Powtórka z epok - Antyk, Średniowiecze, Renesans.

1. Wzorce osobowe bohaterów prezentowane w literaturze średniowiecznej i twój sąd o nich.
· Wzór ascety: (np. Św. Aleksy) rezygnacja z majątku, z życia w luksusie, z rodziny, wybór życia w poniewierce, śluby czystości, pobożność, pokora, dobroć, szlachetność, wrażliwość, zdolność do poświęceń, cierpliwość, wytrzymałość na ból i poniewieranie, gardzi dobrami materialnymi, samotnik, wyrzeka się radości życia, unika sławy
· Wzór rycerza: (Roland) siostrzeniec Karola Wielkiego, uczestnik wyprawy krzyżowej, szlacheckie pochodzenie (hrabia), zręczny, silny, potężny, wierny ideałom, honor rycerski jest dla niego najważniejszy, czuje się odpowiedzialny za swoich ludzi, męski, waleczny, walczy za króla i wiarę, patriota, niezłomny, pobożny, szuka okazji do rozsławienia swego imienia, ceni majątek
· Cechy wspólne: chrześcijanin, gotowy do poniesienia ofiar, nadzieja na zbawienie, brak umiaru w ascezie, lub bohaterstwie, tryumf wartości duchowych, śmierci obojga towarzyszą niezwykłe okoliczności, znak od Boga świadczy, że miła mu była ich ofiara.
· Wzór władcy (Bolesław Chrobry, Bolesław Krzywousty): dzielny, waleczny, doskonały strateg, szanowany, godny zaufania, pobożny, walczy o chrześcijaństwo, hojny dla rycerzy, wygrywa w wojnach.
2. Najważniejsze zabytki polskiej, średniowiecznej literatury religijnej wymień i przedstaw.
· Bogurodzica – najstarsza polska pieśń religijna powstała prawdopodobnie w połowie XIII wieku, z czasem do dwóch zwrotek dodawano kolejne, aż pieśń rozrosła się do ponad 20 strof. Pieśń jest napisana językiem prostym, a mimo to ma wyraźnie uroczysty charakter. Pierwsza zwrotka jest w całości apostrofą.. Pieśń jest prośbą podmiotu lirycznego (zbiorowego), do Matki Bożej, aby za jej wstawiennictwem Jezus wysłuchał modlitw i zesłał łaskę i dał życie wieczne proszącym. . Obie zwrotki kończą się słowami „Kyrie elejson” czyli „Panie zmiłuj się nad nami.”
· Psałterz floriański XIV – XV wiek. Przygotowany dla królowej Jadwigi zbiór psalmów. Jest trójjęzyczny, każdy wers zapisany jest po łacinie, po Polsku i po Niemiecku
· Żale Matki Jezusa pod krzyżem
3. Najważniejsze zabytki polskiej, średniowiecznej literatury świeckiej wymień i przedstaw.
· Kronika Galla Anonima – powstała w latach 1112 – 1116 na dworze Bolesława Krzywoustego. Kronika składa się z 3 części, część pierwsza obejmuje, najdawniejsze podania wielkopolskie dzieje dynastii Piastów aż do narodzin Bolesława Krzywoustego. Część druga obejmuje lata 1086 do 1108, a część trzecia sięga do roku 1113. W kronice nie została podana żadna data, ale wydarzenia są ułożone chronologicznie. Język jest prosty, choć zawiera metafory i gry słów, pytania retoryczne. Autor stosuje apostrofy, stara się podtrzymać podniosły styl. Kronika została spisana po łacinie.
· Inne historiograficzne utwory: Kronika Wincentego Kadłubka, Kronika Jana Długosza, Kronika Janka z Czarnkowa.
