Pochodne weglowodorów
Istnieje wiele grup związków organicznych, zwanych pochodnymi węglowodorów. W cząsteczce każdej grupy związków obecna jest charakterystyczna grupa funkcyjna.
Typ związku chemicznego | Grupa funkcyjna | Wzór ogólny | Przykład |
|---|---|---|---|
Alkohole | grupa hydroksylowa – OH | R1 – OH | metanol CH3 – OH |
Kwasy karboksylowe | grupa karboksylowa O – C OH | O R2 – C OH | kwas mrówkowy O H – C OH |
Estry | grupa estrowa O – C – O – | O R2 – C – O – R1 | mrówczan metylu O H – C – O – CH3 |
Alkohole ze względu na liczbę grup hydroksylowych (wodorotlenowych) dzielą się na:
- jednowodorotlenowe, np. metanol, czyli CH3OH, etanol, czyli C2H5OH,
- wielowodorotlenowe, np. gliceryna, czyli C3H5(OH)3.
Niższe kwasy karboksylowe to np. kwas mrówkowy, czyli HCOOH, kwas octowy CH3COOH.
Wyższe kwasy karboksylowe to np. kwas stearynowy, czyli C17H35COOH, kwas palmitynowy, czyli C15H31COOH (kwasy nasycone) i kwas oleinowy, czyli C17H33COOH (kwas nienasycony). Wyższe kwasy karboksylowe reagują z wodorotlenkami sodu lub potasu, dając sole – mydła. Tylko mydła sodowe i potasowe są dobrze rozpuszczalne w wodzie i mają właściwości pieniące.
Kwasy reagują z alkoholami, dając estry. Reakcja tworzenia estru nosi nazwę estryfikacji, zachodzi w obecności stężonego roztworu kwasu siarkowego (VI). Reakcja odwrotna do estryfikacji to hydroliza estru.
Pojęcia
Alkohole (alkanole) to pochodne węglowodorów, zawierające w cząsteczkach grupę hydroksylową, czyli – OH, która jest tzw. grupą funkcyjną.
Metanol (alkohol metylowy), czyli CH3OH, to pierwszy człon szeregu homologicznego alkoholi.
Etanol (alkohol etylowy), czyli C2H5OH, to drugi człon szeregu homologicznego alkoholi.
Fermentacja alkoholowa to reakcja biochemiczna, polegająca na powstaniu etanolu z cukrów prostych (np. z glukozy).
Kontrakcja to zmniejszanie objętości roztworu podczas mieszania się dwóch cieczy.
Enzym (biokatalizator) to katalizator reakcji biochemicznych.
Alkohole wielowodorotlenowe to związki organiczne zawierające więcej niż jedną grupę hydroksylową (wodorotlenową), czyli – OH, w cząsteczce.
Glicerol (gliceryna, propanotriol), czyli C3H5(OH)3, to alkohol trihydroksylowy.
Kwasy organiczne (kwasy karboksylowe) to pochodne węglowodorów zawierające w cząsteczce grupę karboksylową.
Grupa karboksylowa, czyli – COOH, to grupa funkcyjna kwasów karboksylowych.
O
– C
OH
Kwas mrówkowy (kwas metanowy), czyli HCOOH, to pierwszy człon szeregu homologicznego kwasów karboksylowych.
Kwas octowy (etanowy) to drugi człon w szeregu homologicznym kwasów karboksylowych.
O
CH3 – C
OH
Fermentacja octowa to proces utleniania etanolu do kwasu octowego w obecności bakterii z powietrza.
Wyższe kwasy karboksylowe to kwasy karboksylowe, których cząsteczki mają długie łańcuchy węglowe.
Kwas stearynowy, czyli C17H35COOH, i kwas palmitynowy, czyli C15H31COOH, to wyższe kwasy nasycone.
Kwas oleinowy, czyli C17H33COOH, to wyższy kwas nienasycony.
Mydła to sole wyższych kwasów karboksylowych.
Estryfikacja to reakcja zachodząca między kwasem a alkoholem, której produktami są estry i woda.
Ester to związek chemiczny, produkt reakcji estryfikacji, którego cząsteczki zawierają grupę funkcyjną – COO, zwaną grupą estrową.
O
– C – O –
Hydroliza to rozkład związku chemicznego na skutek reakcji z wodą.