Przechowywanie, magazynowanie, opakowania, oznaczenia i transport towarów.
Opakowania towarów
Opakowanie - to wyrób, który stanowi dodatkową warstwę zewnętrzną określonego towaru, mając chronić go, ułatwić przemieszczanie, magazynowanie, jak i sprzedaż i użytkowanie oraz ma oddziaływanie na wyobrażenie nabywcy.
Funkcje opakowań:
- informacyjna - dzięki danym umieszczonym na opakowaniach klient zapoznają się z rodzajem i właściwościami towarów, sposobem użytkowania i zastosowania, może zidentyfikować wyroby i producentów
- reklamowa - opakowania podnoszą wartości estetyczne towarów, pozwalają na właściwe reprezentowanie masy towarowej w sklepie, zachęcają do kupna.
- promocyjna - opakowania mogą być mocnym punktem popularności wyrobu na rynku, wpływać na akceptację produktów przez konsumentów, zwiększają konkurencyjność i popyt.
- ekologiczna - opakowania powinny być możliwe do wycofania z obrotu handlowego i nadawać się do utylizacji, ale były przyjazne dla środowiska naturalnego.
Podział opakowań
A) ze względu na zagadnienia styku opakowań z towarami wyróżniamy:
- opakowania bezpośrednie (wewnętrzne) - opakowania te bezpośrednie stykają się z towarami, stanowią podstawową ochronę towarów przed wpływami zewnętrznymi. Zaliczamy do nich torebki papierowe i z tworzyw sztucznych, pudełka tekturowe, puszki, butelki, słoje.
- pośrednie (zewnętrzne) - służą do ochrony towarów w opakowaniach bezpośrednich. Odgrywają ważna rolę w czasie transportu i w przechowywaniu. Chronią towar przed uszkodzeniami mechanicznymi, przed kradzieżą.
B) w zależności od przeznaczenia wyróżniamy:
- jednostkowe - zawierają określona ilość towarów sprzedawanych w handlu detalicznym.
- zbiorcze - stosowane jako opakowania ochronne
- transportowe - mogą być zarówno opakowania bezpośrednie (cysterny do mleka, skrzynki na owoce) jako i pośrednie (skrzynie, pudła).
C) ze względu na trwałość wyróżniamy:
- opakowania trwałe (beczki, banki, folie)
- opakowanie nietrwałe (torebki)
D) ze względu na właściwości wyróżniamy:
- opakowania jednorazowe użytku (puszki, tuby, torby papierowe, folie opakowań)
- opakowania wielokrotnego użytku: zwrotne (beczki, skrzynie, kontenery) i bezzwrotne (skrzynie po owocach południowych).
E) ze względu na stopień przystosowania opakowań do cech i właściwości towaru wyróżniamy:
- opakowania uniwersalne - wykorzystywane do towarów różnych branż
- opakowania specjalne - mają ściśle określone przeznaczenie
F) ze względu na materiały, z których są produkowane opakowania wyróżniamy opakowania:
- drewniane - są to najczęściej opakowania transportowe (skrzynie, klatki, pojemniki, kosze).
Dodatnie cechy opakowań drewnach to: dobra wytrzymałość mechaniczna, źle przewodzą ciepło i prąd elektryczny, mają słaba aktywność chemiczną, nieznaczną przenikliwość powietrza. Do wad opakowań drewnianych zaliczamy: higroskopijność ( zdolność wchłaniania wilgoci z otoczenia), są łatwo palne, niekiedy wydzielają zapach żywicy i mogą tym samym ujemnie oddziaływać na opakowany towar.
- metalowe - zaliczamy: puszki, beczki, wiadra, kanistry, pudełka, pojemniki, skrzynie, tuby. Są stosowane jako opakowania wielokrotnego użytku. Zalety: duża wytrzymałość mechaniczna i odpowiednia trwałość, co ułatwia transport i przechowywanie oraz umożliwia wielokrotne użytkowanie, łatwość obróbki i odporne na korozję. Wady: duże przewodnictwo cieplne.
- papierowe - to: a) opakowania miękkie (papier pakowy, papier pakowy uszlachetniony). Zalety: dobra właściwość mechaniczna, mała masa, słabe przewodnictwo cieplne, łatwy do przerobu. Wady: często uzyskiwany z kory drzewnej, co prowadzi do ich rozerwania. Oraz b) opakowania sztywnych (kartony, tekturę jedno - i wielowarstwową). Zalety: istnieje możliwość jego odzyskania z makulatury, jest przyjazny dla środowiska. Wady: mała odporność na czynniki zewnętrzne.
