Tkanki roślinne - tkanki twórcze i tkanki stałe

Tkanką nazywamy grupę komórek które pełnią określoną funkcje w organizmie. Komórki tworzące tkankę mają najczęściej wspólne pochodzenie i zbliżoną budowę. Komórki roślinne połączone są cukrowcami które spajają ściany komórek. Wyróżniamy tkanki twórcze i stałe:

Tkanki Twórcze

To tkanka roślinna w której zachodzi intensywny proces podziału komórki. U większości roślin takie organy jak łodyga, liście rozwijają się z małego centralnego skupiska komórek – merystemu. Komórki tworzące tkanki mają charakter embrionalny. Są drobne, posiadają cienką ścianę komórkową, gęstą cytoplazmę i proporcjonalnie duże jądro. Występują proplastydy czyli plastydy w pełni wykształcone. Najważniejszą cechą jest zdolność do podziałów dzięki czemu tworzą się nowe komórki które się różnicują przekształcają.

Rodzaje merystemów:
A) PIERWOTNE - która powstaje bezpośrednio z merystemu zarodkowego i powoduje pierwotny przyrost rośliny.

Wierzchołkowe – tworzą stożki wzrostu (komórki delikatne, wrażliwe na uszkodzenia, chronione przez liście okrywające i wielokomórkową czapeczkę) łodygi i korzenia. Znajdują się na szczycie rosnącej łodygi i korzenia. Powodują ich przyrost na długość i nieznaczny pierwotny przyrost na grubość.

Archesporialne – zachodzą w nich podziały mejotyczne. Występują w zarodniach a wynikiem ich działalności są haploidalne zarodniki. Znajdują się w nasionach

Wstawowe (Interkalarne) – powodują przyrost pędu na długość. Tworzą się u roślin które szybko wytwarzają kwiatostany a to automatycznie umożliwia przyrost łodygi. Merystemy umieszczone są wzdłuż łodygi w tzw. Węzłach i są chronione przez pochewki liściowe.

B) WTÓRNE - powstająca z komórek należących do tkanek stałych, które już utraciły zdolność do podziału, ale w określonych sytuacjach przyjmują powtórnie formę embrionalną, zdolną do podziałów.

Boczne – biorą udział we wtórnym przyroście korzeni i łodygi na grubość. Wyróżniamy kambium ( miazga twórcza, tworzy się wzdłuż korzenia i łodygi pomiędzy łykiem a drewnem, przyrost przez powstawanie nowych komórek łyka i drewna) i fellogen ( miazga korkotwórcza, powstaje pod skórką łodygi i produkuje nowe komórki wtórne tkanki okrywającej tzw. korek)

Przyranne (Kallus) – Powstają w miejscu zranienia rośliny najczęściej z komórek tkanki miękiszowej. Komórki tworzone przez te merystemy powodują zrastanie się ran. Kallus powstaje jedynie u roślin wieloletnich gdzie rany mogą się zrosnąć.

Tkanki Stałe

Cechą wyróżniająca komórki tych tkanek jest niezdolność do podziałów. Są dużo większe od merystemów, mają dodatkową ścianę komórkową, dużą wakuolę i w pełni wykształcone plastydy.

Tkanka okrywająca – tworzy zewnętrzną powłokę rośliny, chroni ją przed niekorzystnym wpływem czynników środowiska wewnętrznego. Tkankę okrywającą dzielimy na pierwotną i wtórną. Tkanka pierwotna ma jednowarstwową skórkę która w częściach nadziemnych nosi nazwę epidermy a w korzeniu bywa nazwana ryzodermą lub epiblemą. Ściśle do siebie przylegają, są żywe i pozbawione chloroplastów, zewnętrzna ściana jest pogrubiona i dodatkowo pokryta z wierzchu warstwą tłuszczów - kutykula, część podziemna rośliny nie ma warstwy ochronnej. Skórka nie jest tkanką jednorodną.
Wiele jej komórek przekształca się: aparaty szparkowe, kolce, Włośniki.

Aparaty szparkowe - są niezbędne do przewietrzania rośliny i kontrolowania pary wodnej czyli transpiracji. Aparaty szparkowe składają się z dwóch komórek szparkowych, miedzy nimi znajduje się szczelina. Napływ wody powoduje uwodnienie komórki czyli Turgoru. W zależności od aparatu szparkowego powoduje to albo wygięcie komórki (dwuliścienne) albo ich rozsunięcie (dwuścienne) co prowadzi do powiększenia się szczeliny. W razie odpływu wody z komórek następuje ich obkurczenie i zamknięcie szparki co zmniejsza transpirację i ogranicza wymianę gazową. Największe skupienie aparatów szparkowych występuje na spodzie liścia ale spotykane są również na wierzchu liści itp.

Włoski - twory jedno lub wielokomórkowe spełniające różnorodne funkcje. Wyróżniamy silnie rozgałęzione włoski, tworzące grubą powłokę na liściach zwaną kutnerem. Pełni funkcje ochronne. Mi. Chroni przed gwałtownymi zmianami temperatury i nasłonecznieniem, ogranicza parowanie. Inny rodzaj to włoski czepne zaopatrzone w haczyki umożliwiające przyczepienie się do podłoża. Włoski parzące – pełnią funkcje obronną, włoski wydzielnicze - produkują olejki zapachowe.

Kolce - w tworzeniu bierze udział skórka oraz tkanka miękiszowa, W przeciwieństwie do cierni nie mają wiązki przewodzącej dlatego łatwo je odłamać.
Włośniki - tworzone przez skórkę korzenia w jego szczytowej części. Są zazwyczaj jednokomórkowe. Ich rolą jest zwiększanie powierzchni poprzez pobieranie wody i związków nieorganicznych.

