Reformacje w Europie

Teologowie późnego średniowiecza zaczęli podawać w wątpliwość kościelną wykładnię Biblii oraz zwracać baczniejszą uwagę na postępowanie duchowieństwa. Wielu pisarzy tego okresu nie szczędziło krytyki pod adresem dostojników kościelnych, wytykając im niemoralny tryb życia W atmosferze zażartych sporów teologicznych w krajach Europy Zachodniej zaczął kształtować się nowy prąd umysłowy zwany humanizmem. W odróżnieniu od wiernych wyznawców scholastyki zwolennicy humanizmu jawnie głosili wiarę w to, że człowiek jest miarą wszechrzeczy.

Na wstępie należy jednak wytłumaczyć znaczenie słowa reformacja.
Reformacja- ruch religijny i społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był on reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także stanowił opozycję do katolickiej doktryny dogmatycznej. (wg Wikipedii)

Przyczyny reformacji:
odpusty, czyli kupowanie rozgrzeszenia za pieniądze,
symonia, czyli kupowanie stanowiska godności kościelnych,
nikolaizm, czyli zerwanie duchownych z celibatem,
pojawienie się mieszczaństwa, któremu nie odpowiadał feudalny charakter Kościoła katolickiego,
chęć przejęcia majątków kościelnych przez szlachtę i władców świeckich,
wojny między przedstawicielami Kościoła,
chęć uwolnienia się spod wpływów papiestwa i popierającego go cesarstwa (zainteresowani tym byli na przykład książęta Rzeszy).

Ludzie pobożni i uduchowieni zaczęli zastanawiać się nad doktryną. Pytali sami siebie czy uczynki mogą być najprostszą drogą do zbawienia. Zastanawiano się czy człowiek przez dobre uczynki może zmusić Boga do odpuszczenia mu grzechów, gdy na sądzie ostatecznym przedstawi wykaz swych dobrych czynów, które równoważyłyby jego grzechy. Jednak byłoby to niejako wymuszenie na Bogu obietnicy bezwarunkowego zbawienia. Zdawano też sobie sprawę, że natura ludzka jest tak ułomna, że nie jest w stanie zbawić się sama, jedynie dzięki dobrym uczynkom, bez Bożej łaski.

Geneza
Wydarzeniem, które uważa się za początek reformacji było wystąpienie 31 października 1517 roku niemieckiego zakonnika, Marcina Lutra, który na drzwiach katedry w Wittenberdze przywiesił swoich 95 tez potępiających odpusty. Luter był człowiekiem dobrze wykształconym teologicznie - uzyskał z tej dziedziny tytuł doktora - oraz niezwykle uczciwym, dobrodusznym i nadmiernie wrażliwym religijnie. Jego wystąpienie miało na celu jedynie rozpocząć dyskusję na temat konieczności zmian w Kościele. Na sejmie Rzeszy Niemieckiej w 1529 roku książęta popierający naukę Lutra złożyli protest przeciwko jej potępianiu i zakazywaniu jej głoszenia. Odtąd zwolennikami reformacji nazwano protestantami. To wydarzenie odważę się nazwać ?przełomem?. Wkrótce powstały inne odłamy protestanckie. Genezy ich powstań są różne. Pragnę przytoczyć tu przykład króla Anglii- Henryka VII. Słynął on ze swojej brutalności i niepohamowanego temperamentu, a także upodobania do płci przeciwnej. Jego małżeństwo z pobożna księżniczką hiszpańską- Katarzyna Aragońska, nie można nazwać szczęśliwym . Brak męskiego potomka, a także (jak się przypuszcza) problemy bardziej osobiste sprawiły, że angielski monarcha w roku 1528, po raz pierwszy wysłał do papieża pozew rozwodowy. Kościół nie uznawał rozwodów. Nie opowiadał się także za umarzaniem małżeństw, nawet monarszych.. Henryk uznał zatem, iż nie ma wyboru i bez papieskiej zgody odprawia Katarzynę. Następnie poślubił jedną z dam dworu. Aby uprawomocnić swój związek, przy pomocy Thomasa Cromwella wymusił na parlamencie decyzja o oderwaniu angielskiego Kościoła od Rzymu. Jednocześnie w ?Akcie supremacji? ogłosił sam siebie głową kościoła anglikańskiego. Nieco wcześniej, w Szwajcarii niejaki Ulrich Zwingli wystąpił z nową koncepcją wiary. Podobnie jak Luter zanegował celibat i większość sakramentów. Jednak owa propozycja kaznodzieja spotkała się z oporem. Tak więc zaczęto siłą wprowadzać nowe wyznania. Zwilingi postanowił siłą zmusić katolickie kantony , a w 1529 roku rozpoczął przeciwko nim agresję. Następnie nowy prąd religijny poddano ocenie najlepszym teologom owego okresu. Wkrótce młody entuzjasta reformacji- Jan Kalwin opowiedział się po stronie Zwilingiego. Kalwin miał dość oryginalne poglądy. Zana jest jego sentencja: ?ludzie są potępieni nie dlatego, że grzeszą, ale grzeszą dlatego, że Bóg ich potępił?. Wkrótce Jan Kalwin zakłada własną gminę kościelną, która okazała się najlepiej zorganizowana i najprężniejsza spośród wszystkich odłamów religii protestanckiej w krzewieniu swojej doktryny.

Poglądy

Luteranizm Anglikanizm Kalwinizm
*Jedynym źródłem wiary jest Biblia, a szczególnie Ewangelie.
*Każdy może sam interpretować Biblię - do tej pory to Kościół narzucał jej interpretację.
*Każdy wierzący ma dostęp do Boga i wiary.
*Odrzucono rolę papieża, biskupów i kapłanów, gdyż uważano instytucje duchowne za niepotrzebne.
* Nie uznawano kultu świętych, obrazów i relikwii.
* Uproszczono obrzędy religijne.
* Zniesiono sakrament, pozostawiając jedynie chrzest i komunię.
* Zlikwidowano celibat osób zakonnych.
* Zbawianie ludzi opiera się jedynie o zbawczą śmierć Jezusa Chrystusa, a nie dobre uczynki ludzi.
* Powołuje predykantów, czyli nauczycieli, których zadaniem było nauczanie prawd wiary zgodnych z
Biblią i "Dużym katechizmem" Lutra, oraz udzielanie sakramentów.
* Do nabożeństw wprowadzono język ojczysty zamiast łaciny .
* Muzykę organową zastąpiono chóralnym odśpiewaniem psalmów. * Zachowanie dogmatów wiary katolickiej, ustalonych w pierwszych wiekach chrześcijaństwa.
* Zachowano hierarchię Kościoła.
* Rozwiązano zakony.
* Rok kościelny rozpoczynał się adwentem.
* Nakazał uznanie przeistoczenia, komunię.
* Zachowano celibat, śluby zakonne, msze prywatne oraz spowiedzi konfesyjne.
* Mało różnił się od wiary rzymsko-katolickiej. *Podstawą kalwinizmu jest nauka o predestynacji - przeznaczenie, przekonanie, ze los człowieka
jest z góry wyznaczony przez Boga i niezależny od ludzi.
* Uznanie zwierzchnictwa władzy świeckiej nad kościelną.
* Wierni sami wybierają biskupów.
* Ascetyzm - prostota, powściągliwość, oszczędność.
* Człowiek jest narzędziem w rękach Boga.
* Bogactwo będące wynikiem pracy jest darem od Boga.
* Zakaz zabaw, flirtów, tańców, uprawiania gier hazardowych.
* Wiernym nie wolno było nosić kolorowych, jaskrawych strojów.
* Wierni nie mogli nawet głośno mówić i wykonywać gwałtownych gestów.
* Pracowitość oraz życie według surowych zasad moralnych to główne obowiązki każdego człowieka.
* Jedynym świętem była niedziela.
* Łaskę Boga zyskuje się poprzez modlitwę i pokutę.
* Wierni przyjmowali cztery razy do roku komunię.
* Odrzucił większość sakramentów, pozostawiając tylko chrzest i komunię.
* Zaprzestał kultu świętych.
* Nakazano usunąć ze świątyń wszystkie elementy zdobnicze, zdaniem wyznawców kalwinizmu,
niepotrzebnych, były to: obrazy, rzeźny i krzyże.
* Odrzuca celibat księży.
* Znosi zakony.
* Pismo Św. interpretowane tylko przez Kalwina, wierni musieli podporządkować się temu tłumaczeniu.