- szklane - zaliczamy: butelki, słoiki, słoje, balony, ampułki, fiołki. Zalety: gładkość powierzchni, nienasiąkliwość, obojętność i odporność chemiczna, przezroczystość lub, gdy trzeba nieprzezroczystość, stosunkowo dobra higieniczność, możliwość barwienia i uzyskiwania, stosunkowo dobrą higieniczność, możliwość barwienia i uzyskiwanie różnych kształtów. Wady: kruchość, tj. wrażliwość na urazy mechaniczne i na gwałtowność zmian temperatury, stosunkowo duża masę jednostkową oraz konieczność stosowania często, dodatkowo innych opakowań ochronnych.
- z tworzyw sztucznych - np. płatów folii, torebek, worków, opakowań grubościennych (kanistry). Opakowania z tworzyw sztucznych są odporne na działania wody, gazów, temperatury. Zalety: duża wytrzymałość mechaniczna, odporność chemiczna, odporność na działanie drobnoustrojów i owadów, przezroczystość, ale również łatwość barwienia, niska cena i mała masa. Wady: opakowania z tworzyw sztucznych nie mogą zawierać składników toksycznych (trujących). Przy zetknięciu z artykułami żywnościowymi nie mogą oddziaływać na właściwości i cechy opakowania towaru.
- z tkanin - są worki produkowane z juty, lnu, konopi i wiskozy. Zalety: worki są chyba najlepszym rodzajem opakowań do towarów sypkich, którym należy zapewnić dopływ powietrza. Wady: łatwość zanieczyszczenia, małą trwałość oraz małą odporność na czynniki zewnętrzne.
- ceramiczne - Zalety: są to opakowania ozdobne o dużym możliwościach reklamowych i estetycznym wyglądzie. Wady: kruchość, wrażliwość na urazy mechaniczne.
Rozwiązania konstrukcyjne opakowań dzielimy na:
- szczelność - rozróżnia się opakowania hermetyczne, opakowania zamknięte pełne, lite.
- sztywność - uwzględniając ten czynnik należy wymienić opakowania miękkie (folie), twarde (butelki) i półtwarde (kartony)
- wytrzymałość na ciśnienie - opakowania próżniowe i ciśnieniowe (syfony)
- liczbę elementów - są to opakowania jedno - i wieloelementowe, które mogą być całościowe lub składane.
Analizując względy materiałowo - konstrukcyjne możemy wyróżnić opakowania wykonane z jednego materiału lub wielu materiałów: lampy, beczki drewniane ze spinającymi je obręczami metalowymi.
Paleta - jest to rodzaj platformy o znormalizowanych wymiarach i kształcie, stosowanej do magazynowania i transportowania towarów opakowanych bądź luzem. Wyróżniamy palety płaskie do układania towarów warstwami i palety z ubocznym ścianami służące do składania towarów drobnych.
Kontenery chłodnicze - kontenery wyposażone w urządzenia chłodzące i mają izolację zimnochronną.
Racjonalna gospodarka polega przede wszystkim na prawidłowym przechowywaniu wszystkich opakowań oraz właściwym i ostrożnym manipulowaniu nimi.
Rodzaje opakowań:
- sprzedawane - to te, które mogą być odsprzedane przez sklepy. Zwrot przez klientów niektórych opakowań opiera się na zasadzie pobierania kaucji. Kaucję zwraca się po przyniesieniu pustego, nie uszkodzonego opakowania.
- wypożyczone - są własnością dostawcy i należy je zwracać w ustalonym terminie. Opakowania uszkodzone należy przed zwróceniem w miarę możliwości naprawić lub odesłać do magazynu przedsiębiorstwa, gdzie na ogół dokonuje się naprawy.
- bezpośrednie - są najczęściej niepotrzebne konsumentowi. Konsument może przekazać je z powrotem do obrotu towarowego. Dotyczy to zwłaszcza opakowań szklanych. W tym celu prowadzi się skup opakowań szklanych.
Rodzaje opakowań ze względu na funkcjonalność, nowoczesne zamknięcia i tym podobne:
- hermetyczne - bardzo dobrze chronią towar przed wpływami chemicznymi w czasie długotrwałego przechowywania.
- ułatwiają dozowanie - stosuje się przede wszystkim w farmacji do pakowania lekarstw, są one również wprowadzane w przemyśle spożywczym. Np. opakowania koncentratów napojów.
- aerozolowe - są przystosowane do rozpylania w postaci mgły, pyłu, piany, cząsteczek lub proszku substancji znajdujących się w opakowaniu.
