojeniowej w 1932r. Liga rozpatrywała także szereg sporów międzynarodowych, jak np. spór Litwy z Polską o Wilno (1920), Spór Grecji z Włochami o cieśninę Korfu (1923). Nie rozpatrywała natomiast w ogóle sprawy Agresji Niemiec na Polskę w 1939r. Prowadząc negocjacje z agresorami ułatwiła im rozpętanie II wojny światowej. Osiągnięciem L.N. są natomiast prawno-miedzynarodowe regulacje wielu problemów międzynarodowych (np. prawo wojenne, status uchodźców, bezpaństwowość). Od grudnia 1939r. Liga Narodów zawiesiła swe prace.

Pakt Ligi Narodów dołączono do wszystkich traktatów pokojowych. Określał on zadania Ligi- czuwać nad narodami, nad ich bezpieczeństwem i ogólnie nad pokojem światowym. Trzy główne organy Ligi to Zgromadzenie Ogólne wszystkich członków, Rada pięciu mocarstw i Sekretariat. Wokół ich powstało kilka innych instytucji. Razem stanowiły system Ligi Narodów. Utworzono stałe komisje czuwające nad sprawami podlegającymi Lidze: Komisja ds. Wolnego Miasta gdańska, Komisja Mandatowa i komisja ds. Mniejszości Narodowych. Powołano tez instytucje koordynujące współprace międzynarodowa w dziedzinie kultury, gospodarki i pomocy humanitarnej. Ważna działalność prowadziło Biuro Komisarza Ligi Narodów ds. Uchodźców, tzw. Bezpaństwowców, którym ich własne państwa odbierały obywatelstwo. Przy Lidze Narodów założono także Międzynarodowa Organizację Pracy, dążyła ona do zapewnienia odpowiedniego poziomu warunków pracy i życia na całym świecie. W Hadze powstaje również Stały Trybunał Sprawiedliwości Ligi Narodów, który miał rozstrzygać spory między państwami.
I tak po raz pierwszy stosunki miedzy państwami miała regulować ponadnarodowa organizacja, której członkowie płacili nawet składki. Działalność Lig Narodów była ważnym doświadczeniem, na którym oparto Organizację Narodów Zjednoczonych. W sprawie pokojowego rozwiązania poważnych międzynarodowych konfliktów organizacja zawiodła. Po pierwsze Liga Narodów miała być org. wszystkich państw świata i dysponować prawem mediacji oraz interwencji w wypadku zagrożenia pokoju, jednak nigdy nie stała się org, światowa. Do 32 państw założycieli dołączyły wkrótce państwa neutralne, nowo powstałe oraz pokonane. Z ligi wykluczono jednak Niemcy i Rosje Radziecką już na samym początku. Nie przystąpiły do niej w ogóle Stany Zj.

Obciążeniem dla organizacji okazało się uznanie Paktu Ligi za integralna część traktatów pokojowych. Polska, Czechosłowacja, Jugosławia uważały Ligę za gwaranta postanowień pokojowych. Jednak państwa niezadowolone z postanowień pokojowych tj Niemcy, ZSRR, Węgry, Austria krytycznie odnowiły się do organizacji, uważały Ligę Narodów za narzędzie polityki państw zwycięskich. Spadek jej prestiżu był widoczny gdy organizacje nie potrafiła zapobiec takim wydarzeniom jak okupacja Zagłębia Ruhry przez Francję lub aneksja Kłajpedy przez Litwę.
Organizacja nie dysponowała odpowiednimi środkami nacisku w wypadku konfliktów, nie miała możliwości zastosowania sankcji wojskowych. Międzynarodowe siły mogące temu służyć nie powstały. Jedynym sukcesem Ligi było wykluczenie ZSRR po agresji na Finlandię. Polityka mocarstw znów oparła się na sojuszach i koalicjach ale również na przemocy i zbrojeniach.

Konferencja pokojowa w Paryżu

Konferencja pokojowa – 18.01.1919:
- wszystkie strony uważały, że winnym rozpętania wojny są Niemcy
- nie postanowiono likwidować imperializmu, żeby móc odbudować Niemcy
- Anglia nie chciała osłabienia, bo wtedy mogłaby rozwijać się Francja.
- Francja chciała osłabić Niemcy.

Uczestnicy:
USA - Woodrow Wilson,
Anglia – Lloyd George,
Francja – Clemenceau,
Japonia,
Włochy – Vittorio Orlando

Francja poniosła największe straty w czasie wojny. Chciała odszkodowań od Niemiec oraz likwidacji niemieckich sił zbrojnych i podziału Niemiec. Nadrenia miała być protektorem Ligi Narodów.

