Judaizm - historia, święta i język Żydów

Judaizm, mozaizm - najstarsza monoteistyczna religia. Oparta na kulcie Jahwe, wierze w przyjście Mesjasza i uznaniu Żydów za naród wybrany. Wyznawcą jej może być tylko ten, kto urodził się z matki Żydówki. Bardzo rzadko dopuszcza się przyjmowanie wyznawców innego pochodzenia etnicznego. Równocześnie judaizm jest zespołem wartości, norm i postaw etycznych wynikających z tradycji, obyczaju i religii Żydów. Podstawą etyki są zasady zwarte w pięcioksięgu (dekalog), zmodyfikowane przez Talmud. Za założyciela religii judaistycznej, uznającej za jedynego Boga Jahwe (przy czym imienia Jahwe Żydzi nie wymawiają), uchodzi Mojżesz (Mose). Od jego imienia judaizm jest także nazywany "mozaizmem".


Historia Judaizmu
Podczas swej wędrówki przez pustynię plemiona hebrajskie zetknęły się z kultem Jahwe, który stał się jednym z elementów ich zjednoczenia. Skupione wokół tego kultu stworzyły one konfederację, określaną związkiem plemion izraelskich.
Jednakże boga Jahwe już przedtem znały inne ludy. Pewne dane wskazują, że boga tego znano na terenie Mezopotamii. Szczególnie jednak kult jego był rozpowszechniony na terenach Kanaanu, gdzie w Byblos czczono boga imieniem Jao. W tekstach z Ugarit jeden z bogów nosi zaś imię Jaw. Obydwie nazwy, zważywszy spółgłoskowy zapis, można łączyć z imieniem Jahwe. Imię Jahwe Biblia wyjaśnia zdaniem „jestem, który jestem” (Ks. Wyjścia 3,14). Biblijna Księga Wyjścia wskazuje, że pierwotną siedzibą kultu Jahwe były obszary wulkaniczne. Ponieważ nie ma takich obszarów w Palestynie, a znajdowały się one dawniej na południu, na wschód od zatoki Akaba, na terenach zajętych przez plemiona midianickie i kienickie, uważa się, że tam należy doszukiwać tej siedziby.