Oznaczenia towarów
Oznakowanie towarów - ma na celu ułatwiać rozpoznawanie artykułów docierających do handlu. W dużym stopniu jest wizytówką sprzedawanego towaru. Pełni także ważne funkcje w obronie interesów klienta. Stanowią jednocześnie bogatą formę informacji o towarach oraz warunkach ich użytkowania i przechowywania.
Towary powinny być w trwały sposób zaopatrzony w zawieszki o oznakowaniem. Tj. etykiety, obwoluty lub mieć dodatkowe ulotki.
Zgodnie z przepisami rozróżnia się następujące grupy znaków:
A) zasadnicze tj.
- nazwa wyrobu - określa nazwę użytkową, handlową lub chemiczną.
- znak firmowy - określa nazwę producenta lub zakładu pakującego.
- zastosowanie wyrobu
B) informacyjna - dostarczają informacje o właściwościach, przydatności, ilości i określa: gatunek wyrobu, znak bezpieczeństwa, skład wyrobu, ilość wyrobu, cenę detaliczną, sposób użycia, datę produkcji itp.
C) znaki niebezpieczeństwa są umieszczone na opakowaniach jednostkowych i wskazują na niebezpieczeństwa dla ludzi i otoczenia wynikające z cech towaru.
D) znaki manipulacyjne stanowią informacje o sposobie dochodzenia się z opakowaniem w czasie manipulacji towarem. Znak ten służą do ochrony wyrobu.
E) znaki reklamowe mają przede wszystkim zwrócić uwagę nabywcy i zachęcić go do kupna. W celach reklamowych producent często na opakowaniach jednostronnych umieszczą informacje o wyróżnieniach na imprezach handlowych, krajowych i między narodowych.
Kod kreskowy - służy przede wszystkim do identyfikacji towarów za pomocą symbolu, który może być odczytywany przez urządzenia elektroniczne (kasy rejestrujące, komputery) oznaczenie wyrobu kodem kreskowym usprawnia ich sprzedaż, przyśpiesza obrót towarowy i zmniejsza koszty obrotu. Najbardziej powszechnym kodem kreskowym jest kod EAN, nadawany przez Centrum Kodów Kreskowych. Składa się z części graficznej i liczbowej.
Prefiks - numer kraju ustalony przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Znakowania Towarów
IANA w Brukseli. Polska otrzymała numer 590.
Znak jakości - umieszczony na towarach, to wspaniała wizytówka reklamowa producenta, dla konsumenta zaś stanowi, iż towar jest naprawdę dobry, a cena ustalona obiektywnie.
Rodzaje znaków jakości:
- znak kontroli jakości (KJ) - są świadectwem dokonania kontroli prze producenta i powinny być umieszczone w sposób. Trwały. Jeśli jest to niemożliwe, wystawia się świadectwa kontroli jakości, które pełnia taką sama funkcję jak znak KJ
- znaki bezpieczeństwa - muszą mieć te towary krajowe i ich odpowiedniki pochodzące z importu, które mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia, życia lub środowiska naturalnego użytkownika. Dotyczy to: wyrobów gazowych, hutniczych, chemicznego, maszynowego itp.
Magazyny
Magazyn - wyodrębnione tereny, budynki lub wydzielone pomieszczenie dostosowane do przyjmowania, przechowywania i wydawania towarów.
Ze względu na cechy budowlano - konstrukcyjne magazyny dzielimy na:
- otwarte np. place składowe
- półotwarte - wiaty (powierzchnie zadaszone bez ścian lub z jedną do trzech ścian), szopy, podcienia do przechowywania drewna, maszyn.
- zamknięte np. nadziemne budynki.
- specjalne - mające specjalna konstrukcję lub specjalne wyposażenie np. silosy
Ze względu na pełnione funkcji rozróżnia się:
- magazyn skupu - służące do gromadzenia towarów skupowanych i przygotowywanych do dalszej wysyłki.
- magazyny zasobowe - służące do tworzenia zapasów towarowych
- magazyny rozdzielcze - w, których gromadzi się towary od różnych producentów i rozdziela asortymentowo do punktów detalicznych.
- magazyny manipulacyjne - w, których gromadzi się towary podlegające przerobowi przed przekazaniem do obrotu.
