Tkanki - wszystkie dobrze zrobione!!!

W czasie rozwoju zarodkowego zwierząt tkankowych (metazoa) zachodzi proces histogenezy, czyli wytwarzania tkanek. Tkanką nazywamy zespół komórek pełniących określoną funkcję. Postępujący proces różnicowania się poszczególnych listków zarodkowych (ekto, endo, mezoderma) doprowadza do wytworzenia podstawowych grup tkanek: nabłonkowej, mięśniowej, nerwowej, łącznej.TK. NABŁONKOWAKomórki tej tkanki ściśle do siebie przylegają, tworząc ciągłą warstwę, która osadzona jest na błonie podstawnej, czyli substancji bezkomórkowej, zbudowanej przede wszystkim z włókien białkowych. Tradycyjne klasyfikacje nabłonków opiera się na kształcie i liczbie warstw komórek wchodzących w ich skład: 1.Nabłonek jednowarstwowy: a.płaski-występuje na powierzchni błon surowiczych (otrzewna, opłucna, osierdzie), wyścieła jamy serca, naczynia krwionośne, limfatyczne (śródbłonek) i pęcherzyki płucne oraz tworzy powłoki ciała większości bezkręgowców. b.sześcienny-występuje w przewodach gruczołów, niektórych odcinkach kanalików nerkowych, na przedniej powierzchni soczewki oka, w uchu środkowym, na powierzchni jajnika, w oskrzelikach. c.walcowaty-wyścieła przewód pokarmowy od żołądka do odbytnicy, tworzy odcinki wydzielnicze gruczołów, wyścieła jajowód, pęcherzyk żółciowy i błonę śluzową macicy. d.wielorzędowy (pseudowarstwowy)-zbudowany jest z komórek różnej wysokości, ale wszystkie spoczywają na błonie podstawnej. Rozmieszczenie ich jąder na różnych poziomach stwarza wrażenie nabłonka wielowarstwowego. Wyścieła on drogi oddechowe – część oddechową i węchową jamy nosowej, górną część gardła, tchawicę, oskrzela. Nabłonek wielorzędowy wyściełający pęcherz moczowy kręgowców bywa w zależności od stanu napięcia ścianek tego narządu bardziej rozciągnięty (pęcherz wypełniony) lub ściśnięty (pęcherz opróżniony).2.Nabłonek wielowarstwowy: a.płaski-zbudowany jest z wielu warstw komórek, najwyższe są te, które tworzą jego podstawę i przylegają do błony podstawnej (cylindryczne lub sześcienne), a najniższe (płaskie) są te, które znajdują się na powierzchni. Tkanka ta występuje w jamie ustnej, w części środkowej i dolnej gardła, wyścieła większą część przełyku i pochwę, tworzy przednią powierzchnię rogówki oka. Nabłonek wielowarstwowy płaski, będący częścią powłok ciała kręgowców nosi nazwę naskórka ( występuje na powierzchni skóry właściwej). Dolne warstwy jego komórek (część rozrodcza naskórka) dzielą się mitotycznie i w ten sposób uzupełniają braki spowodowane stałym złuszczaniem się wierzchniej warstwy. U większości kręgowców (płazy, gady, ptaki, ssaki komórki wierzchniej wartwy rogowacieją, tzn. tracą jądra i wypełaniją się substancją rogową, czyli keratyną (białko). b.walcowaty – wyścieła woreczek i przewody łzowe oraz część cewki moczowej męskiej. FUNKCJE TK. NABŁONKOWYCH:1.Nabłonki pokrywająco-ochronne, które chronią powierzchnię ciała zwierząt oraz narządy wewnętrzne przed urazami mechanicznymi, szkodliwymi substancjami chemicznymi, utrata płynów ciała itd. Ściśle przylegające komórki tych nabłonków w pewnym stopniu zabezpieczają zwierzęta przed wpływem niekorzystnych czynników środowiska. Jednocześnie komórki tej tkanki tworzą różne struktury, np.:łuski, pióra, sierść i włosy, pazury, paznokcie, kopyta, pochwy rogowe pustożerców i porywy dziobów ptaków. We wnętrzu ciała zwierząt nabłonki te wyściełają wszystkie jamy ciała i przewody oraz tworzą powierzchnię błon surowiczych, przez co chronią i izolują narządy wewn.2.Nabłonki transportujące (często nazywane wchłaniającymi, np. nabłonki wyściełające jelito), przez które przenikają gazy (O2 i CO2 w narządach oddechowych), jony (Na+ i K+ w kanalikach nerkowych, Cl- w żołądku, J- w tarczycy itd.) i związki chemiczne (aminokwasy, wyższe kwasy tłuszczowe, cukry proste, witaminy itd.) w