Skutki reformacji to :

Pozytywne Negatywne Neutralne
- tłumaczenie Lutra na Niemiecki-> tłumaczenie Biblii na języki narodowe-> rozwój druku
- rozwój szkolnictwa, pedagogiki humanistycznej
- rozkwit kultur narodowych, publikacja literatury w językach narodowych
- stosunki gospodarczo- społeczne, w dziedzinach, w których wypowiadali się reformatorzy, m.in.: brak potępienia dla lichwiarstwa, podkreślanie roli pracowitości,
- kontynuacja charytatywnej działalności kościoła przez państwo (związane z sekularyzacją)
- odrzucenie doktryn uniwersalistycznych i wzmocnienie tworzenia państw,
- wojny religijne w Niemczech, Francji i Niderlandach
- podział Europy na kraje katolickie i protestanckie
- nietolerancja religijna w obydwu obozach
-nieporozumienia - malejące uprawnienia monarchy na rzecz szlachty i magnaterii,
-kontrreformacje, jako reakcja na reformację

Kontrreformacja była ruchem religijnym, politycznym i kulturalnym, którego celem było przeciwstawianie się reformacji , odnowa kościoła katolickiego i przywrócenie mu dominującej pozycji w społeczeństwie. Ruchowi temu jednakże nie udało się zahamować postępów reformacji. W celu zwalczania reformacji zwołano w 1545 roku sobór trydencki, który uchwalił:

- uznano role tradycji przy objaśnianiu Pisma Świętego

- zachowano wszystkie sakramenty

- uznano, że do zbawienia nie wystarczy tylko wiara, potrzebne są dobre uczynki

- potępiono doktryny reformistów o predestynacji

- potwierdzono doktryny o przeistoczeniu i istnieniu czyśćca

- obowiązek wizytacji parafii należących do diecezji

- obowiązek rezydencji czyli przebywania biskupów w diecezjach, a proboszczów w parafiach

- utworzenie seminariów duchownych

- wprowadzenie rejestracji wiernych w parafiach

- zakaz łączenia wielu diecezji w jednym roku

- nieomylność papieża w sprawach wiary

- ujednolicenie liturgii katolickiej

- uznano papieża za głowę kościoła katolickiego

Bilans i podsumowanie

Reformacja była przyczyną licznych wojen religijnych z wojną trzydziestoletnią na czele. W ich wyniku w większej części Europy przyjęto zasadę Cuius regio, eius religio (czyja władza, tego religia), oznaczającą, że władca decydował o wyznaniu swoich poddanych. W nielicznych krajach (np. Rzeczpospolita Obojga Narodów) reakcją na reformację był wzrost znaczenia idei tolerancji. Upadek autorytetu Kościoła spowodowany przez reformację przyczynił się w późniejszych wiekach do sukcesów takich prądów umysłowych jak racjonalizm, czy oświecenie.

Reformacja zapoczątkowała przełomowe reformy w wielu dziedzinach ? kulturze, oświacie, polityce i gospodarce. Wpłynęła również na duchowość ludzką, proponując drogę do Boga bez znaczącego pośrednictwa innych ludzi, czy instytucji.
Osobiście uważam reformacje za potrzebną, gdyż zapoczątkowała pewien nurt. Analizując natomiast przebieg i sposoby (niekiedy krwawe) wprowadzania reformacji w krajach Europy, nie obawiam się stwierdzić, iż wiele krwi zostało wylane niepotrzebnie. Niepotrzebnie zmuszano ludzi do innych przekonań. Dziś na szczęście mamy do czynienia z wolnością wyznań i słowa. Często jednak zapominamy o naszej pierwotnej wierze.