- magazyny przeładunkowo - transportowe - , które są przeznaczone do przyjmowania towarów i dalszego transportu
Uwzględniając asortyment przechowywanego towaru magazyny dzielimy na:
- uniwersalne - w których odbywa się przechowywanie towarów różnych branż
- ogólne - w, których odbywa się przechowywanie towarów branż pokrewnych
- artykułów żywnościowych
- artykułów nieżywnościowych
Zasady przechowywania towarów:
- rozmieszczenie towarów pod względem masy i asortymentu - ponadto przy prawidłowym rozmieszczeniu bierze się również pod uwagę kształt i objętość. Czynniki te decydują o odpowiednich sposobie składowania, chroniącym towary przed uszkodzeniem, deformacją, rozsypaniem, bałaganem.
- zapewnienie wymaganych warunków fizycznych przechowywania - tj. temperatury, wilgotności, czasu wymiany powietrza, ochrony przed nasłonecznieniem. Ma to decydujący wpływ na zapobieganie przed utrata wartości użytkowych, zepsuciu, gniciu towarów.
- zabezpieczenie towarów przed szkodnikami - zmniejsza to straty powstałe w cyklu magazynowania.
- utrzymanie higieny pomieszczeń - zapewniające właściwe warunki sanitarne obiektu - ciągła troska o czystość, porządek, dezynfekcja pomieszczeń jest zasadniczym obowiązkiem magazynów i sprzedawców.
- bezpieczeństwo pracy osób obsługujących obiekty magazynowe
Racjonalne przechowywanie towarów powinno zapewnić uzyskanie najkorzystniejszych wyników przy określonych w danym czasie warunkach i ograniczeniach. Należy przy tym uwzględnić:
- rodzaj przechowywanych towarów, ich właściwości fizyczno - chemiczne
- ilość towarów do przechowywania
- długość okresu składowania
- okres przydatności do spożycia
- cel przechowywania i wynikające z tego konieczne czynności magazynowe lub funkcje w obrocie towarowym
- przestrzeganie zasad i warunkach przechowywania
- koszty inwestycyjne i eksploatacyjne magazynowania
- stan i wielkość posiadanego lub przewidywanego zaplecza magazynowego
- lokalizację magazynów tj. ich położenie w stosunku do producenta i odbiorcy, co decyduje o pracy transportu
Czynniki wpływające na przechowywanie towarów:
- temperatura - jest ważnym czynnikiem wpływającym na przechowywanie towarów, przy czym jej oddziaływanie jest uzależnione od wielu właściwości towarów. Na przykład podwyższona temperatura powoduje zmianę konsystencji artykułów przez nadmierne wyparowanie wody, ulatnianie się substancji zapachowych, zniekształcenie towarów o niskie temperaturze itp.
- powietrze - powietrze oddziałuje na towary w sposób bezpośredni i pośredni. Bezpośrednie oddziaływanie powietrza to działanie związków chemicznych wchodzących w skład powietrza, a więc przede wszystkim tlenu, i dwutlenku węgla. One powodują proce utleniania, objawiające się np. jełczeniem tłuszczów, ciemieniem przekrojonych lub uszkodzonych owoców i warzyw, rozkładem witamin., Rozkładem witamin. Pośrednie oddziaływanie (ujemne) powietrza polega na przenoszeniu drobnoustrojów i zanieczyszczeń (kurzu, pyłu).
- światło - promieniowanie świetlne wpływa na większość towarów niekorzystnie. Powoduje zmianę zabarwienia, szarzenie, płowienie, zmniejszenie wytrzymałości. Ponadto przyspiesza procesy dojrzewania ii starzenia się owoców, warzyw, powoduje zielenienie ziemniaków itp. Towary chroni się przed światłem przed światłem przed odpowiednie opakowanie, a okna w magazynach maluje się farba ochronną - niebieską, zieloną lub brunatnoczerwoną.
- czas przechowywania - rozpatrując wpływ czasu na przechowywanie towar trzeba wziąć pod uwagę, w którym się to przechowywanie odbywa, np. porę roku oraz długość tego okresu, tj. liczbę dni.
- drobnoustroje
Zmiany zachodzące w przechowywanych spowodowane drobnoustrojami:
A) zmiany wywołane procesami fizycznymi:
- wysychanie (mydło)
- nadmierne pochłanianie wody
- zmiany masy
- zmiany objętości (warzyw)
- zmiany barwy
- zmiany elastyczności
- zmiany sprężystości
- zmiany wytrzymałości na zerwanie
B) zmiany wywołane procesami chemicznymi:
- pod wpływem tlenu - naturalne utlenienie (korozja metali, kwaśnienie)
- pod wpływem działania czynników atmosferycznych - pokrycie rdzą (korozja metali)
C) zmiany wywołane procesami biologicznymi:
- porastanie (kiełkowanie)
- dojrzewanie
- samorozpuszczanie - proces rozkładu produktów białkowych pod wpływem enzymów w komórkach i tkaninach po zakończeniu procesów żywnościowych.