W XIII-XII w. p.n.e. tereny Palestyny opanowane zostały przez plemiona izraelskie zjednoczone w XI w. p.n.e. przez pierwszego króla żydowskiego Saula, utworzyły państwo rządzone następnie przez Dawida i Salomona. Około 930 p.n.e. nastąpił rozpad państwa na Izrael (część północna, ze stolicą w Samarii) i Judę (tereny południowe, ze stolicą w Jerozolimie). W 772/771 roku p.n.e. Asyria podbiła Izrael, a ok. 587 p.n.e. pod ciosami Nabuchodonozora II, króla Babilonii, upadła Juda.
Od 198 p.n.e. na tron egipski wstąpiła dynastia Seleucydów, a pierwszym królem został Arystobulos III. Arystobulos i jego następcy próbowali wytępić wiarę i kulturę żydowską. Dlatego w 142 p.n.e. Żydzi palestyńscy, pod przywództwem kapłana Matatiasza, wzniecili powstanie przeciw Seleucydom i wywalczyli niezależność
Powstanie, po śmierci Matatiasza, prowadzone było przez jego synów, głównie Judę, znanego jako Machabejczyk, czyli "młot". Dlatego bunt ten określa się jako powstanie Machabeuszów. Rządzący Palestyną potomkowie Matatiasza utworzyli rodzimą dynastię Hasmoneuszów. Rządzili kolejni synowie kapłana: Juda, Jonatan i Szymon. Od 63 p.n.e. Palestyna pozostawała pod zwierzchnictwem Rzymu jako państwo sprzymierzone. Korzystając z okresu niepokojów Herod, syn idumejskiego króla Antypatra, podbił Judę i włączył ją do imperium rzymskiego jako prowincję o nazwie Judea, otrzymując w 37 p.n.e. tytuł króla Żydów. Po antyrzymskich powstaniach żydowskich w I i II w. n.e., zburzeniu w 70 Jerozolimy przez cesarza Tytusa i wygnaniu Żydów, nazwa "Judea" została zastąpiona przez "Palestyna".
W VII w. Palestynę podbili Arabowie. W końcu XI w. na terenie Palestyny i Syrii krzyżowcy utworzyli królestwo jerozolimskie, opanowane w XIII w. przez muzułmańskich władców Egiptu. Od XVI w. do 1917 Palestyna należała do imperium osmańskiego.
Tragedia narodu żydowskiego w czasie drugiej wojny światowej stała się bezpośrednią przyczyną utworzenia w Palestynie niepodległego państwa żydowskiego. Ujawnienie w pełni okropieństwa Holocaustu przekonało nawet umiarkowanych syjonistów o konieczności istnienia państwa żydowskiego. Żydzi, wyswobadzani z obozów zagłady, nie mogli wrócić do swych dawnych domów - zasiedlonych po wywózce innymi rodzinami, do dawnych społeczności - niechętnie ich przyjmujących, gdyż powrót Żydów oznaczał konieczność zwrotu ich zrabowanego i rozparcelowanego mienia. Wspomnieć nadto należy aspekt psychologiczny. Jak Żydzi mogli żyć na kontynencie, który utopił we krwi sześć milionów ich braci? Ta trudna sytuacja znalazła zrozumienie pośród władz państw alianckich. Nałożyła się na nią specyficzna sytuacja w Palestynie.
Palestyna, kolebka cywilizacji żydowskiej, od 1918 roku znajdowała się pod okupacją Wielkiej Brytanii. W latach 1922-48 podległość ta przyjęła formę terytorium mandatowego. Sytuacja wewnętrzna w Palestynie w ostatnich latach wojny stawała się coraz trudniejsza do opanowania przez Brytyjczyków. Żydzi z Palestyny walczyli o swoje prawa. Unia Syjonistycznych Rewizjonistów była zdeterminowana pracować nad ustanowieniem niepodległego państwa żydowskiego. Nawet przed wojną wycofała swoich członków z legalnie istniejących oddziałów milicji i utworzyła własną grupę Irgun. W 1943 roku Manahem Begin przejął nad nią dowództwo, zdecydowany posłużyć się własną taktyką, by zmusić Brytyjczyków do odejścia. Po wojnie w Palestynie został utworzony żydowski ruch oporu. Irgun kontynuowała swoją kampanię terroru i sprawa, o którą walczyła, rzeczywiście przyciągnęła uwagę świata, po eksplozji bomb podłożonych w hotelu Króla Dawida w Jerozolimie.

Zaogniona sytuacja zmusiła Wielką Brytanię do przekazania odpowiedzialności za Palestynę nowoutworzonej ONZ. Jej Zgromadzenie Ogólne, po wyraźnym poparciu prezydenta USA Harrego Trumana udzielonym idei syjonistycznej, 29 listopada 1947 zdecydowało o podzieleniu Palestyny na dwa niepodległe państwa - żydowskie i arabskie, oraz Jerozolimę posiadającą status terytorium międzynarodowego. Przewidywano, że żywot państwa żydowskiego będzie krótki. Otoczone ze wszystkich stron wrogo nastawionymi Arabami, państwo żydowskie skazane było na upadek. Wkrótce po ogłoszeniu rezolucji ONZ osiedla żydowskie w Palestynie stały się obiektem ataków.
Zdarzenia przybrały jednak niespodziewany obrót. Żydowskie oddziały zbrojne, pod władzą Ben Guriona, nie tylko zdołały utrzymać osiedla, ale nawet poszerzyły posiadane terytorium. 14 maja 1948r. Ben Gurion oficjalnie ogłosił powstanie państwa Izrael. Ostatecznie tzw. wojna o niepodległość zakończyła się zawieszeniem broni podpisanym między Izraelem a Egiptem, Libanem, Syrią i Jordanią. Akt ten uznawał zdobycze terytorialne Izraela, wykraczające poza ziemie przyznane Żydom przez ONZ.