jelicie. Nabłonki wchłaniające są odpowiednio przystosowane do swojej funkcji, np. komórki wyściełające jelito mają na swojej powierzchni mikrokosmki, czyli cienkie wypustki cytoplazmatyczne, zwiększające powierzchnię wchłaniania.3.Nabłonki wydalnicze, przez które usuwane są szkodliwe produkty przemiany materii związków azotowych (amoniak, mocznik, kwas moczowy) np., nefrony w nerkach kręgowców.4.Nabłonki zmysłowe – dzięki unerwieniu przystosowane do odbierania bodźców ze środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego, np. nabłonki tworzące kubki smakowe, siatkówkę oka, komórki receptorowe ucha wewnętrznego.5.Nabłonki lokomotoryczne – dzięki urzęsieniu umożliwiające ruch i przemieszczanie się np., larw bezkręgowców lub przesuwanie gamet w jajowodach lub nasieniowodach.6.Nabłonki wydzielnicze, których komórki syntetyzują i wydzielają różne związki chemiczne np. enzymy, hormony, śluz, lipidy. Funkcję tę często określa się jako gruczołową.Sam nabłonek może kilka funkcji np. pokrywająco-ochronną, wydzielniczą i transpotrującą, jak się dzieje w przypadku nabłonka jelita cienkiego.
TKANKA NERWOWANeuron – komórka nerwowa, podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna układu nerwowego zwierząt.Za odbiór bodźców odpowiada błona komórkowa neuronu. W stanie spoczynku jest ona spolaryzowana, tzn. na jej powerzchni zewnętrznej skumulowane są ładunki elektrochemiczne dodatnie, natomiast po jej powierzchni wewnętrznej ujemne. Działanie bodźca na błonę neuronu powoduje lokalnie wzrost przepuszczalności dla określonych jonów (Na+, K+, Cl-, anionów organicznych)m co zmniejsza stopień jej spolaryzowania (depolaryzacja) lub pogłębia spolaryzowanie (hiperpolaryzacja). Od tego momentu fala depolaryzacji lub hiperpolaryzacji przemieszcza się wzdłuż błony neuronu. Ten stan czynnościowy błony nazywamy impulsem nerwowym. Budowa neuronów umożliwia przekazywanie impulsów nerwowych na znaczne odległości w organizmie. Impuls nerwowy może być przekazany następnemu neuronowi lub innej komórce organizmu tylko wtedy, gdy błona neuronu hamuje przewodnictwo nerwowe.Neurony są komórkami o długich wypustkach protoplazmatycznych, które zróżnicowane są na dendryty i neuryty (aksony). Dendryty odpowiadają za odbiór bodźców i przesyłanie impulsu nerwowego wzdłuż neuronu. Neuryty odpowiadają za przekazywanie impulsów innym neuronom lub innym komórkom organizmu. Neurony mają jeden, zazwyczaj długi neuryt oraz wiele krótszych dendrytów. Wypustki umożliwiają wytwarzanie sieci połączeń pomiędzy neuronami oraz między neuronami a komórkami organizmu. Miejsca styku pomiędzy neuronami oraz między neuronami a innymi komórkami organizmu nazywamy synapsami. Przekazywanie impulsu nerwowego przez synapsę zachodzi na zasadzie chemicznej (najczęściej) lub elektrycznej. W zależności od stykających się elementów wyróżniamy synapsy: nerwowow-nerwowe (styk dwóch neuronów), nerwowo-mięśniowe, nerwowo-gruczołowe itd. W każdej synapsie wyróżniamy trzy elementy: błonę presynaptyczną, błonę postsynapstyczną, szczelinę synaptyczną, czyli wąską przerwę między błonami synaptycznymi. W synapsie chemicznej przez pobudzoną błonę neurytu do szczeliny synaptycznej wydzielane są substancje chemiczne, tzw. transmitery, które działają na bodziec (wywołują impuls nerwowy) w elemencie postsynaptycznym.W synapsie elektrycznej szczelina synaptyczna jest węższa niż w synapsie chemicznej i dlatego możliwe jest wytworzenie ciągłego połączenia pomiędzy elementami pre- i postsynaptycznymi. To połącznie utworzone jest przez kanały zbudowane z białek (koneksyny).Rodzaje neuronów:1.neurony czuciowe (aferentne, dośrodkowe) przewodzą impyls do receptorów (narządów zmysłu) od ośrodkowego układu nerwowego, zbudowane z dendrytów.2.neurony ruchowe (eferentne,KREW I CHEMOLIMFAKrew jest tkanką płynną, ponieważ jej substancja pozakomórkowa- osocze – składa się przede wszystkim z wody. W osoczu zawieszone są elementy morfotyczne krwi- krwinki. Krew krąży w układzie krwionośnym zamkniętym lub otwartym (wtedy nazywana jest hemolimfą).Osocze jako płynna substancja pozakomórkowa jest produktem wielu komórek organizmu. Stanowi 55% objętości krwi ssaków. Składa się z : wody (ok. 92%), białek (albuminy, globuliny, fibrynogen; ok. 7%), innych związków organicznych (np.: glukozy, aminokwasów, lipidów), składników nieorganicznych o charakterze elektrolitów, (zawierających jony sodowe, potasowe, chlorkowe, wapniowe, magnezowe, węglanowe, fosforanowe). Funkcje osocza:1.Dzięki zawartości albumin i elektrolitów utrzymuje na stałym poziomie ciśnienie osmotyczne płynów ciała i ich pH (ok. 7,4), co zapewnia stabilność osmotyczną i elektrolityczną środowiska komórek organizmu.2.Transportuje substancje odżywcze, CO2, szkodliwe produkty przemiany materii oraz hormony, czyli dostarcza komórkom niezbędnych substancji odżywczych do przeprowadzenia procesów metabolicznych oraz odbiera szkodliwe produkty przemiany materii.3. Dzięki globulinom pełni funkcję obronną, tzn. chroni organizm przez wpływem związków dla niego nieswoistych, tzw. antygenów.Antygeny (immunogeny) – są wielocząsteczkowymi substancjami o charakterze białek, węglowodanów lub kwasów nukleinowych, znajdują się w kurzu, pyłkach kwiatowych, bakteriach i ich jadach oraz w wirusach, grzybach i pasożytach pochodzenia zwierzęcego. Antygen połączony z globuliną jest nieszkodliwy dla organizmu, dlatego też globuliny nazywa się przeciwciałami, czyli związkami, które neutralizują ciała obce (antygeny) dla organizmu. Rozpoznawanie i zwalczanie specyficznych antygenów nazywane jest reakcją odpornościową (immunologiczną) organizmu.4.Rozpuszczony w osoczu fibrynogen może być przekształcony w fibrynę, która „zatyka” uszkodzone naczynia krwionośne, przez co zapobiega krwotokom.KRWINKIErytrocyty (krwinki czerwone), u zarodków wytwarzane są w pęcherzyku żółtkowym, potem w wątrobie, a od drugiej połowy życia płodowego do końca życia osobniczego w czerwonym szpiku kostnym. Są jednojądrowymi komórkami o owalnym kształcie. W trakcie procesu powstawania tracą jądro i zmieniają kształt – przyjmują formę spłaszczonych krążków, cieńszych w środku. W cytoplazmie erytrocytów jest hemoglobina (białko połączone z cząsteczkami hemu-czerwonego barwnika zawierającego jony żelaza), która umożliwia transport tlenu i CO2. W organizmie człowieka znajduje się ok. 4,3 mln (kobiety) i 4,8 mln (mężczyźni) erytrocytów w 1 μl krwi. Leukocyty (krwinki białe) odśrodkowe) przewodzą impuls z ośrodkowego układu nerwowego do efektorów (mięśni, gruczołów), zbudowane z neurytów.3.neurony pośredniczące (kojarzeniowe), czucioweo-ruchowe, przewodzą impuls od neuronów czuciowych do ruchowych, zbudowane z dendrytów i neurytów.Wypustki nerwowe ze względu na to, że niejednokrotnie są bardzo długie (nawet do kiludziesięciu centymetrów), a impuls nerwowy ma charakter prądu elektrycznego, muszą być odpowiednio chronione i izolowane. Funkcję tę spełniają osłonki mielinowe utworzone przez komórki nazywane lemocytami (dawniej komórkami Schwanna). Osłonka mielinowa występująca w obwodowym układzie nerwowym utworzona jest przez silnie spłaszczone wypustki lemocytów, wielokrotnie owinięte dookoła aksonu. Lemocyty to rozpłaszczone komórki, które ustawione szeregowo jedna za drugą otaczają wypustkę neuronu. Przerwy między lemocytami (występujące tylko u kręgowców) nazywane są węzłami Ranviera, przyśpieszają przebieg impulsu nerwowego, ponieważ depolaryzacja błony neuronu zachodzi skokowo, tylko w węzłach.Ze względu na osłonki wyróżniamy: włókna bezrdzenne (nagie) – bez osłonek, włókna rdzenne – z osłonką z lemocytów.Struktury układu nerwowego:Nerwy (pnie nerwowe)-zbiory