Ubytki towarowe - straty ilościowe i jakościowe towarów, które powstają podczas transportu w czasie przechowywania i sprzedaży.
Ubytek naturalny - jest to zmniejszenie masy lub wymiarów towarów, spowodowane czynnikami naturalnymi.
Do przyczyn powstania ubytków naturalnych zaliczamy:
- ususzkę (parowanie wody) - owoce, warzywa, grzyby oraz nieszczelne opakowania ich przetwory: mięso, ryby, zboża, produkty zbożowe itp.
- rozlew (manipulacja przy rozlewaniu) - wyciek, pozostawione w naczyniu mleko i inne ciekłe produkty mleczne, wina, napoje bezalkoholowe
- zanik - (parowaniu i ulatnianie się istotnego składnika) - spirytus i inne alkohole.
- przyleganie (przy przepakowywaniu itp.) - oleje jadalne, oleje mineralne, smary, soki itp.
- rozkusz i rozsypkę (przy pakowaniu, ważeniu) - mąka, kasz, cukier.
- procesy biochemiczne - ubytki spowodowane procesami życiowymi oraz działalnością mikroflory.
Ubytki nadzwyczajne - wynikają z niewłaściwego opakowania, niestarannego przechowywania, niewłaściwego obchodzenia się z towarami, spowodowane przez wypadki losowe.
Wśród ubytków nadzwyczajnych rozróżniamy:
- ubytki niezawinione - powstałe bez udziału człowieka
- ubytki nieuzasadnione - jeśli nie można ustalić przyczyny powstania tych niedoborów
- ubytki zawinione - powstałe w wyniku niedbalstwa, braku troski pracowników handlu.
Transport Towarów
Transport - jest działaniem gospodarki narodowej zajmujących się przemieszczaniem ładunków za pomocą odpowiednich środków i urządzeń transportowych
W zależności od zasięgu oddziaływania transport dzielimy na:
A) zewnętrzny - może być bliski dystrybucyjny - odbywa się wtedy, gdy sklepy (punkty sprzedaży detalicznej) znajdują się w odległości nie przekraczającej 50 km od magazynu oraz przerzutowy - jeśli odległość jest większa niż 50 km.
W zależności od zastosowanych środków transport dzieli się na: szynowy (kolejowy), kołowy (samochodowy), konny) wodny (śródlądowy, morski), lotniczy.
B) wewnętrzny - zajmuje się przemieszczaniem towarów w obrębie jednego punktu sprzedaży lub magazynu.
Ze względu na organizacje transport dzielimy na:
- własny
- branżowy
- publiczny
Ogólne środki transportowe możemy podzielić na:
- środki transportu poziomego - mogą być ręczne lub zmechanizowane. Do nich zalicza się wózki ręczne, wózki rolkowe, dźwigniki zębatkowe i śrubowe, wózki podnośnikowe ręczne, wózki akumulatorowe, w tym widłowe.
- środki transportu pionowego - mogą być ręczne lub zmechanizowane. Należą do nich przenośniki taśmowe, ześlizgi spiralne, dźwignice, wciągniki, dźwigi towarowe,
- środki do przenoszenia we wszystkich kierunkach - należą np. dźwigi samojezdne kołowe i suwnice.
Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i ochrony pracy.
Zgodnie z przepisami dopuszczalne normy obciążeń wynoszą:
A) dla mężczyzn:
- do 50 kg przy pracy dorywczej po drodze poziomej i odległości przenoszone do 75 m (poza przedmiotami długości 4 m)
- do 50 kg przy pracy stałej, tylko odległości transportu do 25 m lub na wysokości do 4m
- do 30 kg przy przenoszeniu przedmiotów długich do 4m i przy pracach na pochylniach:
B) dla kobiet:
- ręczne podnoszenie i przenoszenie ładunków przy pracy stałej 15 kg, przy pracy dorywczej 25 kg, (przy czym dopuszczalna masa jest liczona razem ze sprzętem pomocniczym)
C) dla młodocianych - w zależności od wieku należy przestrzegać postanowień podanych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1990 r.
Konwojent - jest pracownikiem wytypowanym przez dostawcę do sprawowania opieki w czasie przewożenia towarów oraz przekazywania ich do sklepu. Powinien on być obecny przy załadowaniu i wyładowaniu.