Niezbędne składniki pokarmowe i ich źródła

Składniki pokarmowe dzielimy na:
- składniki budulcowe;
- składniki energetyczne;
- składniki regulujące.

SKŁADNIKI BUDULCOWE - > białka oraz niektóre sole mineralne (np. wapnia, żelaza, fosforu, magnezu) są wykorzystywane do budoy nowych komórek i tkanek oraz odbudowy zużytych.

BIAŁKA - > to związki chemiczne o skomplikowanej budowie, zbudowane z aminokwasów. W białkach występuje około 20 różnych aminokwasów, których większość zawiera jedną grupę aminową (-NH2) i jedną karboksylową (-COOH). Aminokwasy różnią się dołączonym łańcuchem bocznym- rodnikiem oznaczonym jako R.

Białka pełnią w organizmie wiele ważnych funkcji, m.in.:
- jako przeciwciała dają odporność organizmowi;
- stanowią około 20% masy ciała dorosłego człowieka;
- biorą udział w transporcie różnych substancji (np. hemoglobina transportuje tlen i dwutlenek węgla)
- są podstawowym materiałem budulcowym komórek i tkanek organizmu.

BIAŁA DZIELIMY NA:
- pełnowartościowe (są to białka pochodzenia zwierzęcego, zawarte głównie w mięsie, rybach, drobiu, serach, mleku i jajach).
- niepełnowartościowe (to białka pochodzenia roślinnego, zawarte głównie w grochu, fasoli, soi, bobie raz w takich produktach zbożowych jak: pieczywo, mąka, makarony, kasze).

Ze względu na budowę chemiczną białka można podzielić na:
- proste (proteiny) - > zbudowane z samych aminokwasów. Należą do nich m.in.: albuminy (np. miogen- białko występujące w mięśniach), większość globulin (np. fibrynogen- białko osocza krwi), skleroproteiny- białka szkieletowe (np. kolagen- białko tkanki łącznej kości, chrząstek i więzadeł oraz keratyna- białko włosów, paznokci, naskórka).

- złożone (proteidy) - > zawierają także części niebiałkowe, takie jak: węglowodany, kwasy nukleinowe, kwas fosforowy. Są to m.in.: fosfoproteidy- zawierające kwas fosforowy (np. kazeina- składnik mleka), glikoproteidy- stanowiące połączenia białka z węglowodanami, chromoproteidy- białka połączone z barwnikami (np. hemoglobina), lipoproteidy- część niebiałkowa to tłuszcze. Do białek złożonych należą również nukleoproteidy- białka zawierające kwasy nukleinowe.

SKŁADNIKI ENERGETYCZNE - > to składniki, których spalanie dostarcza organizmowi energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania wszystkich narządów wewnętrznych i utrzymania stałej temperatury ciała. Zaliczamy do nich głównie: węglowodany (cukrowce) i tłuszcze.

WĘGLOWODANY (CUKROWCE) - > są zbudowane z węgla, wodoru i tlenu. Występują w organizmie w postaci cukrów prostych (np. glukoza) i cukrów złożonych (np.glikogen).
- są to związki najszybciej ulegające przemianom;
- są najważniejszym źródłem energii potrzebnej do pracy mięśni;
- źródłem węglowodanów są przeważnie produkty pochodzenia roślinnego. Najwięcej węglowodanów dostarczają produkty zbożowe (mąka, pieczywo, kasze), ziemniaki, warzywa, owoce, cukier i słodycze.

Ze względu na budowę węglowodany można podzielić na: monosacharydy (cukry proste), oligosacharydy i polisacharydy (wielocukry).
Do cukrów prostych zalicza się m.in. glukozę, fruktozę i galaktozę. Glukoza (cukier gronowy) jest powszechnie występującym węglowodanem.
Do grupy oligosacharydów należą m.in. dwucukry (disacharydy). Są one zbudowane z dwóch połączonych cząsteczek cukru prostego. Dwucukrami są np. sacharoza i laktoza. Sacharoza jest zbudowana z cząsteczki glukozy i fruktozy. Laktozę (cukier mleczny) tworzą cząsteczki glukozy i galaktozy.

TŁUSZCZE (LIPIDY) - > są zbudowane z glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Ze względu na pochodzenie dzielą się na:
- tłuszcze zwierzęce, których głównym źródłem są: smalec, słonina, masło i śmietana.
- łuszcze roślinne, których głównym źródłem są olej jadalne, oliwa z oliwek i margaryna.

Tłuszcze stanowią ok. 10% masy ciała, wchodzą w skład tkanki tłuszczowej podskórnej (zapas energii).

SKŁADNIKI REGULUJĄCE - > do składników pokarmowych regulujących procesy życiowe w organizmie zaliczamy WITAMINY orz NIEKTÓRE SKŁADNIKI MINERALNE.

WITAMINY - > to związki chemiczne, które występują w minimalnych ilościach zarówno w produktach pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego, a także regulują przemiany zachodzące we wszystkich komórkach.

SKŁADNIKI MINERALNE - > pełnią podwójną funkcję w organizmie człowieka. Podobnie jak białka są materiałem budulcowym, a ponadto wraz z witaminami regulują czynności organizmu.

Składniki mineralne możemy podzielić na:
- makroelementy - > pierwiastki, które organizm potrzebuje w dość dużych ilościach. Zalicza się do nich: wapń, fosfor, magnez, chlor, siarkę, sód i potas.
- mikroelementy - > pierwiastki, występujące w organizmie w ilościach śladowych. Należą do nich żelazo, miedź, cynk, jod, fluor.