równolegle ułożonych wypustek neuronów, otoczonych osłonką łącznotkankową.Zwój nerwowy-skupienie ciał komórkowych wielu neuronów, zlokalizowanych poza centralny układem nerwowym.Mózg i rdzeń kręgowy-największe zgrupowanie tkanki nerwowej właściwe strunowcom, tworzące centralny (ośrodkowy) układ nerwowy tych zwierząt. W obrębie mózgu i rdzenia kręgowego można wyróżnić substancję szarą i białą.Substancja szara-skupienie ciał komórkowych wielu neuronów i wypustek bezosłonkowych.Substancja biała-układy wypustek wielu neuronów z osłonkami.Ośrodek nerwowy-skupienie neuronów w centralnym układzie nerwowym (w substancji szarej), odpowiadające za regulację nerwową konkretnej czynności lub procesu życiowego.W centralnym układzie nerwowym oprócz neuronów występują także komórki glejowe. Część z nich ma charakter nabłonkowy i tworzy wyściółkę komór mózgu i kanału środkowego rdzenia kręgowego. Pozostałe komórki glejowe tworzą wypustki cytoplazmatyczne, które wnikają między neurony i pełnią funkcję izolacyjną, podporową i odżywczą w stosunku do komórek nerwowych.wytwarzane w czerwonym szpiku kostnym, a niektóre z nich (limfocyty) dojrzewają i namnażają się w grasicy i śledzionie, węzłach chłonnych. Są krwinkami najbardziej zróżnicowanymi pod względem morfologicznym i czynnościowym. W organizmie człowieka znajduje się średnio od 4 tys. do 10 tys. leukocytów w 1 μl krwi.Rodzaje leukocytów:1.Granulocyty mają w cytoplazmie duże, płatowate jądro oraz liczne ziarnistości o zróżnicowanym powinowactwie do poszczególnych barwników. Z tego względu wyróżniamy granulocyty obojętnochłonne, zasadochłonne i kwasochłonne. Krwinki te mają właściwości chemotaksji, czyli reakcji wyrażonej kierunkowym ruchem na stężenie określonych substancji chemicznych. Granulocyty są wrażliwe na substancje chemiczne wywołujące stany zapalne organizmu i kierują się do ognisk zapalnych w organizmie (w tym celu mogą nawet opuszczać naczynia krwionośne. Mają zdolność fagocytowania drobnoustrojów lub/i fragmentów uszkodzonych komórek. Liczne lizosomy w ich cytoplazmie umożliwiają trawienie wchłoniętych struktur. Z tego względu pełnią w organizmie funkcje obronną. Granulocyty zasadochłonne produkują i wydzielają do krwi heparynę (substancje przeciwkrzeplwą).2.Monocyty są największymi leukocytami. Ich komórki zawierają duże, nerkowate jądro, a w cytoplazmie słabo widoczne ziarnistości. W większym stopniu niż granulocyty maja zdolność zmiany kształtów i fagocytozy, wykazują też chemotaksję. Po przeniknięciu z krwi do tkanek stają się komórkami żernymi. Monocyty biorą udział we wczesnej reakcji obronnej organizmu- w odpowiedzi na zakażenie wirusowe produkują interferon, czyli białko hamujące rozwój wirusów (namnażanie się).3.Limfocyty są najmniejszymi leukocytami. Prawie całą objętość ich komórki wypełnia duże jądro w niewielkiej ilości bezziarnistej cytoplazmy. Powstają w czerwonym szpiku kostnym, ale ich dojrzewanie i dalsze namanżanie zachodzi w innych narządach. Limfocyty które nabywają właściwości immunologicznych (mogą zawierać określone antygeny) w grasicy, nazywamy grasiczozależnymi limfocytami T. Pozostałe limfocyty określa się jako szpikozależne limfocyty B. Wszystkie limfocyty pełnia funkcję obronną, ale ich udział w procesach immunologicznych jest nieco odmienny:-limfocyty T niszczą komórki obce dla organizmu, pobudzają limfocyty B do produkcji przeciwciał oraz komórki żerne do fagocytozy.-limfocyty B intensywnie produkują globuliny, które są przeciwciałami określonych antygenów.Trombocyty (płytki krwi) są jednojądrowymi komórkami o owalnym kształcie. Jedynie u ssaków są fragmentami komórek macierzystych, wytwarzanych w czerwonym szpiku kostnym. W 1 μl krwi człowieka znajduje się od 200 tys. do 400 tys. płytek krwi. Rozpoczynają proces krzepnięcia krwi. Podczas pękania naczyń