· O zachowaniu się przy stole – charakter dydaktyczny, uczy dobrego zachowanie przy stole
· Satyra na leniwych chłopów – wiersz anonimowy, ale z całą pewnością napisany przez szlachcica. Autor zarzuca chłopom nieróbstwo, naumyślne niszczenie narzędzi. Krytykuje ich lenistwo. Utwór zawiera realistyczny opis sytuacji społecznej i stosunków pomiędzy chłopem i panem
· Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią – utwór jest dziełem anonimowego autera został spisany w latach 1463 – 65. Jest to najdłuższy średniowieczny wiersz polski, składa się z 498 wersów. Jest to utwór o charakterze moralno dydaktycznym, ale jest także wyraźnie satyryczny. Mamy tu do czynienia z wczesną formą alegorycznego ukazania śmierci jako rozkładającego się ciała. Ukazanie jej w postaci budzącej grozę i ukazanie 4 rzeczy ostatecznych tzn. Męki konania, śmierci, sądu ostatecznego i nieba ma za zadanie uzmysłowienie marności ludzkiego życia
4. „Antygona” Sofoklesa jako tragedia antyczna (teatr antyczny, rodowód tragedii antycznej).
· Budowa charakterystyczna dla tragedii antycznej
· Trójdzielność: prolog – ekspozycja dramatu informacje o historii Teb, parados czyli pierwsza pieśń chóru, przedstawienie bohaterów; 5 epizodjonów, przedzielonych przez 5 statimonów; exodus
· Występuje chór komentujący wydarzenia, nie jest obiektywny
· Zasada 3 jedności
· Uwydatnienie roli fatum
· Królewskie pochodzenie bohaterów
· Patos, monumentalizm, styl podniosły, uroczysty
· Brak scen zbiorowych
· Motyw katarzis – wstrząsu uczuciowego mającego charakter oczyszczający
· Część wydarzeń rozgrywa się poza sceną i jest relacjonowana przez posłańców
· Teatr, a z nim dramat rozwinął się w Atenach w VI w. p.n.e., wyrósł z pieśni lirycznych ku czci Dionizosa, przedstawienia były dostępne tylko dla mężczyzn, był połączone z konkursem, każdy z autorów prezentował 3 tragedie osnute wokół jednego tematu, oraz 1 utwór satyryczny.
5. Na czym polega tragizm głównych bohaterów „Antygony” (wykorzystać pojęcie antycznej formuły tragizmu.
· Konflikt rozgrywa się na 3 płaszczyznach
· Dwoistość prawa: zakaz Kreona, który ustanawia prawo, zakazujące pochowania brata Antygony, stoi ono w sprzeczności z prawem boskim, które nakazuje wyprawić pogrzeb, każdemu zmarłemu
· Państwo, a jednostka Antygona reprezentuje sprawy prywatne, swobodę jednostki, Kreon wyraża interesy państwa, potępia „prywatę” prezentuje idee absolutystyczne
· Prawdy rozumu i uczuć: Kreon, jak mu się wydaje, kieruje się rozsądkiem, odrzuca uczucia, Antygona reprezentuje miłość do brata
· Antygona jest skazana na klęskę, ma do wyboru 2 drogi, ale żadna z nich nie może przynieść pozytywnych rezultatów
· Bohaterowie są osobami ponadprzeciętnymi o niezłomnych charakterach
· Konflikt pomiędzy prawem boskim i prawem ludzkim
Antygona Kreon
Obowiązek służenia prawom boskimWierność ideiMiłość do brata, poczucie obowiązku wobec niego, nie dopuszcza aby ptaki zjadły zwłoki brataKieruje się głosem sumieniaŚmiertelnik nie może podważać praw boskichNie boi się śmierci Przestrzeganie praw boskich jest trudne, Czuje się następcą bogówUważa, że należy ukarać zdrajcówMusi dbać o autorytet władzyUważa, że kobieta nie może dyktować mu warunkówMłodszy nie może pouczać starszego
6. „Iliada” Homera jako epos.