Dalsze losy Izraela przecinały przez kolejne konflikty zbrojne - w 1956 (nieudana interwencja izraelsko - brytyjsko - francuska po egipskiej nacjonalizacji [Nacjonalizacja - przejmowanie na własność państwa prywatnych przedsiębiorstw lub ziemi] Kanału Sueskiego), 1967 (wojna z Egiptem, Jordanią i Syrią, a w jej wyniku aneksja [aneksja -przyłączenie siłą jakiegoś terytorium bądź państwa do innego państwa; zabór] Wzgórz Golan, Zachodniego Brzegu i arabskiej części Jerozolimy) i latach 1973-79. Ostatnim poważnym konfliktem militarnym w rejonie była izraelska inwazja na Liban w 1982 roku, w celu zniszczenia baz Organizacji Wyzwolenia Palestyny. Ta akcja wojskowa i działania powstałego w 1987 roku palestyńskiego ruchu oporu Intifada zwróciło uwagę świata na bliski wschód. Presja opinii światowej skłoniła obie strony do rozmów pokojowych, które - przerywane okresami niepokojów - trwają do dziś.

Podstawy religii

Podstawę religii Żydów stanowi:
1) wiara w jednego i jedynego Boga, będącego bytem rzeczywistym;
2) ufność i wiara w posłannictwo religijne Żydów, jako naród wybrany przez Boga.
Zasady religii żydowskiej, będące jednocześnie surowo przestrzeganym prawem, zapisane są w Talmudzie, który jest uzupełnieniem Starego Testamentu.

Doktryna judaizmu określa następujące przymioty Boga:
1) najwyższy byt i stwórca świata, któremu ludzie muszą oddawać cześć;
2) sprawujący opatrzność nad światem;
3) sprawiedliwy i miłosierny;
4) wszechmocny;
5) wszechobecny;
6) zewnętrzny wobec świata (Ojciec na niebie);
7) bezcielesny (czysty duch), co pociąga za sobą zakaz wyobrażania Boga za pośrednictwem materii - Boga można jedynie przedstawić za pomocą słowa.
Judaizm przyjmuje zasadę harmonii pomiędzy Bogiem i światem, podstawą której jest posłuszeństwo Prawu ogłoszonemu człowiekowi przez Boga oraz przymierze zawarte za pośrednictwem Mojżesza na Synaju. Z narodu żydowskiego, jako narodu wybranego, wyjdzie Mesjasz, który ustanowi królestwo Boże na ziemi, będące przygotowaniem do ostatecznego królestwa w przyszłym świecie, w którym nastąpi zmartwychwstanie zmarłych i sąd ostateczny oraz powszechny dopełniający dzieło boże.
Koncepcja człowieka zakłada jedność ciała i duszy, co pozwala człowiekowi spełniać powinności wobec Boga i świata (realizację zadań wyznaczonych przez Boga). W doktrynie judaizmu Bóg jest jeden i jedyny. Człowiek chcący wypełnić zadania wyznaczone przez Boga musi się powstrzymać od:
1) bałwochwalstwa;
2) bluźnierstwa;
3) kazirodztwa;
4) zabójstwa;
5) kradzieży;
6) jedzenia mięsa wyrwanego z żywych zwierząt;
7) przestrzegać sprawiedliwości.
Tora
Tora jest powszechnie znana jako pięć początkowych ksiąg biblijnego Starego Testamentu. Według żydowskiej tradycji jest księgą objawioną, jest znakiem Przymierza (łac. testamentum - przymierze) Boga z Izraelem. Została dana mojżeszowi na górze Synaj. Zawiera przesłanie Boga do człowieka.
Początkowo istniała tylko w tradycji ustnej - jako nauka i prawo. Według zapisu w Talmudzie (Pirke Awot 1, 1) Mojżesz przekazał ją swemu następcy Jozuemu, Jozue Sędziom (przywódcom pokoleń), oni prorokom, a ci Mężom Wielkiego Zgromadzenia (Sanchedrynowi). W VII w. p.n.e. Tora została spisana. Odtąd stała się kanonem i twierdzą wiary. Jej słowa dokładni policzono (79.841) i do dziś żadne z nich nie zostało zmienione. Tora określana jest niekiedy mianem pięcioksięgu (hebr. Chumasz), gdyż składa się z pięciu ksiąg:

1. Sefer Bereszit - Księga Rodzaju - łac. Genesis
2. Sefer Szemot - Księga Wyjścia - łac. Exodus
3. Sefer Wajikra - Księga Kapłańska - łac. Leviticus
4. Sefer Bamidbar - Księga Liczb - łac. Numeri
5. Sefer Dewarim - Księga Powtórzonego Prawa - łac. Deuteronomium

Nazwy hebrajskie biorą się od początkowych wyrazów lub wyrażeń każdej z ksiąg.
Tora ma dla wyznawców judaizmu wielorakie znaczenie. Przede wszystkim stanowi Prawo, mające Boski charakter, wobec którego wszyscy są równi. Najkrócej wyraża je Dekalog. Torą religijni Żydzi nazywają całą naukę o świecie i Bogu. Tora jest historią starożytnego Izraela.
Tora jest także główną częścią Tanachu (w kościele chrześcijańskim znanego jako Stary Testament), czyli kanonu 24 ksiąg żydowskich. Składa się on z trzech części: Tory (prawo) obejmującej 5 ksiąg, Newiim (prorocy) - 8 ksiąg i Ketuwim (pisma) - 11 ksiąg. W 243 r. p.n.e. Tanach przetłumaczono na grekę. Powstały przez to przekład nazwano Septuagintą (grec. "siedemdziesięciu"), ponieważ według legendy wykonało go siedemdziesięciu mędrców i każdy przedstawił identyczny tekst, choć pracowali w całkowitym odosobnieniu. Rozpowszechnienie języka greckiego w tamtym okresie sprawiło, że Tanach stał się znany w całym ówczesnym świecie, otrzymując nazwę Biblia Hebrajska, od greckiego biblios - księga. W końcu IV w. n.e. Hieronim ze Strydonu przetłumaczył Tanach z greki na łacinę.
Święta Żydowskie

1. PESACH (Pascha, Święto Przaśników, Święto Przejścia) - zaczyna się na wiosnę 15-go dnia miesiąca nisan (marzec-kwiecień), trwa 7 dni w Izraelu, 8 w diasporze i obchodzone jest na pamiątkę wyjścia ludu Izraela z niewoli egipskiej. Jest to najważniejsze i największe święto żydowskie. W czasach istnienia świątyni składano ofiary z baranka, dziś zwyczaj ten zastąpił kawałek pieczonego mięsa podawany podczas uczty paschalnej zwanej seder (porządek). Pierwszego wieczoru Paschy każda rodzina zasiada do uczty sederowej, podczas której najmłodszy z biesiadników zadaje ojcu rodziny cztery pytania związane z historią ucieczki Żydów z Egiptu. Opowieść odczytywana podczas sederu nosi nazwę hagady i przez całe wieki była przepojona ideą wolności i nadzieją powrotu do ziemi przodków.

2. SZAWUOT (Święto Tygodni, Zielone Świątki) - odbywa się w 6-tym dniu miesiąca siwan (maj-czerwiec), 50 dni po święcie Paschy i jest w Palestynie świętowaniem żniw, a także rocznicą nadania Tory na Synaju. Stąd zasadniczą częścią modłów w synagogach jest odczytanie dziesięciu przykazań.

3. SUKKOT (Święto Kuczek, Święto Namiotów) - upamiętnia 40-letnią wędrówkę po pustyni po wyjściu z Egiptu, podczas której Żydzi mieszkali w namiotach. Święto rozpoczyna się 15-go dnia miesiąca tiszri (wrzesień-październik), trwa 7 dni i zawiera w sobie elementy radosnego świętowania zbioru plonów. Przez 7 dni Izraelici mieszkają w specjalnie na tę okazję zbudowanych szałasach ozdobionych zielenią. W siódmym dniu odmawia się w synagodze modlitwy dziękczynne za dar Tory, a wieczorem w tanecznym korowodzie obnosi się zwoje Tory wokół synagogi.

