Słownictwo, styl

We współczesnym słownictwie polskim możemy wyodrębnić dwie przeciwstawne warstwy:
-słownictwo ogólne- ogólnopolskie
-słownictwo terytorialne (występuje tylko na części danego obszaru językowego)
W skład słownictwa terytorialnego wchodzą:
-dialektyzmy
-regionalizmy np. Warszawa- napoleonka, Kraków- kremówka (są to wyrazy swoiste dla pewnego obszaru Polski, stopniowo zanikają w przeciwieństwie do słownictwa środowiskowego)
Słownictwo dzielimy także na:
-słownictwo języka ogólnego
-słownictwo specjalne (środowiskowo-zawodowe)
Słownictwo specjalne rozszerzamy przez:
-zapożyczenia np. komputer
-tworząc nowe wyrazy od już istniejących
-nadając nowe znaczenia wyrazom już istniejącym
Słownictwo specjalne dzielimy na:
1.Gwary zawodowe (prawnicza, lekarska, kolejarska)
2.Gwary tajne służące kamuflowaniu wypowiedzi np. grypsera- gwara złodziejska
3.Gwary ekspresowe, w których dobór środków językowych służy wyrażeniu swoistej postawy wobec świata lub dowcipowi językowemu.
Termin styl używa się dla różnego rodzaju zjawisk językowych
Styl- to zespół środków językowych wybieranych przez nadawcę jako najbardziej przydatnych ze względy na cel wypowiedzi.
W języku polskim można wyróżnić 4 podstawowe style:
Styl naukowy- słownictwo to terminy naukowe i techniczne, powinna charakteryzować je jednoznaczność, brak elementów uczuciowych, powiązanie. Często używa się tam określeń „moim zdaniem”, „prawdopodobnie”
Styl urzędowo-kancelaryjny- występuje w wypowiedziach których główną funkcją jest regulowanie stosunków między obywatelami, a instytucjami państwowymi i społecznymi.
Występuje w zarządzeniach, obwieszczeniach, instrukcjach, regulaminach, kodeksach oraz pismach organizacyjno-administracyjnych np. podanie, sprawozdanie, zawiadomieni, zaświadczenie, upomnienie.
Charakterystyczne cechy: bezosobowość, kategoryczność, zwięzłość, jasność, jednoznaczność
Styl artystyczny- polega na wywołaniu u odbiorcy żywego i sugestywnego obrazu rzeczywistości, przez pokierowanie jego wyobraźni ku najlepszemu przeżywaniu. Styl ten właściwy jest utworom literatury pięknej.
Charakterystyczne cechy to: bezosobowość, kategoryczność, zwięzłość, jasność, jednoznaczność.
Słowotwórstwo- zajmuje się tworzeniem i budową nowych wyrazów.
Wyraz pochodny- to wyraz utworzony od wyrazu podstawowego.
Podstawa słowotwórcza- wyraz już istniejący po dodaniu formantu powstaje od niego wyraz pochodny.
Formant- cząstka za pomocą której tworzymy nowy wyraz.
Homonimy- wyrazy o różnym znaczeniu ale takiej samej pisowni i wymowie, nazywamy je również wyrazami wieloznacznymi. Np. babka
Homofony- wyrazy o jednakowym brzmieniu ale różniące się pisownią i treścią np. morze, może
Synonimy- wyrazy bliskoznaczne, mające podobne znaczenie np. jeść- pałaszować
Antonimy- to wyrazy o przeciwstawnym znaczeniu