· Rozbudowany utwór epicki
· Ukazuje przebieg wydarzeń w 10 roku wojny trojańskiej
· Prezentuje bohaterów ze świata boskiego i ludzkiego
· Podstawą do napisania był mit o wojnie trojańskiej
· Dwupłaszczyznowość świata przedstawionego – świat boski i świat ludzki (paralelizm składniowy)
· Boskie pochodzenie bohaterów – Achilles.
· Bogowie ingerują w świat ludzi
· Przedstawienie 10 lat wojny w formie retrospekcji
· Tworzenie napięcie np. Pojedynek Achillesa z Hektorem
· Specyficzna symetria przeplatają się sceny wojenne i pokojowych
· Występują zapowiedzi przyszłych wydarzeń np. śmierć Achillesa, zguba Troi
· Urozmaicone formy podawcze: dialogi, monologi, narracja, opisy
· Podniosły uroczysty styl
· Typowe zwroty, stałe epitety np. Zeus gromowładny
· Wszechwiedzący narrator
· Porównania homeryckie („I tak jak orzeł, ptak górski, najszybszy wśród uskrzydlonych)
· Wiersz bohaterski, którego rytm wynika z silniejszych, dłuższych sylab
· Fabuła posiada początek środek i koniec
7. Poezja Horacego jako wyraz postawy poety wobec świata i ludzi.
· Horacy był rzymskim poetą, żył w latach 65-8 p.n.e. był synem wyzwolonego niewolnika
· Pisał pieśni satyry, eposy, listy potyckie
· apoteoza (uwznioślenie) i afirmacja (wychwalanie) życia, istnienia, które samo w sobie jest wielką radością
· złoty środek - zachowanie umiaru i dystansu we wszystkim co się robi, nie zabieganie o dobra materialne ,nie popadanie w euforię lub smutek
· życie chwilą - Carpe diem (chwytaj chwilę), odrzucenie trosk przeszłości i przyszłości, optymizm i nie przejmowanie się śmiercią
Terminy:
· Carpe diem (chwytaj chwilę), odrzucenie trosk przeszłości i przyszłości, optymizm i nie przejmowanie się śmiercią
· Exegi monumentum – (stawiłem sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu); pisanie wierszy daje artyście nieśmiertelność. Pomnikiem, który stawia sobie za życia poeta, jest jego twórczość
· Non omnis moriar – (nie wszystek umrę), poeta nigdy nie umiera „do końca”, pozostają po nim wiersze i pamięć tych, którzy te wiersze będą kiedyś czytać. - epikureizmu ( dążenie do szczęścia i zaspokajania swoich potrzeb poprzez rozwagę i mądrość )
· Heksametr - miara wiersza, rytm opierający się na istnieniu w języku greckim akcentu w poszczególnych wyrazach. Wyrazy o podobnym akcencie rozmieszczone są regularnie. Heksametr wpływa na rytmiczność dzieła.
· Hedonizm – uznaje przyjemność cielesną (rozkosz) za najwyższe lub jedyne dobro, cel życia człowieka i naczelny motyw ludzkiego postępowania. Hedonizm to inaczej skrajny epikureizm
8. Rola i znaczenie Biblii
· Próbuje ukazać jaki jest sens świata i życia ludzkiego, oraz jakie jest ich znaczenie w stosunku do Boga
· Ukazuje zamysł Boga w stosunku do świata i człowieka
· Zawiera historię narodu wybranego i świata
· Do czasu średniowiecza stanowiła autorytet w sprawach moralnych
· Jest podstawą kultury antycznej i średniowiecznej
· Przekazuje myśli filozoficzne i moralne, które dla ludzi wierzących są podstawą religii
· Nie jest jednolitą księga, a zbiorem pism urozmaiconym pod względem gatunkowym
· Źródło inspiracji dla artystów: Jan Kochanowski „Treny”, „Psałterz Dawida”, „Czego chcesz od nas Panie”, Juliusz Słowacki „Smutno mi Panie”
· Wzbogaciło słownictwo o nowe pojęcia: Salomonowy wyrok, Manna z Nieba, Trąby Jerychpńskie, Hiobowe wieści