28 czerwca 1919r. Podpisano traktat pokojowy.(wersalski) Był bardzo niekonsekwentny. Od razu zaczęto wzmacniać Niemcy, bo narodził się Związek Radziecki z niebezpiecznym ustrojem.

Postanowienia:
- Niemcy spłacą odszkodowanie wojenne w ciągu 30 lat.
- Niemcy zostaną pozbawieni obowiązku służby wojskowej – 100 armia (Reiswera) do pilnowania porządku wewnętrznego.
- Niemcy mają zakaz posiadania lotnictwa, łodzi podwodnych oraz broni pancernej.
- Francja odzyskała Alzację i Lotaryngię.
- Francja otrzymała na 15 lat mandat na Zagłębie Saary.
- Wprowadzono 50 km strefę zdemilitaryzowaną nad Renem.
- Powołano Ligę Narodów.
- Wprowadzono tzw. „traktaty mniejszościowe” podpisały je Polska, Czechosłowacja, Jugosławia, Rumunia i Grecja. Mówiły, że mniejszości narodowe będą traktowane na równi z obywatelami. Były ważne, ale nie rozciągnięto ich na kolonie i tereny mandatowe.

Traktaty:
a) Austria – w Saint –Germain 10.09.1919
- Czechosłowacja- Czechy,Morawy i Śląsk Opawski od Austrii
- Królestwo SHS -Styria,Dalmacja,Bośnia i Hercegowina
- Rumunia - Bukowina
- Włochy- pd.Tyrol, zach. Krainę i pobrzeże Adriatyku
- Polska - Galicja
- Austria- zmuszona do zapłacenia odszkodowania i zmniejszenia armii
b) Bułgaria – Neuilly 27.11.1919
- siły zbrojne ograniczone do 20tys. Bez lotnictwa i broni ciężkiej
- Rumunia- Dobrudż
- Grecja- Tracja Zachodnia
c) Węgry – Trianon 4.06.1920
- ograniczenie wojska, zapłata odszkodowania
- Czechosłowacja –Słowacja i Ruś Zakarpacka
- Królestwo SHS – cz. Banatu, Chorwację i Wojwodinę
- Rumunia – Siedmiogród, część Banatu
d) Turcja – Sevres 10.08.1920
- likwidował Imperium Osmańskie
- Grecja- Adrianopol, Smyrnę oraz pozostałe posiadłości europ.
- Kurdystan – pd-wsch obszary
- nigdy nie wszedł w życie

Liga Narodów- 1919 – 1946 (w 1937 skupiała 58 państw)
- cele: -powołana do czuwania nad pokojem światowym zgodnie z programem prez. Wilsona (14pkt Wilsona), statut przyjęty w Wersalu w 1919
- rozwój współpracy narodowej
- członkowie:- 32państwa, 5 dominiów, 13 państw zaproszonych
- USA nigdy nie ratyfikowały traktatu
- siedziba w Genewie
- najwyższa władza: – Zgr. Ogólne(wszystkie państwa), dominujące znaczenie miała Rada LN – 4stałych członków (Francja, Japonia, W.Brytania, Włochy) i 4 niestałych
- decyzje- nadzorowała sprawowanie mandatów nad byłymi koloniami niemieckimi
- zakaz handlu kobietami i dziećmi
- powołanie w 1925 komisji rozbrojeniowej
- ocena:- nie potrafiła utrzymać pokoju
- nie stała się organizacją powszechną
- służyła utrzymaniu hegemonii polit. Francji i Anglii
- utrzymywała system kolonialny
- formalnie rozwiązana 2 1946
- majątek przejął ONZ

Konferencja pokojowa, kończąca pierwszą wojnę światową, zebrała się w Paryżu w styczniu 1919 roku. Główne mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone: Stany Zjednoczone Ameryki, Wielka Brytania, Francja, Włochy i Japonia tworzyły Radę Najwyższą, kierowniczy organ tej konferencji. W jej trakcie skupiono się na następujących problemach: rozstrzygnięciu kwestii terytorialnych przez ustalenie granic państw pokonanych i nowo powstałych, rozstrzygnięciu kwestii ekonomicznych przez ustalenie wysokości i podział odszkodowań wojennych oraz zapewnieniu pokoju i bezpieczeństwa mniejszościom narodowym. Od marca 1919 roku w sprawach europejskich decydowała Rada Czterech (bez Japonii). Mimo przyjęcia jako idei przewodniej zasady samostanowienia narodów, która nakazywała, aby granice państwowe pokrywały się z zasięgiem terytorialnym danej narodowości, decyzje konferencji warunkowane były w znacznej mierze interesami gospodarczymi oraz koncepcjami geopolitycznymi zwycięskich mocarstw. Wśród czynników oddziałujących na kształt terytorialny Polski nie można pominąć dwóch ścierających się ze sobą koncepcji: pierwszej, Naczelnika Państwa, który nawiązując do idei Jagiellonów chciał utworzyć z Ukrainy, Białorusi, Litwy i Polski federację państw zwróconą przeciwko dominacji Rosji Radzieckiej, i drugiej, inkorporacyjnej – reprezentowanej przez Narodową Demokrację, która pragnęła włączyć do Polski ziemie wschodnie z Wilnem i Lwowem, aby następnie poddać polonizacji zamieszkujących je w większości, obok Polaków – Ukraińców, Białorusinów i Litwinów.

