Pierwotniaki

Pierwotniaki - organizmy jednokomórkowe, mikroskopijnej wielkości , obejmujące ponad 30 tys. gatunków, samodzielny organizm spełniający wszystkie funkcje życiowe.

Podział pierwotniaków:
- wiciowe; dzielące się na wiciowce (Euglena, świdrowiec śpiączki, rzęsistek pochwowy) i sporowce (zarodziec malarii)
- zarodziowe (pełzak, otwornice,radiolarie).
- orzęski (pantofelek, trąbik,wirczyk)

Środowisko i tryb życia
- Większość pierwotniaków żyje w wodzie, zarówno morskiej, jak i słodkiej. Formy osiadłe (stentor),pływające (pantofelek, euglena).
- Inna grupa p. żyje w płynach ustrojowych zwierząt i ludzi (pasożyty- Zarodziec malarii,pełzak czerwonki i rzęsistek pochwowy =>u ludzi | u zwierząt =>świdrowiec zarazy stadniczej)
*Jeśli pierwotniaki nie mają dostarczonej odpowiedniej ilości wody to wpadają w stan anabiozy(życie utajone)*

Budowa
1. Komórka pierwotniaka pokryta jest błoną cytoplazmatyczną, która może być poj. lub złożona
- zarodziowe (pełzak, czyli ameba) - błona komórkowa jest niczym nie wzmocniona i nie usztywniona.
- wiciowce (euglena) - błona kom. jest usztywniona, zawiera białkowe pasy włókien
- orzęski (pantofelek) - błonę kom. wzmacniają białkowe pasma włókien poprzecznych, wzdłużnych, ukośnych i warstwa pęcherzyków nad nimi.

2. Pierwotniaki mogą mieć jedno jądro komórkowe lub wiele takich samych jąder. Wyjątek stanowią orzęski mające 2 różne jądra kom.duże (makronukleus) steruje procesami życiowymi,- małe (mikronukleus) przekazuje informacje genetyczne.

3. Osmoregulacja i wydalanie
U pierwotniaków w procesie wydalania produktów przemiany materii i osmoregulacji biorą udział wodniczki tętniące.

4. Odżywianie
- Większość pierwotniaków jest heterotrofami;ale z wiciowców Eugleniny mają zdolność do wytwarzania chloroplastów. W procesach odżywiania i usuwania niestrawionych resztek pokarmu uczestniczą wodniczki pokarmowe. 3 sposoby przyjmowania pokarmu:
- fagocytoza (pobiera większe cząstki)
- pinocytoza (pobiera poj. cząstki substancji wielkocząsteczkowych np. białka
- wchłanianie (pobieranie subs. odż. przez błonę kom.

5. Oddychanie
Pierwotniaki wolno żyjące oddychają tlenowo, a wymiana gazowa odbywa się całą powierzchnią ciała. Pasożyt - beztlenowo.

6. Rozmnażanie
Pierwotniaki rozmnażają się bezpłciowo przez podział poprzeczny (orzęski) lub podłużny (wiciowce). W wyniku podziału powstają 2 nowe organizmy. U orzęsków zachodzi koniugacja, podczas której dochodzi jedynie do wymiany informacji genetycznej.

7. Znaczenie pierwotniaków
- stanowią pokarm dla zwierząt wodnych
- oczyszczają wodę
- biorą udział w trawieniu celulozy
- są przyczyną chorób jako pasożyty
- tworzą skały wapienne (pancerzyki otwornic)
- p. słodkowodne są wykorzystywane jako bioindykatory do oceny stanu czystości wód
- jako tani i łatwo dostępny obiekt badań do szeregu procesów biologicznych