9. Realizm i satyra w „Krótkiej rozprawie…” M. Reja.
· Prezentuje typowych ludzi z tego okresu
· Obrazuje konflikt między chłopami, szlachtą i duchowieństwem
· Szczegółowa krytyka wszystkich trzech stanów: szczególnie ostro zaatakowane zostało duchowieństwo: lenistwo, spóźnianie się na msze, handel odpustami, lekceważenie obowiązków, zamiłowanie do przepychu, zbyt duże liczba świętych, dziesięcina. Szlachta: zrywanie sejmów, chciwość, wewnętrzne kłótnie, prywata, przekupność, nierzetelność.
· Prezentuje trudną sytuację chłopa
· Z utworu płynie wniosek, że nikt nie jest zainteresowany zmianą sytuacji
· Ostrze satyry skierowane przeciwko zachłanności duchowieństwa
· Ciężka sytuacja chłopów, otrzymują oni ziemię od pana, w zamian za co muszą płacić rentę, muszą płacić dziesięcinę duchowieństwu. Chłop był traktowany jakby był stworzony do pracy i nie miał żadnych praw obywatelskich
10. Jaki wzór szlachcica propagował M. Rej w swoich utworach.
· Człowiek jest jak nie zapisana tablica i dlatego trzeba przykładać uwagę co na niej zapiszemy
· Dążenie do cnót
· Prawdomówny
· Sprawiedliwy
· Umiarkowanie
· Poszanowanie obyczajów
· Niezależność
· Równowaga
· Harmonia
· Umiar
· Szczęście rodzinne
· Kultura
· Umie dyskutować
· Dobry gospodarz
· Umie zawierać znajomości
· Życie podzielone na 3 okresy (Żywot człowieka poczciwego) MŁODOŚĆ: wpajanie moralności, obyczajów, podróże, pobyt na dworze; WIEK ŚREDNI: gospodarowanie, pomnażanie dobytku, korzystanie z uroków życia np. Polowanie, łowienie ryb, biesiady, służy krajowi jako poseł lub żołnierz; STAROŚĆ
11. Żart i refleksje w stosunku do świata w znanych ci fraszkach J. Kochanowskiego.
· Żartobliwe – trafne obrazki satyryczno obyczajowe. Portretował w nich osoby i uwieczniał zdarzenia związane z życiem dworskim: Na Mateusza, O kapelanie: kapelan korzysta z uroków życia. O kaznodziei: wytyka księdzu nie życie zgodnie z głoszonymi przez siebie zasadami
· Biesiadne – opisy wesołych spotkań towarzyskich, przy obficie zastawionym stole. O doktorze Hiszpanie. Przedstawia życie dworskie w formie żartobliwej sceny kiedy pijani biesiadnicy udali się do profesora akademii krakowskiej i zmusili go do picia „Szedłem spać trzeźwym, a wstanę pijany”
· Miłosne - O miłości: głosi przekonanie, że miłość każdego dopadnie, człowiek, który posiada tylko nogi nie mas szans by uciec przed uskrzydlonym amorem, Do dziewki: mówi o tęsknocie wywołanej przez miłość, Do Hanny: krytyka cenienia bogactwa bardziej niż miłości. Raki jest to szczególny rodzaj fraszki, ponieważ zmienia swoje znaczenie kiedy każdy wers czytamy wspak. Czytana normalnie to pochwała kobiet, a czytana od tyłu pokazuje ich wady
· Filozoficzne – O żywocie ludzkim: nieuchronność śmierci, życie porównane do ulotnego teatru marionetek poeta zastanawia się nad miejscem i rolą człowieka w otaczającym go świecie, refleksja nad przemijaniem. Sen jest przyrównywany do śmierci.