Wtórna tkanka - korek. Tworzy się na organach wykazujących wtórny przyrost na grubość zastępując skórkę która z czasem odpada. Korek jest wytworem fellogenu i składa się z licznych warstw martwych komórek z których pozostały jedynie ściany komórkowe wypełnione powietrzem. Taka budowa sprawia że korek jest lekki i stanowi izolację termiczną przed mrozem jak i przed przegrzaniem. Ograniczone parowanie i wymiana gazowa jest możliwa dzięki przetchlinkom czyli miejscom w których komórki nie przylegają ściśle do siebie. Wszystkie elementy – 3 warstwy – Korek, Fellogen i Felloderma tworzą korkowicę.

Tkanka miękiszowa - podstawowa tkanka budująca roślinę. Jej komórki są duże i posiadają cienką ścianę komórkową. Pomiędzy komórkami występują mniejsze lub większe przestwory komórkowe. Wyróżniamy kilka rodzajów miękiszów:

Asymilacyjny – posiadają liczne chloroplasty. Jest to tkanka mająca największy udział w procesie fotosyntezy. Może on przybierać różne formy - Miękisz gąbczasty (z dużymi przestworami komórkowymi -paprotniki, jednościenne i dwuścienne) Miękisz palisadowy (komórki o małych przestworach - górna część liści u paprotników i liści dwupiennych) Miękisz wieloramienny ( komórki silnie pofałdowane)

Spichrzowy – pozbawiony chloroplastów. Zawiera materiały zapasowe. Występuje w organach spichrzowych roślin.

Wodonośny – służy do magazynowania wody. Występuje u roślin które mają ograniczony dostęp do wody.

Powietrzny – Ma dobrze rozwinięte systemy przestworów międzykomórkowych które tworzą kanały wentylacyjne którymi gazy mogą się swobodnie przemieszczać w roślinie. Rośliny bagienne.

Tkanka wzmacniająca – jest przystosowana do obciążeń mechanicznych. Jej komórki mają zgrubiałe ściany a ich odpowiednie rozmieszczenie w roślinie gwarantuje wytrzymałość na czynniki dynamiczne i statyczne. Wyróżniamy dwa podstawowe typy tkanek: Kolenchymę i sklerenchymę.

Kolenchymę (zwarcica) jest tkanką zbudowaną z komórek żywych mające wzmocnienia w narożnikach komórek - Kolenchymę kątowa bądź na statycznych powierzchniach kolejnych warstw komórek - Kolenchyma płatowa. Ten rodzaj tkanki występuje w ogonkach liściowych oraz w obwodowych częściach młodych łodyg. Jest to tkanka zbudowana z elastycznych i żywych komórek, nie hamuje wzrostu tych organów.

Sklerenchyma (twardzica) jest tkanką zbudowaną komórek martwych po których pozostały ściany komórkowe. W ścianach odkłada się cukier -lignina. Czyli ściany są inkrustowane ligniną czyli są to ściany zdrętwiałe. Elementy sklerenchymy mogą przybierać postacie wydłużonych włókien - włókna sklerenchymatyczne lub mogą być okrągłe - komórki kamienne lub sklereidy (pestki itp.).

Tkanka przewodząca – służy do transportu substancji w obrębie rośliny. Transport musi się odbywać w dwóch kierunkach. Woda i sole od korzenia w kierunku liści czyli z dołu do góry a produkty fotosyntezy od liści do całego ciała rośliny czyli z góry do dołu. Bierny mechanizm transportu to taki który nie wymaga użycia energii rośliny tylko wykorzystuje siłę ssącą liści. Odwrotny transport to transport aktywny. Roślina musi używać energii ATP. Tkankę przewodzącą dzielimy na dwa różne rodzaje:

Drewno (ksyl) Służy do transportu wody i jest zbudowane z komórek martwych. Ewolucyjnie starsze komórki nazwane są cewkami. Cewki to inaczej jamki lejkowate które składają się z dwóch lejków obróconych do siebie szerszymi stronami. Pośrodku znajduje się torus który spełnia funkcje zatyczki.

Łyko (Felom) Służy do transportu produktów fotosyntezy. Komórki muszą być żywe aby odbywał się transport aktywny. Ich pierwotna forma to komórka sitowa które na całej powierzchni mają rozsiane skupiska prostych jamek. -pola sitowe. Bardziej zaawansowaną formą są rurki sitkowe. W dojrzałych komórkach łyka na ogół jądro zanika i pracę tego jądra częściowo przejmuje jądro sąsiadujących komórek.

Tkanka wydzielnicza – tworzy wielokomórkowe struktury. Często są to pojedyncze i wyspecjalizowane komórki wydzielające określone substancje. Ze względu na lokalizację utwory wydzielnicze można podzielić na: powierzchniowe oraz wewnętrzne.

Powierzchniowe - produkują wydzieliny na zewnątrz rośliny. DO tej grupy zaliczamy: włoski gruczołowe i miodniki znajdujące się w kwiatach wydzielają nektar zwabiający owady oraz wypotniki -szparki wodne lub hydatody wydzielające wodę w postaci płynnej. Czasem te funkcje mają niektóre obszary skórki Np. kwiaty.

Wewnętrzne – utwory odkładające wyprodukowane substancje wewnątrz ciała rośliny Do tej grupy zaliczamy: rury mleczne ( Sok mleczny znajdujący się w komórkach w których zanikły poprzeczne ściany, może posiadać różne substancje (białka, cukry, woski, kauczuk), kanały żywiczne ( tworzące się z przestworów komórkowych w tkankach miękiszowych, występują głównie u roślin iglastych i wypełnia je żywica - substancja zabezpieczająca przed infekcjami