W toku konferencji pokojowej odżył ponownie antagonizm francusko – brytyjski, który w znacznej mierze zaciążył nad końcowymi postanowieniami traktatu i przesądził o słabości stworzonego systemu wersalskiego. O ile Francja dążyła do definitywnego rozbicia Niemiec i wprowadzenia postanowień, które uniemożliwiłyby w przyszłości odbudowę politycznego, militarnego i gospodarczego potencjału niemieckiego, o tyle Wielka Brytania – usatysfakcjonowana militarnym zwycięstwem na Niemcami, obawiając się hegemonii francuskiej na kontynencie europejskim – nie była zainteresowana w tak zdecydowanym osłabieniu Niemiec. Z tego też powodu przedstawiony przez delegację polską program rewindykacji ziem na zachodzie spotkał się z silnym poparciem Francji i zdecydowanym sprzeciwem Wielkiej Brytanii, upatrującej w powstaniu silnej i niezależnej państwowości polskiej zbyt dużego nie-bezpieczeństwa dla Niemiec. Te ścierające się koncepcje znalazły swój wyraz w postanowieniach trak-tatów pokojowych regulujących granice Polski.

Zachodnie i północne granice państwa polskiego ustalił traktat pokojowy z Niemcami podpisany w dniu 28 czerwca 1919 roku w Wersalu. Na mocy jego postanowień Niemcy zrzekły się praw do części Wielkopolski, która nie została oswobodzona w wyniku powstania wielkopolskiego, i do Pomorza. W okręgu olsztyńskim i kwidzyńskim w Prusach Wschodnich oraz na Górnym Śląsku traktat przewidywał przeprowadzenie plebiscytu, czyli wypowiedzenia się ludności w formie głosowania, czy pragnie przyłączenia do Polski, czy do Niemiec.

Gdańsk – mimo pierwotnych zamiarów wielkich mocarstw – nie został włączony do Polski. Z inspiracji Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych traktat wersalski utworzył z Gdańska wraz z przyległym okręgiem wolne miasto, pozostające pod opieką utworzonej w tymże traktacie Ligi Narodów. Polsce powierzone zostało prowadzenie spraw zagranicznych tego miasta. W wyniku podpisanych z Gdańskiem konwencji z 1920 i 1921 roku Polsce przysługiwało na obszarze miasta szereg uprawnień, które miały jej zagwarantować swobodny dostęp do morza.
Granica południowa wyznaczona została pośrednio przez traktat pokojowy z Austrią podpisany 10 września 1919 roku w Saint – Germain – en – Laye. Traktatem tym Austria zrzekła się na rzecz głównych mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych wszystkich praw do obszarów należących do monarchii austro – węgierskiej, a znajdujących się poza nowymi granicami Austrii. Postanowienie o zrzeczeniu zawierało z góry uznanie aktów, które wydadzą w przyszłości mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone wobec ziem poza austriackich, a więc także ziem polskich, które były częścią monarchii austriackiej. Korzystając z tych uprawnień Rada Najwyższa upoważniła rząd polski do tymczasowego zajęcia Galicji Wschodniej po rzekę Zbrucz.

Sprawa wschodniej granicy Polski stanowiła centralne zagadnienie polityki zagranicznej i wewnętrznej nowo powstałego państwa. Pozostawała ona również w kręgu zainteresowania wielkich mocarstw. Ustaliły one w dniu 8 grudnia 1919 roku tymczasową granicę wschodnią Polski biorąc za podstawę zasięg terytorialny narodowości polskiej, która pokrywała się w zasadzie ze wschodnimi granica-mi byłego Królestwa Polskiego, bez Augustowa i Suwałk (tzw. linia Curzona). Granicy tej nie chciał uznać rząd polski, gdyż nie odpowiadała ona ani koncepcjom federacyjnym, ani inkorporacyjnym. O sprawie tej zadecydowały ostatecznie nie noty dyplomatów koalicyjnych, ale wojna z Rosją Radziecką.