· Autotematyczne i autobiograficzne na pierwszy plan wysuwają się refleksje, które mogą być ujęte w formę sentencji lub pointy. Do fraszek: poeta przestrzega przed zbyt dosłownym traktowaniem własnych fraszek. Na dom: ważne jest zdrowie i szacunek, a nie dobra materialne
12. Renesansowy charakter pieśni J. Kochanowskiego
· Stanowią pamiętnik liryczny przeżyć i nastrojów poety
· Wyrażają renesansowe dążenia
· Głoszą radość z życia jego piękno – afirmacja życia
· Poruszają sprawy związane z ojczyzną miłość i obowiązek związany z nią
· Poglądy zbliżone do Horacjanizmu
· Człowiek powinien dążyć do szczęścia przez współżycie z naturą i ludźmi oraz czyste sumienie
· Ideałem jest zachowanie umiaru z czym łączy się cnota
· Wpływ filozofii antycznej stoicyzm i epikureizm
· Zasada złotego środka
· W życiu ważna jest miłość
· Połączenie ozdobności stylu z wielką prostotą obrazu
· Umiar w stosowaniu środków artystycznych
· Dobór słownictwa powszechnie zrozumiałego
13. Treny Kochanowskiego jako wyraz bólu ojcowskiego po stracie dziecka.
Treny można podzielić na 3 grupy:
· I – VIII: opisują żal i bezgraniczny ból, który opanował poetę po śmierci Urszulki
· IX – XI: ból poety osiąga punkt szczytowy, podmiot liryczny buntuje się przeciwko losowi, chwiej się jego wiara w Boga, cnotę i porządek świata
· XII – XIX: powrót do wspomnień związanych z życiem i śmiercią Urszuli, są usprawiedliwieniem buntu z poprzednich trenów, ból i rozpacz ustępują. Następuje pogodzenie się z rzeczywistością
14. Filozofia i artyzm trenów
Filozofia:
· Poeta humanista dowodzi, że aby móc zrozumieć hasło „człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce” trzeba doświadczyć najboleśniejszych doznań tzn. śmierci kogoś bliskiego
· Z kryzysu Kochanowski nie wyszedł pokonany
· Optymistyczna i harmonijna wizja świata okazuje się nieprawdziwa
· Nauki stoików są nie ludzkie „człowiek nie kamień”
· Człowiek powinien znaleźć tyle siły by podnieść się po najcięższym ciosie i zaakceptować los, który nie zależy od niego
Artyzm:
· Podmiotem lirycznym jest autor, ojciec i poeta humanista
· Równowagę poeta znajduje po pogodzeniu się z losem
· Kochanowski jest przekonany, że jedynie poezja może zapewnić pamięć wśród potomny, wystawił więc córce poetycki pomnik
· Posługuje się stylem retorycznym
· Epitety liryczne
· Pytania retoryczne
· Wiele zdrobnień
· Porównania homeryckie
· Prosta konstrukcja składniowa
· Wiersz ciągły 13 zgłoskowy, rymy krzyżowe
15. „Odprawa posłów greckich” – tragedia antyczna czy renesansowa.
Cechy antyczne:
· przestrzegana jest zasada 3 jedności
· jest zbudowana jak tragedia antyczna
· jeden główny wątek
· oparta na ścierających się równorzędnych wartościach
· ograniczona ilość aktorów
· chór pełni rolę opinii publicznej
· motywy antyczne
· występują postacie znane z antyku: Helena, Ulises, Antenor, Menelaos
· podniosły uroczysty styl
Cechy renesansowe
· światem przedstawionym nie kierują bogowie ani fatum, a ludzie
· rezygnacja paradosu i exodusu
· zawiera sceny, które nie poruszają akcji, a mają na celu jedynie wywołanie emocji u odbiorcy
· zabarwienie uczuciowe poszczególnych scen
· maska historyczna – wykorzystanie motywów antycznych dla pokazania spraw Polski
· patriotyzm i strach autora o przyszłość Polski
· wiersz biały w pieśni chóru
· krytyka ludzi rządzących
· napisana w języku narodowym
16. „Odprawa posłów greckich” – jako utwór o państwie i jego problemach.
