Rewolucja przemysłowa w Anglii

Rewolucja przemysłowa najwcześniej wystąpiła w Anglii. Już w drugiej połowie XVII w. istniały tam wszelkie warunki do powstania wielkiej produkcji kapitalistycznej. Kupcy i przedsiębiorcy dysponowali poważnymi kapitałami, nagromadzonymi przez długi okres eksploatacji kolonii, dzięki dużym zyskom płynącym z handlu z europejskimi i pozaeuropejskimi krajami.
Rewolucja przemysłowa rozpoczęła się w Anglii od przemysłu bawełnianego, który stanowił raczej nową gałąź wytwórczości, szczególnie w porównaniu np. z sukiennictwem. W dziedzinie tej mocno dała się odczuć potrzeba wynalazków technicznych, bowiem przemysł bawełniany nie był zorganizowany w cechy, nie podlegał reglamentacji rządowej , a z drugiej strony był szczególnie narażony na konkurencję zagraniczną, przede wszystkim ze strony masowo importowanych do Anglii tkanin indyjskich. Pierwszym istotnym udoskonaleniem w angielskim przemyśle bawełnianym było wynalezienie przez mechanika Johna Kaya 1773 roku ruchomego czółenka przekładanego mechanicznie za pomocą sznura. Tkacz, który dotychczas sam musiał przekładać czółenko ręką mógł wykonywać tkaninę o szerokości nie przekraczającej rozpiętości swych ramion. Czółenko Kaya natomiast zmieniające kierunek ruchu za pociągnięciem sznurka przymocowanego do pedału, usunęło to ograniczenie produkcyjne i w rezultacie podwoiło tempo pracy. Wynalazek ten przyjął się dopiero po 20 latach, rewolucjonizując całkowicie przemysł bawełniany. Przędzalnicy przestali nadążać z produkcją przędzy. Zapotrzebowanie na nią skłoniło kapitalistów angielskich do poszukiwania nowych udoskonaleń technicznych również w przędzalnictwie. W tym celu w 1761 roku brytyjskie Towarzystwo Popierania Sztuki i Przemysłu wydało odezwę, w której obiecywało nagrodę za wynalezienie mechanicznej maszyny przędzalniczej. W wyniku odezwy James Hargreaves z zawodu tkacz i cieśla w 1765 roku skonstruował mechaniczną przędzarkę, którą nazwał od imienia swojej córki „Jenny”. Dzięki przędzarce można było pracować równocześnie na 18 wrzecionach. Maszyna ta zastąpiła wielką ilość dawnych rzemieślników pracujących przy jednym wrzecionie, przyspieszyła proces produkcyjny, nadal jednak poruszana była ludzką siłą. Wkrótce potem nastąpił dalszy, ważny etap w rewolucji przemysłowej. W roku 1769 Ryszard Arkwright skonstruował wodną maszynę tzw. „ramę wodną”. Uniezależniła ona proces produkcji od siły ludzkiej, zastępując ją potężną siłą wodną. W roku 1779 Samuel Crompton skonstruował całkiem nową maszynę przędzalniczą, która łączyła zalety obu poprzednich wynalazków. Nazwano ją „mułem”. Produkowała ona cienką, silną nić, a robotnik pracował na niej z łatwością na 30-50 wrzecionach. Zastosowanie nowych maszyn przędzalniczych spowodowało jednak zacofanie tkactwa i wywołało pilną potrzebę skonstruowania także i warsztatów tkackich. Pierwszy taki warsztat został wynaleziony w 1786 roku przez Edmunda Cartwrighta w rezultacie zwiększając 40-krotnie produkcję w tej dziedzinie. Dalszym wynalazkiem mającym podstawowe znaczenie dla rewolucji przemysłowej była skonstruowana przez Jamesa Watta maszyna parowa, która zastąpiła energię wodną. Watt uzyskał patent na maszynę parową w 1769 roku, a drugi na tzw. maszynę parową o podwójnym działaniu w 1784 roku. Już w tym samym roku wybudowano pierwszą fabrykę przędzalniczą , w której zastosowano napęd parowy. Zaczęto go również stosować w przemyśle włókienniczym i metalurgicznym. Będąc przy przemyśle metalurgicznym należy wspomnieć, że w 1735 roku A. Derby wynalazł metodę wykorzystywania węgla kamiennego przy wytopie surówki. Pod koniec XVIII w. B. Huntsman i H. Cort odkryli metodę uzyskiwania wysokich temperatur, umożliwiając tym samym otrzymywanie surówki żelaza i stali.
W związku z rozwojem przemysłu poważnie zmieniła się geografia gospodarcza Anglii. Przed rewolucją przemysłową najgęściej zaludnioną i najlepiej rozwiniętą pod względem gospodarczym była południowo- wschodnia część Anglii, natomiast obecnie w dość gwałtowny sposób zaczęła się rozwijać także północ. W pobliżu złóż węgla kamiennego i żelaza powstały tam nowe centra przemysłowe takie jak Liverpool, Manchester czy Birmingham.
Rewolucja przemysłowa związana była z szybkim wzrostem ludności i była jednocześnie rewolucją demograficzną. Anglia należała w tym czasie do najgęściej zamieszkanych krajów Europy (około 56 osób na km2). Najgęściej zaludnione obszary położone były na południu. Największe znaczenie wśród miast miał Londyn, po nim do największych miast należały Bristol, Norwitch i Exeter. Pod koniec XVIII w. na czoło wysunęły się po Londynie Birmingham, Liverpool i Manchester, które liczyły powyżej 70 tysięcy mieszkańców. Istotne zmiany zachodziły również w strukturze importu i exportu. Przedmiotem importu były głównie wyroby gotowe oraz produkty odmiennych stref klimatycznych. Export natomiast opierał się na obfitych zasobach wewnętrznych, takich jak np. wełna, węgiel, ołów i cyna.
Przewrót przemysłowy w Anglii stał się ważnym punktem zwrotnym w rozwoju społeczeństwa kapitalistycznego. Spotęgował on siły produkcyjne i stanowił nowy, ważny etap w kształtowaniu się kapitalistycznych stosunków.