Dla tych trzech świąt cechą charakterystyczną była pielgrzymka do Jerozolimy, stąd ich nazwa Szalosz Regalim, czyli "trzy święta pielgrzymie".

4. ROSZ HA-SZANA (Święto Nowego Roku, Święto Trąbek) - obchodzone jest 1-go i 2-go dnia miesiąca tiszri i przypomina o stworzeniu świata i dniu sądu Bożego. Te najbardziej uroczyste dni kalendarza żydowskiego podkreślają duchową więź pomiędzy Bogiem a człowiekiem, zaś trąbienie w róg barani (szofar) rozpoczyna okres pokuty, którego kulminacją jest JOM KIPPUR (Dzień Pojednania, Sądny Dzień). W przeciwieństwie do innych świąt Rosz ha-Szana i Jom Kippur nie upamiętniają żadnego wydarzenia historycznego, lecz uznają Boga za króla wszechświata, a człowiek musi przed nim ugiąć swą wolę. Stąd dęcie w szofar jest wołaniem do Boga o miłosierdzie dla jego stworzeń. Po Rosz ha-Szana następuje 10 dni pokuty (Jamim Noraim), które stanowią przygotowanie do Jom Kippur. Każdy powinien wtedy starać się przez skruchę i żal za grzechy o przebaczenie. 10-go tiszri nadchodzi wreszcie najbardziej dla Żydów uroczysty dzień w roku, dzień ścisłego postu - Jom Kippur. Jest to dzień, w którym każdy Izraelita może oczyścić się z grzechów i uzyskać odpuszczenie.

5. SZABAT - cotygodniowy dzień odpoczynku, święty dzień wolny od pracy rozpoczyna się w piątek wieczorem zapalaniem przez gospodynię dwóch świec. Mężczyźni udają się do synagogi na modlitwy, a po powrocie odmawiają błogosławieństwo nad kielichem wina i chałami, po czym następuje uroczysty posiłek. Zakończenie Szabatu w sobotę wieczorem czci się wąchaniem wonności oraz modlitwą nad winem i świecą. Szabat jest pamiątką dzieła stworzenia i odpoczynku Stwórcy w siódmym dniu.




Kalendarz żydowski

Kalendarz żydowski uformował się podczas niewoli babilońskiej (VI w. p.n.e.). Posiada on niezmiernie ważne znaczenie w życiu religijnego Żyda, ponieważ według niego ustalany jest termin wszystkich świąt. Rachuba kalendarza zaczęła się, według tradycji, od dnia stworzenia świata lub (jak sądzą niektóre autorytety) od szóstego dnia świata, tj. od stworzenia człowieka. Obecnie mamy rok 5764 (rozpoczęty we wrześniu 2003 roku kalendarza gregoriańskiego).
Kalendarz żydowski ma charakter księżycowo-słoneczny. Miesiące określane są w oparciu o cykl faz Księżyca, natomiast lata - w oparciu o ruch Słońca. Miesiąc księżycowy liczony jest od nowiu (molad - narodziny księżyca) do nowiu i trwa 29,5 dnia. W związku z tym dwunastomiesięczny rok księżycowy trwa 354 dni, podczas gdy rok słoneczny 365,25 dnia, co daje ok. 11 dni różnicy. W ciągu 19 lat (gdy fazy księżyca przypadają ponownie na te same dni tygodnia) różnica ta urasta do 210 dni, a więc siedmiu trzydziestodniowych miesięcy. Dlatego w ciągu tych 19 lat siedmiokrotnie dołączany jest dodatkowy miesiąc (w 3, 6, 8, 11, 14, 17 i 19 roku cyklu). Dodatkowy miesiąc nazywany jest Adar bet (lub Adar szeni). Dla dokładnego wyrównania rachunku niekiedy w miesiącach Cheszwan i Kislew dodaje się po jednym dniu. W zależności od konfiguracji długości tych miesięcy rok przyjmuje następujące nazwy:
Długość miesiąca Nazwa roku
Cheszwan Kislew
29 29 Haser
29 30 Kesidrach
30 30 Szelemach

Rok żydowski składa się z 12 miesięcy. W roku przestępnym dodawany jest trzynasty miesiąc. Rok nieprzestępny składa się z 354, 355 lub 356 dni, a przestępny z 383, 384 lub 385. Pierwszym miesiącem kalendarza jest Nisan, zaczynający się wczesną wiosną. Początek roku przypada natomiast na miesiąc siódmy - Tiszri (w początkach jesieni).