· Historia wojny trojańskiej była powszechnie znana ludziom w XVI wieku, treść dramatu stanowi jedynie kostium historyczny, pod którym autor ukrył ważne współczesne problemy polityczne. Kochanowski dostrzegając w potężnej wówczas Polsce pierwsze przejawy słabości chciał ostrzec rodaków, przed tym, że niewłaściwa polityka może doprowadzić do upadku państwa
· Król Priam jest słaby nie umie przeciwstawić się synom, brakuje mu odpowiedzialności za losy państwa, kieruje się własnym dobrem, a nie interesem ogółu
· Sejm jest przekupny, obrazuje rozpad sejmu, który jest podporządkowany magnatom
· Upadek moralności
· Walka o wpływy
· Brak moralności wśród magnaterii
· Brak dyscypliny
· Upadek duchowy
· Kompletny brak patriotyzmu
· Brak odpowiedzialności za państwo
· Lenistwo
· Troja musi zginąć nie dlatego, że tak chcą bogowie, ale dlatego, że samo społeczeństwo zgotowało jej swoim postępowaniem zgubę
· Druga wypowiedź chóru skierowana jest do rządzących i zawiera pouczenie jak mają sprawować władzę. Powinni zapomnieć o osobistych korzyściach i troszczyć się o dobro publiczne.
· Opis narady Trojan jest wzorowany na polskich sejmach (głosowanie przez rozstąpienie i stukający laską marszałek). Kochanowski wytyka prywatę, chaos,.
· Ustami Ulissesa, Kochanowski krytykuje osłabianie państwa przez przekupstwo, brak szacunku do prawa, oraz postępowanie młodzieży magnackiej przyzwyczajonej do wygód skłonnej do pijaństwa, a niezdolną do wysiłku, ani obrony ojczyzny.
· Kończąc utwór wypowiedź Antenona nawołującego do wojny, której był przeciwny jest wyrazem patriotycznego myślenia o ojczyźnie, chodzi bowiem o to by przez atak zaskoczyć wroga, osłabić go
17. Antenor – to nie tylko wzór postawy patriotycznej dla czasów renesansu ale…
· Doskonały król
· Ceniony polityk
· Odważny
· Bezkompromisowy
· Dba o dobro kraju
· Pełen rozwagi politycznej
· Mądry
· Szczery
· Dalekowzroczny
· Przewidujący
· Uczciwy
· Rozsądny
· Cnotliwy
· Kierujący się wartościami moralnymi
· Może być wzorem również współcześnie
· Stanowi przeciwieństwo Aleksandra (Parysa)
18. J. Kochanowski – człowiek i poeta swoich czasów.
Jan Kochanowski, uznawany za najwybitniejszego poetę do czasów Mickiewicza i Słowackiego, ale cieszy się popularnością także współcześnie. Od 1544 studiował w Krakowie potem w Padwie. Mieszkał i tworzył na dworze króla Zygmunta Augusta. Śmierć córki Urszuli pchnęła go do napisania trenów. Podczas studiów we Włoszech tworzył wiersze okolicznościowe po Łacinie. Tworzył utwory liryczne: fraszki i pieśni. Napisał tragedię nawiązującą do wzorów antycznych „Odprawa posłów Greckich”. W jego utworach można znaleźć liczne nawiązania do antyku, przez uprawianie charakterystycznych dla tego okresu gatunków poezji. Przywołuje ówczesne bóstwa: Mars, Orfeusz, Muzy. Sięga do filozofii epikurejskiej, zasada złotego środka i non omni moriar. Nawiązuje do epoki bezpośrednio poprzez tłumaczenie pieśni Horacego Poezja polska zawdzięcza Kochanowskiemu wielki wzlot, a renesans dojrzały kształt.