Nr Miesiąc Rok Odpowiednik gregoriański
Haser Kesidrach Szelemach
1 Nisan 30 30 30 marzec-kwiecień
2 Ijar 29 29 29 kwiecień-maj
3 Siwan 30 30 30 maj-czerwiec
4 Tamuz 29 29 29 czerwic-lipiec
5 Aw 30 30 30 lipiec-sierpień
6 Elul 29 29 29 sierpień-wrzesień
7 Tiszri 30 30 30 wrzesień-październik
8 Cheszwan 29 29 30 październik-listopad
9 Kislew 29 30 30 listopad-grudzień
10 Tewet 29 29 29 grudzień-styczeń
11 Szwat 30 30 30 styczeń-luty
12 Adar alef 29/30* 29/30* 29/30* luty-marzec
13 Adar bet 30 30 30 luty-marzec
Suma dni: 354/383 355/384 356/385
*)W roku przestępnym Adar alef ma 30 dni, w nieprzestępnym 29.

Dni tygodnia w kalendarzu żydowskim nie mają swych nazw, lecz są określane kolejnymi literami alfabetu od alef do waw (jednoznacznymi z cyframi od 1 do 6). Ostatni, siódmy dzień tygodnia nazywa się Szabat (w wymowie aszkenazyjskiej - Szabas). Doba rozpoczyna się wieczorem i kończy wraz ze zmierzchem dnia. Tradycja ta wypływa ze słów Tory "I nastał wieczór, i nastał poranek - dzień pierwszy..."
W starożytności sprawami kalendarza i czasu zajmowali się kapłani. Współcześnie kalendarze żydowskie są drukowane i dostępne powszechnie. Podaje się w nich dane dotyczące świąt, w tym dokładne godziny i minuty rozpoczynania i kończenia Szabatu na każdy tydzień.


Język Żydów - Hebrajski
Język hebrajski należy do kannanejskiej gałęzi, północno-zachodniej semickiej podgrupy, semickiej podrodziny, chamito – semickiej rodziny języków. Został zaadoptowany przez Izraelitów po objęciu przez nich we władanie Kanaanu (ok. XIII - XII w. p.n.e.). Najstarsze zapiski w języku hebrajskim datuje się na XI-X w. p.n.e. Język nazywany był też "mową Kanaanu" lub judejskim. Posługiwano się nim do czasu niewoli babilońskiej. W V-IV w. p.n.e. został wyparty z potocznego użycia przez język aramejski, stając się wyłącznie językiem tekstów religijnych, naukowych i literackich.
Gramatycznie hebrajski jest typowym językiem semickim, jako że większość jego słów posiada temat złożony z trzech spółgłosek, rozdzielonych samogłoskami. Zmienianie lub pomijanie samogłosek zmienia znaczenie tematu. Znaczenie zmieniane jest również przez przedrostki i przyrostki dodawane do tematu. Hebrajski wyróżnia dwie płcie - męską i żeńską. Znajdują one swoje odzwierciedlenie w fleksji czasownika i formach czasownika. Współczesny hebrajski wprowadził pewne zmiany w fonetyce, składni i morfologii. Zmieniła się wymowa niektórych form, a także zmodyfikowano zasady dodawania przedimków i przyimków do rzeczowników i zaimków. Starożytny hebrajski preferował szyk zdania, w którym orzeczenie poprzedza podmiot, natomiast współczesny przeciwnie - podmiot przed orzeczeniem.