19. Zasługi M. Reja dla Literatury Polskiej.
· Wszystkie swoje utwory pisał po Polsku
· Utorował drogę literaturze polskiej
· Przyczynił się do popularyzowania literatury narodowej wśród szlachty
· Poruszał aktualne zagadnienia społeczne i polityczne „Krótka rozprawa…”
· Trafna obserwacja ówczesnego życia
· Zaprezentował ideał szlachcica
· Chwali życie doczesne
· Zainteresowanie problemami życia
20. Obraz wsi polskiej w „Pieśni świętojańskiej o Sobótce” i „Żeńcach”
Pieśń Świętojańska Żeńcy
Życie chłopów spokojne i wesołe Życie chłopów mozolne, ciężkie nie pozbawione bólu i goryczy, pracują ponad siły
Dziedzic jest przyjazny i opiekuńczy ma czas na biesiady z nimi Nienawidzą dziedzica, boją się go
Chłopi mają czas na rozrywki Praca od świtu do zmierzchu, nie mają czasu na odpoczynek,
Praca jest przyjemnością, gdyż uprawiając rolę widzą efekty swojej pracy Praca jest przymusem, przykrym obowiązkiem, nie czerpią z niej żadnych korzyści ani satysfakcji.
Żyją dostatnio Pan zawłaszcza całe plony
Mają kontakt z przyrodą co sprawia dodatkową satysfakcję Przyroda jest dla nich okrutna, słońce pali niemiłosiernie, jego zachód jest sygnałem do końca pracy, stanowi wybawieniem
Wyidealizowany sielankowy obraz życia na wsi. Utwór ma charakter sielankowy Utwór pokazuje realistyczny obraz życia chłopów stanowi oskarżenie feudałów, stanowi protest przeciwko okrucieństwu. Opis pełen tragizmu, charakter antysielankowy.
21. Postępowy i demokratyczny charakter traktatu A. Frycza-Modrzewskiego „O poprawie Rzeczypospolitej.
· Modrzewski stworzył optymistyczną lecz nie utopijną wizję państwa: potężne i prężne rządy, kontrolujące wychowanie i szkolnictwo, instytucje opiekuńcze – charytatywne, wszyscy ludzie są sobie równi, pacyfizm. Taki obraz jest niedoścignionym wzorcem. Modrzewski prezentuje też modelowego obywatela: praworządny, wykształcony, patriota, pacyfista, mądry, odpowiedzialy, pobożny, postępuje zgodnie z zasadami moralnymi, wielkoduszny.
· Księga I – O obyczajach: rozważania na temat ludzkie natury i moralności. Człowiek powinien dążyć do doskonałości poprzez wiarę i życie w zgodzie z naturą. Przedstawia utopijną wizję idealnego państwa, ma ona wskazać właściwy kierunek postępowania dla sprawujących władzę
· Księga II – O prawach: autor skupił się na niesprawiedliwych prawach obowiązujących w Polsce, uważa, że wszyscy powinni być równi.
· Księga III – O wojnie: rozróżnienie na wojny sprawiedliwe, w obronie ojczyzny i zaborcze. Postulat stworzenia mocnej armii.
· Księga IV – O kościele: krytyka kościoła, domaga się tolerancji religijnej, oraz uniezależnienia kościoła narodowego od papiestwa
· Księga V – O szkole: żądanie poprawy bytowej nauczycieli, potępia zbytek rozrzutność i nadużycia w kościele, postuluje laicyzację wychowania i podniesienie stanu oświaty i poziomu wykształcenia społeczeństwa
22. Na czym polegał tragizm bohaterów utworów Szekspira.
· Bohater ponosi klęskę nie w wyniku działania fatum lecz w wyniku własnych decyzji
· Niszczy otaczający świat i siebie
· Przestaje panować nad swoimi emocjami
· Bohaterami rządzą namiętności
· Bohaterowie nie są skazani na klęskę, mogą inaczej pokierować swoim losem.