Historia Języka

W latach ok. 1200 – 200 p.n.e. Kanaan stykał się z terytorium Fenicjan i dlatego jest prawdopodobne, że hebrajski w swej najwcześniejszej formie był niemal identyczny z językiem fenickim. Od ok. 3 w. p.n.e. Żydzi w Palestynie zaczęli używać języka aramejskiego w mowie i piśmie. Żydzi poza Palestyną używali języków krajów, w których mieszkali.
Oryginalny alfabet składał się tylko ze spółgłosek. Samogłoski - zarówno ich pisownia, jak i wymowa - stworzone zostały przez uczonych, znanych jako masoreci, pomiędzy V a IX w. n.e. Zasób słów języka w tamtym okresie był bardzo ubogi. Konkretne przymiotniki używano w połączeniu z abstrakcyjnymi rzeczownikami. Niewielka ilość partykuł łączących i określających relacje pomiędzy fragmentami wypowiedzi, w połączeniu z jedynie dwoma czasami (dokonanym i niedokonanym) powodowały niejednoznaczność języka. Dlatego, w celu sprecyzowania wypowiedzi, stosowano różne konstrukcje składniowe. Konstrukcja w postaci: pierwszy z serii czasowników w formie dokonanej, a pozostałe w niedokonanej, wskazywała na czynność w przeszłości. Jeśli zaś czasownik w formie niedokonanej poprzedzał czasowniki dokonane, oznaczało to czas teraźniejszy lub przyszły.

Okres pobiblijny (od II w. p.n.e.)
Pochodzący z tego okresu tzw. "rabiniczny hebrajski" był językiem Miszny. Chociaż był to wyłącznie język pisany, lepiej nadawał się on do przystosowania do praktycznego, codziennego użycia niż hebrajski biblijny. Nowe słowa i konstrukcje składniowe w dużym stopniu pochodziły z aramejskiego. Słownictwo zapożyczano również z greki, łaciny i perskiego. Wyrazy pochodzące z biblijnego hebrajskiego otrzymywały nowe znaczenia. Wprowadzono jaśniejsze i bardziej jednoznaczne zasady określające czas czynności. Słownictwo hebrajskie poszerzało się dalej w średniowieczu na skutek arabskiego wpływu na hebrajskie pisma filozoficzne, a także w wyniku częstych tłumaczeń arabskich prac filozoficznych i naukowych. Od IX w. n.e. użycie hebrajskiego zaczęło zanikać.

Gdy Żydzi, w XIX w. przenieśli się do Palestyny, hebrajski ożył ponownie jako język mówiony. Współczesny hebrajski, Ivrit, został uznany za oficjalny język urzędowy Izraela w 1948. Słowa pisane są w nim od prawej do lewej, alfabet składa się z 22 znaków. Słownictwo jest oparte na biblijnym hebrajskim, zasady składni na rabinicznym. Długie samogłoski są wyrażane w piśmie przez nieme spółgłoski. W świętych księgach, książkach dla dzieci i poezji jest używana tzw. pisownia uproszczona, z masoreckimi znakami - kropkami i kreskami, wskazującymi samogłoski. Pisownia bez tych znaków, powszechnie używana w życiu codziennym, zwana jest pisownią pełną. Wymowa oparta jest na języku Żydów sefardyjskich, zamieszkujących głównie w Turcji, Grecji i Bułgarii, a wcześniej także w Hiszpanii (do czasu wygnania w XV w.). Starożytny język pisany, aby sprawnie funkcjonować we współczesnym świecie, musiał zaadoptować ogromną ilość nowych słów, głównie terminów naukowych. Urodzony na Litwie naukowiec Eliezer ben Yehuda, opierając się na biblijnym hebrajskim, samodzielnie wyprowadził ok. 4000 nowych słów. Współczesny hebrajski modyfikowany jest cały czas pod wpływem narodowych języków żydowskich imigrantów. Duży wpływ miał na niego również jidisz - język Aszkenazyjczyków.




Bibliografia

1. „Zarys dziejów religii” - praca zbiorowa pod redakcją Józefa Kellera, Wiesława Kotańskiego, Witolda Tylocha, Bogdana Kupisa
2. „Zarys religioznawstwa” - praca zbiorowa pod redakcją Józefa Kellera
3. "Święta i obyczaje żydowskie" - Ninel Kameraz – Kos
4. "Judaizm" – Witold Tyloch
5. Encyklopedia PWN
6. Strony internetowe