23. Wymień i omów cechy dramatu Szekspirowskiego na dowolnym przykładzie. Porównaj go z dramatem antycznym.
Zerwanie z zasadą 3 jedności
· Szekspir swobodnie operuje czasem i miejscem zdarzeń by przedstawić bohatera i sytuację jak najpełniej
· Czas akcji jest bardzo długi kilka a może nawet kilkanaście lat
· Akcja rozgrywa się w Szkocji: zamek Makbeta; ponure wrzosowisko; obóz fores; las Birham; pokój królewski
· Niesamowity nastrój, obecność magii, zjaw, duchów, wiedźm, nastrój grozy, mgły, błyskawice, grzmoty, akcja dzieje się nocą, niesamowite miejsca
· Bohater ponosi klęskę nie w wyniku działania fatum lecz w wyniku własnych decyzji
· Niszczy otaczający świat i siebie
· Przestaje panować nad swoimi emocjami
· Nic nie osiąga, zdobywa złą sławę, staje się tyranem
· Nie traci świadomości własnych czynów wie, że postępuje haniebnie
· Rezygnuje z chóru, jego zadanie pełnią monologi
· Wprowadza sceny zbiorowe
· Rezygnacja z antycznej kompozycji – podział na sceny i akty
· Mowa potoczna
· Bohaterami rządzą namiętności
· Bohaterowie nie są skazani na klęskę, mogą inaczej pokierować swoim losem.
24. Cechy charakterystyczne stylu renesansowego.
· Nawiązania do Antyku
· Przekształcenie średniowiecznego modelu życia i osobowości ludzkiej
25. Motyw antyczne w literaturze renesansu
· J. Kochanowski Czego chcesz od nas Panie… motyw Boga jako doskonałego architekta, twórcy harmonijnego świata,
· Treny – motyw raju
· Treny – motywy mitologiczne z kręgu śmierci, zaświatów (Persefona, wyspy szczęśliwe – mitologiczne Elizjum),
· Odprawa posłów grckich temat z mitologii (Grecy pod murami Troi, posłowie greccy: Menelaos i Ulisses żądają od Parysa oddania Heleny);
· Liczne motywy i postaci mitologiczne w pieśniach i fraszkach poety
26. Cechy i typy przypowieści biblijnych – na wybranych przykładach.
· Utwór charakterystyczny dla literatury moralistycznej
· Postacie i zdarzenia prezentowane są po to by przekazać nadrzędne prawdy
· Postacie są albo dobre, albo złe
· Dotyczy egzystencji człowieka
· Jest zamkniętym opowiadaniem
· Nie można wyjaśniać motywów przypowieści w oderwaniu od reszty
· Ma sens przenośny, alegoryczny
27. Człowiek wobec Boga, życia i człowieka – na podstawie twórczości J. Kochanowskiego i M. Sępa Szarzyńskiego
Kochanowski Szarzyński
Koncepcja świata Świat harmonijny, statyczny zależny od Boga np. Czego chcesz od nas Panie Świat pełen chaosu, dynamiczny, Bóg jest jedyną nadzieją
Życie ludzkie Afirmacja życia, pochwała umiejętności korzystania z uroków życia Tragizm życia, które musi zakończyć się śmiercią
Koncepcja śmierci Śmierć stanowi przedłużenie życia. Odwołania do antyku Obsesja śmierci, jako ostatecznego końca. Odwołanie do średniowiecza
Koncepcja człowieka Człowiek – humanista, kontempluje piękno świata, szczęści przynosi mu spokojny dom, rodzina i kontakty z innymi ludźmi Człowiek – tragiczny niedoskonały, rozdarty wewnętrznie,
Koncepcja miłości Miłość źródłem szczęścia Miłość źródłem dysharmonii
Bóg Stwórca wszystkiego, opiekun Bóg – Chrystus, król. Pojawia się szatan